Wielkoząbek brązowawy

Wielkoząbek brązowawy
	Dacnomys millardi
	O. Thomas, 1916
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszy
Plemię	Rattini
Rodzaj	Dacnomys; O. Thomas, 1916
Gatunek	wielkoząbek brązowawy
Synonimy
	Dacnomys wroughtoni O. Thomas, 1922; Dacnomys millardi ingens Osgood, 1932;
	Dacnomys wroughtoni O. Thomas, 1922; Dacnomys millardi ingens Osgood, 1932;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; brak danych
	Systematyka w Wikispecies

Wielkoząbek brązowawy^[7] (Dacnomys millardi) – gatunek ssaka z podrodziny myszy (Murinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae), występujący w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej^[6]^[8].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj i gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1916 roku brytyjski zoolog Oldfield Thomas, nadając im odpowiednio nazwy Dacnomys^[3] i Dacnomys millardi^[2]. Holotyp pochodził z Gopaldhary, na wysokości 3440 ft (1049 m), w pobliżu Dardżylingu, w Bengalu Zachodnim, w Indiach^[8]. Jedyny przedstawiciel rodzaju wielkoząbek^[7] (Dacnomys)^[9]^[10]^[11].

Pomimo rewizji wskazujących na pewną zmienność, nadal istnieje tylko jeden gatunek w obrębie Dacnomys, który znajduje się we własnej grupie Dacnomys i może być blisko spokrewniony z Niviventer^[11]. Jego pozycja w obrębie plemienia Rattini została potwierdzona w 2017 roku na podstawie analizy filogenetycznej^[12]. Wymaga rewizji taksonomicznej i może być podzielony na kilka gatunków^[11]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[11].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Dacnomys: gr. δακνω daknō „ugryźć”^[13] ; μυς mus, μυος muos „mysz”^[14].
millardi: Walter Samuel Millard (1864–1962), brytyjski przedsiębiorca, przyrodnik, konserwatysta, sekretarz Bombay Natural History Society w latach 1906–1920^[15].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Wielkoząbek brązowawy jest znany tylko z kilku okazów, pochodzących z odległych lokalizacji na rozległym obszarze. Stwierdzono jego występowanie we wschodnim Nepalu, północno-wschodnich Indiach, południowej Chińskiej Republice Ludowej (w południowej i północno-wschodniej części Junnanu) i przyległych obszarach północnego Laosu i północno-zachodniego Wietnamu^[11]^[8]. Jest to górski gryzoń, spotykany od 1000 do 3000 m n.p.m. Żyje w tropikalnych i subtropikalnych lasach wiecznie zielonych, nie wiadomo czy potrafi przetrwać w zaburzonym środowisku^[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Opis według holotypu gatunku: jest to duży gryzoń o ciemnym ubarwieniu, z wyglądu podobny do szczura, ale wielkością dorównujący bandikotom. Długość ciała (bez ogona) 212–273 mm, długość ogona 287–333 mm, długość ucha 23–28 mm, długość tylnej stopy 47–56 mm; masa ciała 300 g^[10]. Futro grzbietu ma oliwkowobrązowy kolor, jest krótkie; boki są jaśniejsze, brzuch blady, brązowawy, bez wyraźnego rozgraniczenia od reszty ciała. Głowa jest bardziej szara, z brązowymi uszami. Podgardle, pachy i pachwiny są kremowe. Dłonie są brązowe do śródręcza, z białawymi palcami; stopy brązowe, jaśniejsze ku końcowi. Ogon jest długi, jednolicie ciemnobrązowy. Siekacze są podobne do szczurzych, ale zęby trzonowe są bardzo duże, szerokie i masywne, rozmiarem prawie dorównują trzonowcom wielkofutrzaka (Lenomys). Samica ma cztery pary sutków^[16]^[10].

Populacja[edytuj | edytuj kod]

Nie wiadomo, jak liczny jest wielkoząbek brązowawy ani czy występuje w obszarach chronionych. W Azji Południowej głównym zagrożeniem jest dla niego wylesianie. Mogą zagrażać mu także ludzie, tępiący gryzonie w związku z obawami przed nadmiernym rozrostem ich populacji. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznała, że na razie brak jest danych do przydzielenia gatunku do konkretnej kategorii zagrożenia i potrzebne są dalsze prace. Indyjska ustawa o ochronie przyrody z 1972 roku zalicza go do szkodników^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Dacnomys millardi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Thomas 1916 ↓, s. 405.
↑ ^a ^b Thomas 1916 ↓, s. 404.
↑ O. Thomas. Scientific results from the Mammal Survey. No. XXXII. (A.) New and interesting mammals from the Mishmi Hills. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 28 (2), s. 430, 1922. (ang.).
↑ W.H. Osgood. Mammals of the Kelley-Roosevelts and Delacour Asiatic expeditions. „Field Museum of Natural History”. Zoological Series. 18 (10), s. 315, 1932. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d S.S. Molur S.S., Dacnomys millardi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-01-23] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 265. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Dacnomys millardi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-23].
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Dacnomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-23].
↑ ^a ^b ^c Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 820. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 466. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ S.J. Steppan & J.J. Schenk. Muroid rodent phylogenetics: 900-species tree reveals increasing diversification rates. „PLoS ONE”. 12 (8), s. e0183070, 2017. DOI: 10.1371/journal.pone.0183070. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 67.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 141.
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 276. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ Thomas 1916 ↓, s. 406.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

O. Thomas. Scientific results from the mammal survey, No. XIII. A. – On the Muridæ from Darjiling and the Chin Hills. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 24 (3), s. 404–415, 1916. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).

[itis-1] Dacnomys millardi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[CITEREFThomas1916[https://www.biodiversitylibrary.org/page/30151976_405]-2] Thomas 1916 ↓, s. 405.

[CITEREFThomas1916[https://www.biodiversitylibrary.org/page/30151975_404]-3] Thomas 1916 ↓, s. 404.

[Thomas-4] O. Thomas. Scientific results from the Mammal Survey. No. XXXII. (A.) New and interesting mammals from the Mishmi Hills. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 28 (2), s. 430, 1922. (ang.).

[Osgood-5] W.H. Osgood. Mammals of the Kelley-Roosevelts and Delacour Asiatic expeditions. „Field Museum of Natural History”. Zoological Series. 18 (10), s. 315, 1932. (ang.).

[iucn-6] S.S. Molur S.S., Dacnomys millardi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-01-23] (ang.).

[miiz-7] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 265. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[MSW3-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Dacnomys millardi. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-23].

[MSW3r-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Dacnomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-23].

[Denys&inni-10] Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 820. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Burgin&inni-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 466. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Steppan&Schenk-12] S.J. Steppan & J.J. Schenk. Muroid rodent phylogenetics: 900-species tree reveals increasing diversification rates. „PLoS ONE”. 12 (8), s. e0183070, 2017. DOI: 10.1371/journal.pone.0183070. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=97_67]-13] Jaeger 1944 ↓, s. 67.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=171_141]-14] Jaeger 1944 ↓, s. 141.

[Beolens&inni-15] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 276. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[CITEREFThomas1916[https://www.biodiversitylibrary.org/page/30151977_406]-16] Thomas 1916 ↓, s. 406.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]