Wełnianka pochwowata

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wełnianka pochwowata
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

ciborowate

Rodzaj

wełnianka

Gatunek

Wełnianka pochwowata

Nazwa systematyczna
Eriophorum vaginatum L.
Sp. pl. 1:52. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Wełnianka pochwowata (Eriophorum vaginatum L.) – gatunek rośliny z rodziny ciborowatych (Cyperaceae) (turzycowatych). Występuje od niżu po piętro alpejskie w Europie, Ameryce Północnej i Azji, od strefy umiarkowanej aż po subpolarną. W Polsce występuje na niżu oraz w górach.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Kwitnienie
Przekwitanie
Owocowanie
Pokrój
Bylina trwała tworząca rozległe okazałe kępy.
Łodyga
Prosto wzniesiona, wewnątrz pełna, o wysokości od 30 do 60, czasami do 90 cm. Pęd dołem obły, w górze nieco trójkanciasty.
Liście
Liście odziomkowe o długich cienkich blaszkach na górnej stronie rynienkowate, na dolnej ostrogrzbieciste, szorstkie na brzegach; liście łodygowe są znacznie krótsze, bez blaszkowe, o silnie rozdętej pochwie, jest ich niewiele, z reguły dwa.
Kwiat
Na szczycie łodygi, w kącie najkrótszego liścia – tzw. podsadki – stoi jeden lub kilka kłosów zawierających kilkanaście do kilkudziesięciu kwiatów. Kłosy są jajowate, o długości od 1 do 2,5 cm, zawierają kilkanaście do kilkudziesięciu kwiatów z białosrebrzystymi i wełnistymi włoskami nitkowatego okwiatu. Przysadki kwiatowe podłużnie lancetowate, zaostrzone; szare, białoszare lub srebrzyste, błoniaste, przejrzyste, jednonerwowe. W Polsce wełnianka pochwowata kwitnie od marca do maja[4].
Owoce
Niewielkie, około 1 do 2 mm długości orzeszki, z których każdy zawiera tylko jedno nasiono. Małe szczecinki, w które przekształciły się płatki kwiatów, zaczynają wydłużać się podczas owocowania i wyrastają w długie na 1 do 2 cm włoski, tworząc śnieżnobiały puch. Stanowi on aparat lotny nasion, ułatwiający rozsiewanie i roznoszenie nasion na większe odległości przez wiatr. Biały puch utrzymuje się na szczytach łodyg przez znaczną część roku.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Wełnianka pochwowata w czasie kwitnienia
Owocująca wełnianka pochwowata k. jeziora Pogubie Wielkie

Występuje na podtorfionych bagnach, w borach bagiennych, na torfowiskach wysokich, rzadziej przejściowych. Od regla dolnego po piętro alpejskie. Wymaga stanowisk podmokłych, o dużej ilości światła, spotykana na stanowiskach o pH poniżej 5. Hemikryptofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Sphagnetalia magellanici[5].

Wełnianka pochwowata pełni ważną funkcję w renaturyzacji torfowisk (np. po przemysłowym wydobywaniu torfu), ponieważ stanowi jeden z pierwszych gatunków kolonizujących pozbawione roślinności obszary. Roślina ta tworzy odpowiednie warunki i mikroklimat umożliwiający rozwój innych ważnych roślin torfowisk, przede wszystkim mchów z rodziny torfowcowatych[6].

Należy do roślin, którą odżywiają się owce i bydło na pastwiskach. Odgrywa bardzo ważną rolę na terenach tundry, zwłaszcza na Alasce, ponieważ dostarcza nie zawsze łatwo dostępnego pokarmu zwierzętom roślinożernym, m.in. reniferom, susłom, lemingom i pardwom. Jest szczególnie istotna ze względu na wczesne, szybkie wypuszczanie pędów. Wartość odżywcza w suchej masie to około 10,3% białka, 1,3% tłuszczu surowego i 33,8% błonnika[7].

Występowanie pewnych motyli dziennych, takich jak strzępotek soplaczek (Coenonympha tullia) czy strzępotek edypus (Coenonympha oedippus) jest uzależnione od obecności tej rośliny[8]. Ponadto istnieją gatunki cykad, które odżywiają się wyłącznie sokiem wełnianki pochwowatej. Należą do nich Ommatidiotus dissimilis, Sorhoanus xanthoneurus oraz Nothodelphax distinctus[9].

Wełnianka pochwowata pełni rolę „rośliny opiekuńczej” (ang. nurse plant), która chroni nasiona brzozy omszonej znajdujące się pod jej kępami przed wysuszeniem i uszkodzeniami mechanicznymi (np. gradobiciem). Nasiona zaczepione o liście wełnianki kiełkują dopiero na następną wiosnę[10].

Etymologia nazwy[edytuj | edytuj kod]

Nazwa rodzajowa Eriophorum złożona jest z greckich słów: erion – wełna oraz phoreo – noszę, i nawiązuje do wełnistych włosków w owocostanie. Nazwa gatunkowa vaginatum wywodzi się z łaciny i znaczy „pochwowy”, „opatrzony pochwą”. Pochodzi od szeroko rozdętych pochew liściowych na łodygach. Ludowa nazwa wełnianki pochwowatej to "pujka".

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Puchu z wełnianek używano dawniej w tapicerstwie do wypełniania poduszek, wykonywano z niego knoty do lamp oraz próbowano wyrabiać nici. Dziś rośliny wykorzystywane są niekiedy na suche bukiety.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-17] (ang.).
  3. Eriophorum vaginatum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. S. Kłosowski, G. Kłosowski: Rośliny wodne i bagienne. Flora Polski. Warszawa: 2006.
  5. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  6. M. Evans, J. Warburton: Geomorphology of upland peat: erosion, form, and landscape change. Oxford: 2007.
  7. National Forest Service Library, hasło: Eriophorum vaginatum [online] [w:] US Forest Service [dostęp 2011-04-07]
  8. H. J. Weidemann: Tagfalter – beobachten, bestimmen. Augsburg: 1995.
  9. E. Freese, R. Biedermann: Tyrphobionte und tyrphophile Zikaden (Hemiptera, Auchenorrhyncha) in den Hochmoor-Resten der Weser-Ems-Region (Deutschland, Niedersachsen) [w:] Beiträge zur Zikadenkunde. Halle: 2005
  10. J. Daniels: Ausbreitung der Moorbirke (Betula pubescens Ehrh. agg.) in gestörten Hochmooren der Diepholzer Moorniederung. Osnabrück: 2001.