Wadi Rum
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Skała z piaskowca w Wadi Rum | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
mieszany |
| Spełniane kryterium |
III, V, VII |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Kraje arabskie |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2011 |
Położenie na mapie Jordanii  | |
 29°34′35,40″N 35°25′11,74″E/29,576500 35,419928
| |
Wadi Rum, Wadi Ramm (arab. وادي رم) – dolina leżąca wśród granitowych i zbudowanych z piaskowca skał. Największa wadi w Jordanii[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
W okresie prehistorycznym była zamieszkiwana przez wiele różnych kultur, w tym nabatejską. Pozostawiły one po sobie ślad w postaci malunków naskalnych, petroglifów i świątyń[2]. Obecnie żyją w niej grupy Beduinów[3].
Wadi Rum rozsławił na świecie brytyjski oficer Thomas Edward Lawrence[4], który działał na tym terenie w okresie antytureckiego powstania arabskiego w latach 1917−1918[5]. W latach osiemdziesiątych jedna z charakterystycznych formacji skalnych Wadi Rum otrzymała nazwę „Siedem Filarów Mądrości” ze względu na książkę pod tym tytułem, którą Lawrence napisał w następstwie udziału w wojnie (choć nazwa powieści nie ma żadnego związku z Wadi Rum)[6].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Region Wadi Rum jest jednym z najpopularniejszych regionów turystycznych w Jordanii, także wśród zagranicznych turystów. Typowa trasa turystyczna obejmuje kilkugodzinne lub całodniowe zwiedzanie samochodem z napędem na cztery koła głównych atrakcji turystycznych, lunch oraz wieczorną imprezę z noclegiem w jednym z licznych obozów Beduinów. Popularnymi formami wypoczynku są także: zwiedzanie pustynnych okolic, biwakowanie „pod gwiazdami” (zwyczajem Beduinów)[7], jazda konna (konie arabskie) oraz wspinaczka skałkowa[8]. Napływ dużej liczby turystów w ten odosobniony rejon przyczynia się do wzrostu majętności miejscowych Beduinów[9].
W 2011 roku obszar chroniony Wadi Rum został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[10].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Cały obszar koncentruje się wokół głównej doliny Wadi Rum. Najwyższym wzniesieniem w Jordanii jest Dżabal Umm ad Dami mający 1840 m n.p.m., a położony 30 km na południe od wioski Wadi Rum. W pogodny dzień ze szczytu można zobaczyć Morze Czerwone i granicę saudyjską.
Dżabal Ramm lub Jebel Rum (1734 m n.p.m.) to drugi pod względem wysokości szczyt w Jordanii i najwyższy szczyt w centralnej Wadi Rum[11], wznoszący się bezpośrednio nad doliną Rum, naprzeciw Jebel um Ishrin, który jest prawdopodobnie o metr niższy.
Khaz'ali Canyon w Wadi Rum to miejsce bogate w petroglify wyryte w ścianach jaskiń przedstawiających ludzi i antylopy, a sięgające czasów tamudyckich[12]. Wioska Wadi Rum liczy kilkuset mieszkańców – Beduinów, mieszkających w namiotach z koziej skóry, ale i betonowymi domach. Znajduje się tu również szkoła dla chłopców i osobna dla dziewcząt, kilka sklepów i siedziba Pustynnego Patrolu[13].
W roku 2013, po czterech latach prac Geoff Lawton[14] osiągnął sukces w tworzeniu ekosystemu permakultury w Wadi Rum[15].
Wykorzystanie w filmie[edytuj | edytuj kod]
Obszar ten był często wykorzystywanym tłem w filmach[16]. Filmowcy najchętniej korzystali z niego w ujęciach rozgrywających się na powierzchni Marsa[17].
- Lawrence z Arabii – większość filmu David Lean nagrywał w 1962 na Wadi Rum[18].
- Czerwona Planeta – Wadi Rum w tym filmie z 2000 roku przedstawiała powierzchnię Marsa[19].
- Powiew pustyni – również w tym filmie z 1998 roku większość scen rozgrywała się na tej pustyni.
- The Face – film BBC, wspinaczka na skały Rum, przedstawiająca pionierów Wadi Rum, Tony'ego Howarda i Di Taylora[20].
- Transformers: Zemsta upadłych – reprezentowała pustynie egipskie[21].
- The Frankincense Trail – sceny z pociągu i krajobrazy lotnicze[20].
- Prometeusz – sceny z Planety Obcych[22].
- Krrish 3 – utwór 'Dil Tu Hi Bata'[20].
- May in the Summer – film Cheriena Dabisa zaprezentowany na Sundance Film Festival 2013. Długie ujęcia z Wadi Rum, miejsce gdzie główny bohater pogodził się ze światem i z samym sobą[20].
- Ostatnie dni na Marsie – ujęcia reprezentujące powierzchnię Marsa w filmie z roku 2013[23].
- Marsjanin – film Ridleya Scotta z 2015, również tu Wadi Rum przedstawiała powierzchnię Marsa[22].
- Theeb – w całości nakręcony na Wadi Rum[24].
- Łotr 1. Gwiezdne wojny – historie, obszar używany do niektórych scen jako Jedha[25].
-
Skała zwana „Siedem Filarów Mądrości” – nazwa nawiązująca do powieści T.E. Lawrence’a -
Typowy krajobraz pustyni Wadi Rum -
Ruiny domu Lawrence’a z Arabii -
Skała zwana „Kurczakiem” -
Wadi Rum jeden z mostów skalnych, popularna atrakcja turystyczna
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ivan Mannheim, Jordan, Footprint Handbooks, 2000, ISBN 978-1-900949-69-9 [dostęp 2018-05-06] (ang.).
- ↑ Wadi Rum Nomads – The Nabatean treasures of Wadi Rum, „wadirumnomads.com”, 1 maja 2015 [dostęp 2018-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-06] (ang.).
- ↑ KENA, Wadi Rum | Wadi Rum Protected Area [online], wadirum.jo [dostęp 2018-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-12] (ang.).
- ↑ The Complete Guide to Lawrence's Arabia, „The Independent”, 22 maja 2004 [dostęp 2018-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2022-02-14] (ang.).
- ↑ Wadi Rum Desert, Jordan – it's history, sites and attractions., „Wild Wadi Rum” [dostęp 2018-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-06] (ang.).
- ↑ Israel/Jordan [online], www.fearlesstraveler.com [dostęp 2018-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-10].
- ↑ Wadi Rum [online], 17 stycznia 2016 [dostęp 2018-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-12].
- ↑ Climbing in Wadi Rum, Jordan | Avon Mountaineering Club, „Avon Mountaineering Club”, 16 listopada 2017 [dostęp 2018-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-06] (ang.).
- ↑ ‘Despite rise in number of visitors, last year’s tourism revenues similar to 2015’, „Jordan Times”, 16 stycznia 2017 [dostęp 2018-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-21] (ang.).
- ↑ UNESCO World Heritage Centre, Wadi Rum Protected Area [online], whc.unesco.org [dostęp 2018-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-22] (ang.).
- ↑ Frank Rainer Scheck, Jordanien: Všlker und Kulturen zwischen Jordan und Rotem Meer, DuMont Reiseverlag, 1997, s. 12, ISBN 978-3-7701-3979-8 [dostęp 2018-05-09] (niem.).
- ↑ Wadi Rum Desert Attractions [online], Real Bedouin Experience Day Tours بسم الله الرحمن الرحيم [dostęp 2018-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-10] (ang.).
- ↑ Tony Howard, Treks and Climbs in Wadi Rum, Jordan, Cicerone Press Limited, 9 października 2015, s. 20, ISBN 978-1-78362-173-6 [dostęp 2018-05-09] (ang.).
- ↑ Geoff Lawton's From Desert to Oasis in 4 Years! now live (dvds, movies, videos and documentaries forum at permies) [online], permies.com [dostęp 2018-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-10].
- ↑ Organic Farming in the Deserts of Wadi Rum, „Amusing Planet” [dostęp 2018-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-14].
- ↑ Movies Filmed in Wadi Rum [online], See Wadi Rum, 16 maja 2023 [dostęp 2024-03-25] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-13] (ang.).
- ↑ Dana Stevens, Saving Astronaut Watney, „Slate”, 1 października 2015, ISSN 1091-2339 [dostęp 2018-05-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-09-27] (ang.).
- ↑ Business Optimization Consultants B.O.C., Jordan - Touristic Sites - South of Amman [online], www.kinghussein.gov.jo [dostęp 2018-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-16].
- ↑ Val Kilmer Suffered in Jordan’s Wadi Rum for ‘Red Planet’, „Al Bawaba”, 7 listopada 2000 [dostęp 2018-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2022-11-17] (ang.).
- ↑ a b c d Nebo Tours - for your tours and holidays in Jordan and abroad - 12 Movies Filmed in Wadi Rum [online], www.nebotours.com [dostęp 2018-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-11] (ang.).
- ↑ After Lawrence: 6 Films Starring Jordan’s Wadi Rum, „Al Bawaba”, 14 maja 2017 [dostęp 2018-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-10] (ang.).
- ↑ a b Ridley Scott's The Martian moves to Jordan | KFTV News [online], www.kftv.com [dostęp 2018-05-06] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-12] (ang.).
- ↑ Ruairi Robinson, The Last Days On Mars, „Screen” [dostęp 2018-05-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-07] (ang.).
- ↑ Naji Abu Nowar talks about exploring the Bedouin way of life in his first feature Theeb, „The National” [dostęp 2018-05-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-07] (ang.).
- ↑ Dan Jolin, Rogue One: A Star Wars Story – The complete history, Part III [online], Empire [dostęp 2018-05-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-17] (ang.).
