Wampirzyca piekielna
| Vampyroteuthis infernalis[1] | |||
| Chun, 1903 | |||
 Vampyroteuthis infernalis, na ilustracji z monografii Chuna (1910)[2] | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd |
Vampyromorphina | ||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Vampyroteuthis | ||
| Gatunek |
wampirzyca piekielna | ||
| Synonimy | |||
| |||
Wampirzyca piekielna[3], wampirnica[4] (Vampyroteuthis infernalis) – gatunek głębinowego głowonoga, jedyny znany przedstawiciel rodzaju Vampyroteuthis, jedyny współcześnie żyjący przedstawiciel rodziny Vampyroteuthidae i rzędu wampirzyc (Vampyromorphida).
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek został odkryty i opisany przez Carla Chuna podczas ekspedycji statku badawczego Valdivia w 1903 roku[5]. Początkowo został zaliczony do ośmiornic. Beebe opisywał wygląd Vampyroteuthis następująco: „bardzo mała, ale straszna ośmiornica, czarna jak noc, ze szczękami białymi jak kość słoniowa i krwistoczerwonymi oczami”[6]. W 1936 Pickford utworzyła dla Vampyroteuthis odrębny rząd – Vampyromorphida[7].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek mezo- i batypelagiczny. Występuje we wszystkich oceanach, od 40° N do 40° S. Zasięg pionowy 100–3000 m, ale przede wszystkim 600–1500 m[8]. Prawdopodobnie preferuje wody o zasoleniu 34,4–35,4‰ i temperaturze 2–10 °C[9]. Vampyroteuthis bywa obserwowana w pobliżu gór podmorskich – prawdopodobnie jest to efekt adwekcyjnego działania prądów morskich[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Płaszcz osiąga do 13 cm długości[10]. Ciało jest bardzo delikatne, o galaretowatej konsystencji, przypominającej meduzę. Kolor jest aksamitnoczarny lub bladoczerwonawy, odnotowano pewne różnice geograficzne. Osiem ramion jest połączonych błoną, w proksymalnych odcinkach nie mają przyssawek. Druga para ramion (prawdopodobnie) uległa przekształceniu w długie, kurczliwe „filamenty”. Na pozostałych ramionach, w ich dalszych odcinkach, zamiast przyssawek znajdują się drobne wyrostki (cirri) o prawdopodobnie zmysłowej funkcji. Oczy są stosunkowo duże, mają 25 mm średnicy.
Ma chrząstkę karkową. Mózgowie ze słabo rozwiniętym dolnym płatem czołowym, górne płaty policzkowe przylegają do tylnych płatów policzkowych, spoidło „nadramienne” (comissura suprabrachialis) znajduje się w obrębie mózgowia[8].
Ma duże, parzyste fotofory u podstawy płetw, małe fotofory rozproszone w skórze całego ciała i dwa złożone fotofory położone do tyłu od oczu[11]. Niedawno odkryto dodatkowe fotofory na zakończeniach ośmiu ramion Vampyroteuthis. Zakończenia te wytwarzają również bioluminescencyjny płyn, tworzący wokół głowonoga rodzaj świecącej zasłony. Biochemiczną podstawę zdolności do bioluminescencji stanowią koelenterazyna i lucyferaza[12].
Vampyroteuthis jest przystosowana do życia w strefie o najniższym natlenowaniu wody; prawdopodobnie jako jedyny głowonóg cały cykl życiowy spędza w strefie o minimalnym ciśnieniu cząstkowym tlenu. Przez to gatunek był określany jako „oligoaerobowy”. Tolerancję hipoksji umożliwia mu prawdopodobnie obecna w krwi hemocyjanina, o wysokim powinowactwie do tlenu (P50=0,47–0,55 kPa), wysokiej kooperatywności (n50=2,20–2,23) i wysokim współczynniku Bohra (-0,22)[13].
Vampyroteuthis ma najniższy poziom przemiany materii wśród znanych głowonogów[14]. Mimo to jest zdolna do stosunkowo szybkiego przemieszczania się[9]. Za lokomocję odpowiadają w największym stopniu ruchy płetw (a nie odrzut wody z jamy płaszczowej).
Bionomia
[edytuj | edytuj kod]Na podstawie zawartości wola i żołądka złapanych okazów przypuszczano, że Vampyroteuthis odżywiają się krewetkami, parzydełkowcami i widłonogami[15][16]. Późniejsze obserwacje wykazały, że wampirzca odżywia się marine snow – opadającym z przypowierzchniowych warstw oceanu w głębiny strumieniem detrytusu organicznego. Filamenty służą jej do wychwytywania z wody jego makroskopowych cząstek, a cirri pomagają transportować je do otworu gębowego[17].
Natomiast Vampyroteuthis padają ofiarą wielu dużych ryb i waleni; ich dzioby znajdywano w żołądkach żarłaczy błękitnych[18], kaszalotów[19][20], wali butlonosych[21] i wali Cuviera[22].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Vampyroteuthis infernalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Chun C. Die Cephalopoden T. 2: Myopsida, Octopoda. Wissenschaftliche Ergebnisse der deutschen Tiefseeexpedition auf dem Dampfer Valdivia 1898–1899, 18(2), Jena: Fischer, 1910 Tafel XC.
- ↑ Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 531. ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 595. ISBN 978-83-01-16108-8.
- ↑ Chun C. Aus den Tiefen des Weltmeeres. 2. Aufl. Jena, 1903
- ↑ Beebe W: The Arcturus Adventure. New York: G. P. Putmans, 1926, s. 354.
- ↑ Pickford GE. A new order of dibranchiate cephalopods. „Anatomical Record”. 67, s. 77-78, 1936.
- ↑ a b c Marion Nixon, John Frederick Young: The brains and lives of cephalopods. Oxford: Oxford University Press, 2003. ISBN 0-19-852761-6.
- ↑ a b Young RE: Vampyroteuthidae Thiele, in Chun, 1915. Vampyroteuthis infernalis Chun, 1903. The Vampire Squid. The Tree of Life Web Project, 2008. [dostęp 2010-07-11].
- ↑ John R. Bower i inni, A note on the occurrence of the vampire squid Vampyroteuthis infernalis Chun off the Pacific coast of Japan, including the first capture off Hokkaido, „Fisheries Science”, 72 (2), 2006, s. 446–448, DOI: 10.1111/j.1444-2906.2006.01169.x, ISSN 0919-9268 (ang.).
- ↑ Herring PJ, Dilly PN, Cope C. The bioluminescent organs of the deep-sea cephalopod Vampyroteuthis infernalis (Cephalopoda: Vampyromorpha). „Journal of Zoology”. 233 (1), s. 45–55, 1993. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1994.tb05261.x.
- ↑ BH Robison, KR Reisenbichler, JC Hunt, SH Haddock. Light production by the arm tips of the deep-sea cephalopod Vampyroteuthis infernalis. „Biological Bulletin”. 205 (2), s. 102-119, 2003. PMID: 14583508.
- ↑ Seibel BA, Chausson F, Lallier FH, Zal F, Childress JJ. Vampire blood: respiratory physiology of the vampire squid (Cephalopoda: Vampyromorpha) in relation to the oxygen minimum layer. „Experimental Biology Online”. 4 (1), s. 1–10, 1999. DOI: 10.1007/s00898-999-0001-2.
- ↑ Seibel BA, Thuesen EV, Childress JJ, Gorodezky LA. Decline in pelagic cephalopod metabolism with habitat depth reflects differences in locomotory efficiency. „Biological Bulletin”. 192 (2), s. 262–278, 1997.
- ↑ Young JZ. Brain, behaviour and evolution of cephalopods. „Symp. Zool. Soc. Lond”. 38, s. 377–434, 1977. Cytat za Robison et al., 2003
- ↑ Nixon M: Cephalopod diets. W: Boyle PR (red.): Cephalopod Life Cycles. II. Comparative Reviews. Orlando, FL: Academic Press, 1987, s. 201–219. Cytat za Robison et al., 2003
- ↑ Hoving, H. J., Robison, B. H.. Vampire squid: detritivores in the oxygen minimum zone. „Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences”. 279(1747), s. 4559–4567, 2012. DOI: 10.1098/rspb.2012.1357.
- ↑ Kubodera T, Watanabe H, Ichii T. Feeding habits of the blue shark, Prionace glauca, and salmon shark, Lamna ditropis, in the transition region of the Western North Pacific. „Reviews in Fish Biology and Fisheries”. 17 (2-3), s. 111-124, 2007. DOI: 10.1007/s11160-006-9020-z.
- ↑ Clarke MR, MacLeod N, Paliza O. Cephalopod remains from the stomachs of Sperm whales caught off Peru and Chile. „Journal of Zoology”. 180 (4), s. 477–493, 1976. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1976.tb04693.x.
- ↑ Clarke MR, MacLeod N. Cephalopod remains from sperm whales caught off western Canada. „Marine Biology”. 59 (4), s. 241-246, 1980. DOI: 10.1007/BF00404747.
- ↑ Clarke MR, Kristensen TK. Cephalopod beaks from the stomachs of two northern bottlenosed whales (Hyperoodon ampullatus). „Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom”. 60, s. 151-156, 1980. DOI: 10.1017/S002531540002419X.
- ↑ Fiscus CH. Cephalopod beaks in a Cuvier's beaked whale (Ziphius cavirostris) from Amchitka Island,Alaska. „Marine Mammal Science”. 13 (3), s. 481–486, 1997. DOI: 10.1111/j.1748-7692.1997.tb00655.x.