Tymofilla

Tymofilla
	; Tymofilla drobnolistna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	tymofilla
	Nazwa systematyczna
	Thymophylla Lag.; Gen. Sp. Pl.: 25 (1816)
Synonimy
	Aciphyllaea A.Gray; Belenidium Arn. ex DC.; Gnaphalopsis DC.; Hymenatherum Cass.; Lowellia A.Gray;
	Aciphyllaea A.Gray; Belenidium Arn. ex DC.; Gnaphalopsis DC.; Hymenatherum Cass.; Lowellia A.Gray;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tymofilla^[4] (Thymophylla Lag.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 13 gatunków^[3]. Rośliny te występują w południowo-zachodniej części Ameryki Północnej; w Meksyku i południowych Stanach Zjednoczonych. Niektóre gatunki jako introdukowane i zdziczałe rosną poza tym w Ameryce Południowej, w południowej Azji i w Australii^[3]^[5].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, zwłaszcza tymofilla drobnolistna T. tenuiloba jest stosowana jako silnie pachnąca roślina rabatowa^[6]^[4].

Nazwa naukowa utworzona została z greckich słów thymon oznaczającego tymianek i phyllon – liść^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Rośliny jednoroczne, byliny, półkrzewy i niewielkie krzewy osiągające od kilku do 30 cm wysokości. Łodygi prosto wzniesione lub rozpostarte i podnoszące się, rozgałęziające się od nasady^[5].
Liście: Tylko łodygowe (brak liści odziomkowych), ulistnienie naprzeciwległe lub skrętoległe. Liście są ogonkowe lub siedzące, nagie lub owłosione (czasem wełnisto, pajęczynowato), zwykle pierzasto wcinane lub złożone, z łatkami kształtu łopatkowatego do nitkowatego, całobrzegimi lub ząbkowanymi^[5].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki wyrastające pojedynczo na szczytach łodyg. Pod okrywami czasem obecnych jest kilka trójkątnych lub nitkowatych listków podkwiatostanowych. Okrywy są stożkowate lub dzwonkowate, o średnicy do 7 mm. Listki okrywy są trwałe i jest ich od 8 do 13, rzadko więcej, zwykle w dwóch rzędach. Zarówno listki okrywy, jak i podkwiatostanowe, zwykle zawierają gruczołki bogate w oleje. Osadnik jest wypukły, gładki lub dołeczkowany, bez plewinek. Brzeżne kwiaty języczkowe (w liczbie 5, 8, 13 lub 21) są słupkowe i płodne. Ich korona jest żółta do pomarańczowej, czasem biała. Kwiaty rurkowate w liczbie od kilkunastu do ponad 100 są obupłciowe i płodne. Ich korony są żółte do pomarańczowych. Zwieńczone są 5 trójkątnymi łatkami^[5].
Owoce: Niełupki nieco piramidalne lub walcowato-maczugowate, gładkie lub rzadko, szorstko owłosione. Puch kielichowy trwały w postaci 10 ościstych łuseczek lub 5–9 ości zrośniętych nasadami^[5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Tageteae z podrodziny Asteroideae w obrębie rodziny astrowatych Asteraceae^[7].

Wykaz gatunków^[3]

Thymophylla acerosa (DC.) Strother
Thymophylla aurantiaca Rydb.
Thymophylla aurea (A.Gray) Greene ex Britton & A.Br.
Thymophylla concinna (A.Gray) Strother
Thymophylla gentryi (M.C.Johnst.) Strother
Thymophylla gypsophila (B.L.Turner) Strother
Thymophylla micropoides (DC.) Strother
Thymophylla mutica (M.C.Johnst.) Strother
Thymophylla pentachaeta (DC.) Small
Thymophylla setifolia Lag.
Thymophylla tenuifolia Rydb.
Thymophylla tenuiloba (DC.) Small – tymofila drobnolistna
Thymophylla tephroleuca (S.F.Blake) Strother

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-04-14] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-04-14] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Thymophylla Lag., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-14] .
↑ ^a ^b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 185. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f John L. Strother: Thymophylla Lagasca. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2023-04-14].
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 923, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Genus Thymophylla Lag., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-04-14] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-04-14] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-04-14] (ang.).

[powo-3] Thymophylla Lag., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-14] .

[gawrys-4] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 185. ISBN 978-83-925110-5-2.

[america-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f John L. Strother: Thymophylla Lagasca. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2023-04-14].

[mabb-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 923, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[grin-7] Genus Thymophylla Lag., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System [dostęp 2023-04-14] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]