Wincenty Koziełł-Poklewski (powstaniec styczniowy)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wincenty Koziełł-Poklewski
Serwicz
Ilustracja
sztabskapitan (Rosja) sztabskapitan (Rosja)
Data i miejsce urodzenia

1837
Serwecz Wielki

Data i miejsce śmierci

28 maja 1863
Władyki

Przebieg służby
Lata służby

1852–1860
1863

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego

Główne wojny i bitwy

Powstanie styczniowe

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Wincenty Koziełł-Poklewski ps. „Serwicz”[1], (ur. 1837 w Serweczu Wielkim, zm. 28 maja 1863 koło wsi Władyki) – powstaniec styczniowy.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w 1837 roku w rodowym majątku Serwecz Wielki, który otrzymał dziadek Wincentego Józef Kalasanty Koziełł-Poklewski. Wincenty był jednym z synów Jana Napoleona Koziełł-Poklewskiego i Józefy Tolensdorff, jego bracia Jan, Józef, Michał, Zenon, kuzyn Eustachy też uczestniczyli w powstaniu styczniowym.

W 1852 roku razem z bratem Janem wstąpił do Szkoły Podchorążych w Petersburgu, po ukończeniu której (1856) studiował na Akademii Inżynierów Wojskowych. Tam zetknął się z radykalnymi działaczami kółek oficerskich: Jarosławem Dąbrowskim i Zygmuntem Sierakowskim. W 1858 roku ukończył Akademię. po tym był skierowany na służbu do Wilna, ale niedługo później został przekirowany do Sveaborgu czyli „Twierdzą Szwedzką” w Helsinkach, gzie służył do końca 1860 roku. W 1860 roku wziął dymisję z wojska rosyjskiego w stopniu sztabskapitana. Na początku 1861 roku na zlecenie Ludwika Zwierzdowskiego pojechał do Poznaniu, żeby nawiązać stosunki z tamtejszymi patriotami. W marcu 1861 roku Wincenty powrócił do Wilni, gdzie niebawem utworzył organizację powstańczą na terenie powiatu wilejskim.

W styczniu 1863 roku Wincenty został mianowany dowódcą wojskowym swojego rodzinnego powiatu wilejskiego[2] i szeroko rozpowszechnił wśród ludności dokumenty programowe powstania[3]. Wincenty Koziełł-Poklewski w akcji wśród chłopów „posługiwał się rozmaitymi argumentami, pomiędzy którymi wybitniejszymi były od innych, stanowcze zaręczenia, że przyjdą Francuzi”[4]. Według wspomnień Wacława Koszczyca, uczestnika tych wydarzeń w Mińszczyźnie, dzięki Wincentemu Kozełłowi organizacja powstańcza w powiacie wilejskim zaczęła przygotowania do walki już dwa lata przed wybuchem powstania, była więc jedną z lepszych w guberni mińskiej[5]. Natomiast inny uczestnik powstania Eugeniusz Kowalewski we wspomnieniach odznaczył Wincentego Koziełł-Poklewskiego jak "inżyniera wojskowego, który, przy wielu zaletach serca i umysłu, nie posiadał, niestety, przymiotów, niezbędnych dla organizatora powstania i kierownika partyzanckiego ruchu"[6].

Na początku maja 1863 roku oddział Wincentego Koziełł-Poklewskiego liczył 200–250 ludzi. Skupiał młodzież szlachecką, studentów, gimnazjalistów, mieszczan i chłopów. Na miejsce obozu dowódca wybrał leśne ostępy na pograniczu powiatów wilejskiego i borysławskiego, gdzie oficerowie mogli bez przeszkód prowadzić ćwiczenia dla swych podkomendnych. Aby uzupełnić stan osobowy swojego oddziału, dowódca zorganizował paradny przemarsz przez okoliczne wsie. Powstańcy maszerowali, w porządku wojskowym z rozpostartym sztandarem”.

Rozpoczęcie walk zbrojnych rząd wileński wyznaczył na terenie guberni wilenskiej na 2 maja[7]. Pierwsze grupy powstańcze w powiecie wilejskim nad Dźwinosą pojawiły się 7 maja. Suchocki przyprowadził z Wilejki i okolic oddział, który liczył 40 ochotników, drugi oddział przywiódł Melchior Czyžyk z powiatu borysowskiego z Mińszczyzny. Oddział borysowski liczył 75 ochotników[8]. W lasach nad Dźwinosą oba oddziały założyły wspólny obóz[9]. Dowódcą zjednoczonego oddziału został Wincenty Kozielt-Poklewski, mianowany przez Jakuba Gieysztora naczelnikiem wojennym powiatu wilejskiego[10]. Wincenty Koziełł-Poklewski podzielił oddział na trzy plutony. Na dowódców plutonów powołał Melchiora Czyžyka, Leopolda Osiecimskiego i Żołnierkiewicza[11]. 8 maja 1863 r. Koziełł-Poklewski zajął miasteczko Dołhinów, a następnego dnia stoczył walkę pod miejscowością Tarakanówka. Rosjanie zaatakowali powstańców polskich ogniem z dalekonośnych karabinów o lufie gwintowanej. Przez godzinę strzelcy rosyjscy ostrzeliwali powstańców z odległości 400 metrów[12]. Uzbrojeni w strzelby myśliwskie powstańcy nie mogli z takiej odległości strzelać. Pozycje Rosjan ostrzeliwał jedynie Leopold Osiecimski, który miał nowoczesny sztucer. Po godzinie wojsko rosyjskie wycofało się z pola ostrzału. W drodze powrotnej Rosjanie spalili dwór ziemiański w majątku Dźwinosy[13]. W potyczce powstańcy ponieśli nieduże straty. Leopold Osiecimski twierdził, że z odległości 400 metrów zabił dwóch żołnierzy rosyjskich[14]. Następne Wincenty Koziełł-Poklewski urządził zasadzkę na dwie sotnie kozaków pod miasteczkiem Maćkowce.

28 maja 1863 r. oddział Wincentego Koziełł-Poklewskiego starł się z wojskami carskimi niedaleko wsi Władyki, nad rzeką Ilia. Atak na powstańców przypuściło pięć kompanii piechoty z pułków: Ingermanlandzkiego, Wielikołuckiego i Kremiańczugskiego pod dowództwem płk. Aleksandra Gala. Walka trwała trzy godziny, a większość powstańców zginęła lub utonęła, próbując na tratwach przepłynąć na drugi brzeg Ilii. Otoczeni partyzanci walczyli rozpaczliwie na kosy, na bagnety i kolby przez dwie godziny[15]. W nierownej walce poległo 58 powstańców, wzięto do niewoli 25, w tym 23 rannych[16]. Prawdopodobnie 53 powstańców zaginęło, a ocałały od pogromu 54 osoby[17]. W bitwie poległ Wincenty Koziett-Poklewski. Powstańcza prasa stawiała go na równi z przywódcą lidzkich powstańców, Ludwikiem Narbuttem, i nazwała go litewskim Leonidasem. Według świadków przed zgonem miał powiedzieć: Jeśli nie my, to nasze kości zbudują wolność. Resztę oddziału (około 40 osób) zebrał Melchior Czyżyk i przewieziono do powiatu igumieńskiego[18]. Niedobitki tego oddziału zostały nieco później rozbite pod Kniahininem, gdzie powstańcy spoczywają w bratniej mogile.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Матвейчык, Дз. Ч. Удзельнікі паўстання 1863―1864 гадоў: біяграфічны слоўнік: (паводле матэрыялаў Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі) / Дзмітрый Матвейчык. – Мінск : Беларусь, 2016. – 734 с. С. 256.
  2. ↑ Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857–1865 poprzedzone wspomnieniami osobistemi prof. Tadeusza Korzona oraz opatrzone przedmową i przypisami. T. 1, s. 394 tom 1 tom 2 Wilno 1913.
  3. ↑ Agaton Giller Historja powstania narodu polskiego w 1861-1864 r. T. 2, s. 336 [1] Paryż 1868.
  4. ↑ Dawid Fajnhauz, 1863: Litwa i Białoruś / D. Fajnhaus. ― Warszawa: Neriton, 1999. ― 357 s. S. 187.
  5. ↑ Wacław Koszczyc, Wybrańcy losu, Lwów 1881.
  6. ↑ Eugeniusz Kowalewski, Wspomnienia z przeszłości : przyczynek do historji Powstania Styczniowego na Litwie S. 19.
  7. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 84.
  8. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 84.
  9. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 84.
  10. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 84.
  11. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 84.
  12. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 84.
  13. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 84.
  14. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 85.
  15. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 87.
  16. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 87.
  17. ↑ Łaniec, S. Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 / Stanisław Łaniec . – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s. S. 87.
  18. ↑ Матвейчык, Дз. Ч. Паўстанне 1863—1864 гадоў у Беларусі: нарыс баявых дзеянняў / Дзмітрый Матвейчык. – Мінск : Медысонт, 2013. – 121 с. S. 390.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • O silach narodowych, „Niepodległość” 1867, nr 39 z 30 sierpnia
  • Wacław Koszczyc, Wybrańcy losu, Lwów 1881
  • Wacław Koszczyc, Wici wyroczne, Lwów 1898
  • Eugeniusz Kowalewski, Wspomnienia z przeszłości : przyczynek do historji Powstania Styczniowego na Litwie - Dziennik Wileński - Wilno - 1907; 118 s.
  • Pamiętniki Jakóba Gieysztora z lat 1857–1865 poprzedzone wspomnieniami osobistemi prof. Tadeusza Korzona oraz opatrzone przedmową i przypisami. tom 1 tom 2 Wilno 1913.
  • Stanisław Łaniec, Litwa i Białoruś w dobie konspiracji i powstania zbrojnego : 1861–1864 – Wyd. 1. Olsztyn: Ośrodek Badań Nauk. im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2002. – 196 s.
  • Матвейчык, Дз. Ч. Паўстанне 1863—1864 гадоў у Беларусі: нарыс баявых дзеянняў / Дзмітрый Матвейчык. – Мінск : Медысонт, 2013. – 121 с.(biał.)
  • Матвейчык, Дз. Ч. Удзельнікі паўстання 1863―1864 гадоў: біяграфічны слоўнік: (паводле матэрыялаў Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі) / Дзмітрый Матвейчык. – Мінск : Беларусь, 2016. – 734 с. С. 256. (biał.)
  • Ona Maksimaitienė, Lietuvos sukilėlių kovos 1863 - 1864 m. Vilnius : Mintis, 1969 (lit.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wincenty_Koziełł-Poklewski_(powstaniec_styczniowy)&oldid=72664706”