Przejdź do zawartości

Ulica Nowiniarska w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ulica Nowiniarska w Warszawie
Nowe Miasto
Ilustracja
Ulica Nowiniarska przy Świętojerskiej
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Przebieg
ul. Franciszkańska
ul. Wiktora Gomulickiego
ul. Świętojerska
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ulica Nowiniarska w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Nowiniarska w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Nowiniarska w Warszawie”
Ziemia52°15′05,3″N 21°00′13,9″E/52,251472 21,003861

Ulica Nowiniarska w Warszawie – jedna z ulic Nowego Miasta biegnąca od ul. Franciszkańskiej do ul. Świętojerskiej.

Nazwa ulicy pochodzi od nowiniarzy tj. osób zbierających i rozgłaszających nowiny oraz mieszczących się tutaj redakcji gazet[1].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Pierwotnie ulica Nowiniarska była ślepym zaułkiem ul. Świętojerskiej powstałym przed rokiem 1795; dalszy odcinek, dzisiaj początkowy, biegnący od Franciszkańskiej przeprowadzono dopiero przed rokiem 1819.

Pierwszym budynkiem przy ulicy, zwanej początkowo Nowo-Winiarską, była kamienica kupca Nuchima Brünera wzniesiona pod nr. 15 u zbiegu z ul. Franciszkańską, według projektu Karola Henryka Galle.

Około roku 1825 poszerzono wylot ulicy Nowiniarskiej na Franciszkańską, tworząc niewielki, trójkątny plac. Po tym czasie przy ulicy powstawały w szybkim tempie nowe obiekty, co było spowodowane bliskością dzielnicy żydowskiej, zlokalizowanej w okolicy ulicy Nalewki. Dwa lata później, w roku 1827, pod nr. 13 powstała druga kamienica Nuchima Brünera, będąca jedną z największych kamienic warszawskich tamtych czasów. Jej fasada liczyła aż 21 osi, zaś jej wystrój był ciekawy i stosunkowo starannie opracowany.

Przed rokiem 1829 właścicielka posesji 10/16, Adelajda Lesznowska wystawiła szereg piętrowych, niezwykle długich budynków, ciągnący się od Świętojerskiej prawie po Franciszkańską; owe utylitarne obiekty mieściły na parterach sklepy, na piętrach – mieszkania. Około roku 1835 część tych budynków zastąpiono nową kamienicą, wzniesioną dla Anatola i Franciszka Nakwaskich. Zabudowa ulicy tamtego okresu charakteryzowała się silnym wydłużeniem elewacji oraz późnoklasycystycznym opracowaniem fasad.

W roku 1849 powstały następne pawilony handlowe, zastąpione potem kamienica Arona Walfisza, jednak ożywienie budowlane przy ulicy zapanowało dopiero w latach 80/90 XIX wieku; na miejscu starych kamienic powstawały nowe.

W roku 1884 Nowiniarską przedłużono aż do ulicy Długiej, rozbierając przy tym kilka obiektów przy placu Krasińskich; w roku 1896 wystawiono pod nr. 1/5 olbrzymią kamienicę Doby Nowińskiej, której autorem był architekt Edward Goldberg. Budynek miał niespotykany w tamtych czasach kształt wolno stojącego, wydłużonego bloku, stojącego frontem do pl. Krasińskich, zaś tyłem – do Nowiniarskiej. Fasada liczyła aż 34 osie i była pokryta bardzo bogatą ornamentyką neobarokową.

Od lat 20. XIX aż do roku 1939 Nowiniarska była ulicą handlową; działało przy niej bardzo wiele firm i sklepów. Na przełomie XIX i XX wieku na obydwu końcach ulicy urządzono otoczone żeliwnymi barierkami skwery, zaś po roku 1908 ulicą kursowała pierwsza w Warszawie linia tramwaju elektrycznego, jeżdżąca z placu Krasińskich na nieistniejący dziś plac Muranowski. Wzdłuż ulicy zamontowano wtedy oświetlenie elektryczne oraz wybrukowano ją granitową kostką.

W roku 1939 całkowicie spłonęła kamienica Doby Nowińskiej; jej ruiny rozebrano do roku 1941.

Od listopada 1940 do grudnia 1941 odcinek Nowiniarskiej pomiędzy Świętojerską a Franciszkańską znajdował się w obrębie warszawskiego getta[2].

Na pozyskanym po rozbiórce kamienicy Nowińskiej placu ustawiono w 1943 karuzelę i huśtawki. Motyw karuzeli i zabawy towarzyszącej śmierci Żydów tuż za murem często bywał poruszany w literaturze powojennej:

Pozostała zabudowa ulicy została zniszczona w roku 1944; po wojnie wyburzono wszystkie domy, nawet te nadające się do odbudowy. Po rozebraniu zabudowy w okolicy pl. Krasińskich odcinek Nowiniarskiej zupełnie zanikł, zaś wybudowane obiekty w niczym nie nawiązują do zabudowy przedwojennej. Po wybudowaniu w latach 90. gmachu sądów na placu Krasińskich na jego zapleczu wytyczono uliczkę odtwarzającą dawny przebieg ulicy, lecz nie przyłączono jej do Nowiniarskiej.

Otoczenie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 168. ISBN 978-83-62189-08-3.
  2. Mapa Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną, opracowanie kartograficzne Paweł E. Weszpiński [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie – przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 2001. ISBN 83-87632-83-X.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]