Helsinki

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.
Helsinki
Helsingfors
Ilustracja
Centrum Helsinek.
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo  Finlandia
Region Uusimaa
Prowincja (stara) Etelä-Suomen läänin vaakuna.svg Finlandia Południowa
Burmistrz Jussi Pajunen
Powierzchnia 186 km²
Wysokość 25 m n.p.m.
Populacja (2015)
• liczba ludności
• gęstość
624 427
3357 os./km²
Nr kierunkowy 9
Położenie na mapie Finlandii
Mapa lokalizacyjna Finlandii
Helsinki
Helsinki
Ziemia60°10′N 24°56′E/60,166667 24,933333
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku
Wikipodróże Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Portal Portal Finlandia

Helsinki (fiń. Helsinki, szw. Helsingfors, ros. Хельсинки, lap. Helsset) – stolica i największe miasto Finlandii oraz regionu Uusimaa. Liczba mieszkańców 624 427[1], aglomeracja – około 1,4 mln. W skład zespołu miejskiego wchodzą: Espoo, Vantaa i Kauniainen. Są głównym ośrodkiem przemysłu, kultury i administracji. Port nad Zatoką Fińską. Uniwersytet założony w 1828 roku. W aglomeracji znajduje się główny fiński port lotniczy Helsinki-Vantaa.

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Oryginalną nazwą miasta jest szwedzka nazwa Helsingfors. Jest ona złożona z dwóch członów: Helsing, który jest nazwą rzeki, nazywającej się obecnie Vantaa oraz fors – wodospad, kaskada. Nazwa rzeki pochodzi prawdopodobnie od szwedzkiego słowa hals oznaczającego miejsce, stąd hälsing to „mieszkaniec tego miejsca”[2]. Nazwa fińskojęzyczna obowiązuje na całym świecie oprócz krajów skandynawskich, gdzie używa się obu form. Po raz pierwszy pojawiła się w druku prawdopodobnie w 1786, w słowniku Kristfrida Ganandera, pisana jeszcze Helsingi. W powszechnym użyciu znalazła się w XIX w., a senat zatwierdził ją w 1819 r.[3]

W helsińskim slangu miejskim Helsinki nazywane są Hesa i Stadi, zarówno przez fińskojęzycznych, jak i szwedzkojęzycznych Finów[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Na terenie dzisiejszych Helsinek już w XV wieku istniała niewielka osada. Właściwe miasto zostało założone w 1550 roku przez króla Gustawa Wazę. Stało się ono ważnym ośrodkiem handlu. W 1640 roku główne centrum miasta zostało przeniesione na obecne miejsce. Często niszczone przez Rosjan w czasie wojen ze Szwecją. W 1710 roku wybuchła niewielka epidemia. W XVIII wieku nastąpił przyspieszony rozwój miasta. W 1748 roku wybudowano twierdzę Suomenlinna. W 1809 Finlandia stała się częścią Rosji. W celu zmniejszenia wpływów szwedzkich w Finlandii car chciał przenieść stolicę z Turku do Helsinek. Po wielkim pożarze w 1812 roku miasto zostało stolicą kraju. Helsinki zaczęto rozbudowywać na wzór rosyjskiego Petersburga. Wtedy powstało mnóstwo instytucji i budynków klasycystycznych, rozwinął się przemysł. W 1870 roku zbudowano pierwszą linię kolejową. W 1918 roku Helsinki stały się miejscem starć fińskiej wojny domowej pomiędzy komunistami i ich przeciwnikami. W tym samym roku Helsinki stały się stolicą niepodległej Finlandii. Po II wojnie światowej nastąpił bardzo szybki rozwój miasta. W 1952 roku było gospodarzem letnich igrzysk olimpijskich. W 1972 roku podpisano tam traktat KBWE. Miasto stało się modne, a dziś jest jedną z 9 stolic kulturalnych Europy. Po krótkim kryzysie gospodarczym na początku lat 90. XX wieku, miasto powtórnie zaczęło się rozwijać.

W 2007 roku Helsinki były gospodarzem 52. Konkursu Piosenki Eurowizji 2007.

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Podział miasta na duże dzielnice (suurpiirit)

Miasto jest położone na południu kraju, na brzegu Zatoki Fińskiej. Jest położone zarówno na lądzie stałym, jak i na archipelagu szkierowym złożonym z około 300 wysp[5], z których największe to Lauttasaari, Korkeasaari i Seurasaari. Południowa część Helsinek leży na półwyspie Vironniemi.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Helsinki z00.jpg
 Osobny artykuł: Podział administracyjny Helsinek.

Podział Helsinek jest wielostopniowy i stosunkowo mało stabilny. Obecnie istniejący powstał w roku 1982 i ze zmianami obowiązuje do dziś. Miasto dzieli się na 8 dystryktów[6], które dzielą się na 34 okręgi podstawowe (peruspiiräit)[7]. Następnym szczeblem podziału są dzielnice (osa-aluet), których jest 137. Najmniejszą jednostką administracyjną jest osiedle (pienalue) – w Helsinkach jest ich 369.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

W mieście znajduje się dzielnica Kruununhaka, gdzie znajdują się domy z XVI-XVII wieku, ocalałe z pożaru z 1812 roku.

Najważniejsze[edytuj | edytuj kod]

Katedra luterańska i plac Senatu, z pomnikiem cara Aleksandra II w sezonie turystycznym (sierpień 2004)
Katedra Prawosławna pw. Zaśnięcia Bogarodzicy
Ulica Aleksanterinkatu – nazwana na cześć cara Rosji Aleksandra I (Finlandia była autonomiczną częścią Rosji, nim stała się niepodległa), główna ulica handlowa
  • Senaatintori (plac Senacki), z pomnikiem cara Rosji Aleksandra II w centralnej części, zaprojektowany przez C.L. Engela w 1820 roku. Plac otacza mnóstwo budynków klasycystycznych.
  • Helsingin Yliopisto, gmach zaprojektowany przez C.L. Engela, drugi uniwersytet w Finlandii, założony w 1828 roku
  • Suomenlinna – twierdza wybudowana w 1748 roku przez Szwedów; teraz znajduje się w niej kilka muzeów.
  • Linnanmäki – wesołe miasteczko z 1950 roku
  • Gmach parlamentu Eduskuntatalo (1926-1931). Siedziba parlamentu Finlandii
  • Teatr Narodowy (Kansallisteatteri) z 1882 roku
  • Bank Narodowy (Suomen Pankki) z końca XIX wieku
  • Dworzec Kolejowy (Päärautatieasema) zaprojektowany w 1910 roku przez Eliela Saarinena
  • Dom towarowy Stockmann z 1930 r.
  • Pałac Prezydencki (Presidentinlinna) z 1814 roku
  • Biblioteka Narodowa (Kansalliskirjasto) z 1828 roku, gmach zaprojektowany przez C.L. Engela
  • Most Pitkäsilta z 1912 roku
  • Obserwatorium astronomiczne (Tähtitorni) zaprojektowane przez C.L. Engela w 1825 roku
  • Teatr Szwedzki (Svenska teatern) z 1866 roku, zaprojektowany przez Nicholasa Benoisa, zmodernizowano w 1935 roku
  • Kaivopuisto – jeden z największych parków w centrum Helsinek z 1840 roku

Muzea[edytuj | edytuj kod]

W całym mieście znajduje się ponad 35 muzeów.

  • Muzeum Narodowe (Kansallismuseo) z połowy XIX wieku – największe zbiory historyczne w Finlandii
  • Ateneum – największe muzeum sztuki w Finlandii. Zobaczyć tam można m.in. obrazy Gallena-Kalleli, Järnefelta, Sallinena, van Gogha, Cezanne’a, Chagalla i wiele innych.
  • Muzeum Sztuki Współczesnej Kiasma
  • Muzeum im. Sinebrychoffa – zbiory starej sztuki Finlandii i Europy
  • Muzeum Miasta Helsinki (Kaupunginmuseo), przedstawiające miasto (kilka oddziałów)
  • Muzeum Gallena-Kalleli (Tarvaspää) z 1913 roku; znajdują się tam zbiory poświęcone temu artyście
  • Muzeum wojskowe (Sotamuseo)
  • Muzeum Ehrensvärda położone na wyspie Suomenlinna
  • Muzeum Teatru (Teatterimuseo) z 1868 roku, znajdują się tam m.in. dzieła Aleksisa Kivi
  • Muzeum Sportu (Urheilumuseo) z 1940 roku położone w pobliżu stadionu
  • Muzeum Poczty (Postimuseo) z połowy XX wieku, przedstawia historię poczty w Finlandii
  • Muzeum Robotnicze z przełomu XIX i XX wieku
  • Muzeum Radia
  • Muzeum Hotelarstwa

Miejsca kultu religijnego[edytuj | edytuj kod]

W Espoo i Vantaa znajduje się kilka kościołów z okresu średniowiecza, w mieście funkcjonują również inne świątynie.

Cmentarze[edytuj | edytuj kod]

  • Cmentarz Hietaniemi z 1840 roku – na tym cmentarzu pochowano najsłynniejszych Finów w historii m.in. wszystkich prezydentów Finlandii
  • Prawosławny cmentarz w Hietaniemi
  • Cmentarz żydowski z ok. 1870 roku
  • Cmentarz tatarski z ok. 1870 – jeden z nielicznych znajdujących się w Skandynawii
  • Cmentarz z 1710 (Vanha kirkkopuisto lub Ruttopuisto) przy ulicy Bulevardi, gdzie pochowano ofiary epidemii dżumy z tegoż roku, obecnie park

Inne obiekty[edytuj | edytuj kod]

Helsinki – widok z wieży stadionu olimpijskiego
  • Aleksanterin teatteri (Teatr im. Aleksandra), dawny rosyjski teatr z drugiej połowy XX wieku, w latach 1918–1993 Opera narodowa, obecnie teatr
  • Opera Narodowa (Suomen Kansallisooppera) z 1993 r.
  • Finlandiatalo – hala konferencyjna zaprojektowana przez Alvara Aalto w 1966 roku.
  • Stadion Olimpijski wybudowany w 1938 roku na igrzyska olimpijskie. W pobliżu stadionu znajduje się posąg Paavo Nurmiego
  • Dom Stanów (Säätytalo) – miejsce zgromadzeń parlamentu stanowego (1891)
  • Ritarihuone – budynek z ok. 1890 roku w którym zbierała się szlachta
  • Willa Hakasalmi, obecnie Muzeum Miasta Helsinki, wybudowana w 1843 roku
  • Kamienica Sederholma – wybudowana w 1757 roku przez przemysłowca Johana Sederholma, najstarsza kamienica Helsinek, obecnie oddział Muzeum miasta Helsinki
  • Dom mieszczański (Ruiskumestarin talo) przy ul. Kristianinkatu z ok. 1818 r., oddział Muzeum miasta Helsinki
  • Sibeliuspuisto – park im. Sibeliusa z lat 20. XX wieku
  • Dom Mannerheima z początku XX wieku, obecnie znajduje się tam muzeum poświęcone marszałkowi Mannerheimowi
  • ZOO z 1882 roku
  • Pomnik cara Aleksandra II z 1863 r. na Placu Senackim
  • Ratusz (Kaupungintalo) klasycystyczny z drugiej połowy XIX wieku, dawny hotel Seurahuone
  • Hartwall Areena, hala wielofunkcyjna w pobliżu stacji kolejowej Pasila
  • Dzielnica Töölö w stylu klasycyzmu i funkcjonalizmu
  • Stare hale targowe: Wanha Kauppahalli (przy porcie Eteläsatama) oraz Hakaniemen halli (w dzielnicy Hakaniemi)
Metro na moście we wschodnich Helsinkach
Wejście do dworca kolejowego

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Rok Ludność
1550 1500
1700 4000
1750 6000
1800 15 000
1850 50 000
1875 100 000
1900 180 000
1930 400 000
1950 610 000
1975 900 000
2004 1 240 000

Transport[edytuj | edytuj kod]

Helsinki z racji swej roli są największym węzłem transportowym kraju i jednym z największych w tej części świata. Jest ośrodkiem zarówno transportu dalekobieżnego, jak i miejskiego. Miasto posiada rozwiniętą komunikację miejską, zarówno szynową, jak i autobusową. Transportem miejskim zawiaduje Helsingin kaupungin liikennelaitos.

Publiczny transport zbiorowy[edytuj | edytuj kod]

Helsińskie metro, najbardziej na północ wysunięty system miejskiej kolei podziemnej na świecie[8] zostało oddane do użytku w roku 1982 i początkowo łączyło Dworzec Centralny z Hakaniemi. Kilkakrotnie wydłużane, dziś łączy stolicę z Vantaa. Całkowita długość linii metra wynosi 21 km a rocznie przewozi ono 56 mln pasażerów[9]. Obecnie trwają prace nad drugim odcinkiem, do Espoo.

Elementem uzupełniającym szybki miejski transport szynowy jest szybka kolej miejska. Jest to sieć aglomeracyjna, składająca się z czterech linii i służy mieszkańcom północnych i zachodnich okolic miasta, łącząc Helsinki z Espoo, Vantaa, Keravą, Riihimäki i Lahti[10]. Obecnie w budowie jest kolej obwodowa Kehärata o długości 18 km, przebiegająca częściowo pod ziemią a mająca połączyć centrum miasta m.in. z Vantaa i portem lotniczym. Koszt projektu to 600 mln euro[11]. Planuje się oddanie trasy do użytku w r. 2014[12].

Centrum Helsinek obsługiwane jest przez tramwaje. Obecnie miejska sieć składa się z dwunastu linii[13] a kilka innych odcinków jest w budowie.

Helsinki mają ponadto rozbudowany transport autobusowy.

Transport dalekobieżny[edytuj | edytuj kod]

Silja Serenade łączy Helsinki ze Sztokholmem

Helsinki są największym w Finlandii węzłem kolejowym, z którego wyjeżdżają pociągi we wszystkie strony Finlandii i do Rosji. Miasto jest połączone koleją dużych prędkości z Petersburgiem a pociąg Allegro kursuje cztery razy dziennie[14] oraz codziennym połączeniem z Moskwą. Z dworca głównego, największego w Finlandii, dziennie korzysta 200 000 podróżnych[15].

Helsinki mają również największy w Finlandii port pasażerski, z którego wypływają regularnie promy pasażerskie do Sztokholmu, Tallinna (17 rejsów dziennie), Gdyni, Rostocku, Travemünde i Petersburga. W sezonie letnim do portu wpływa 300 statków pasażerskich, które przywożą 300 000 pasażerów[16].

Sport[edytuj | edytuj kod]

Wieża Stadionu Olimpijskiego w Helsinkach

W Helsinkach, w latach 2002–2003 rozgrywany był kobiecy turniej tenisowy, Nordea Nordic Light Open.

Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ KUNTIEN ASUKASLUVUT AAKKOSJÄRJESTYKSESSÄ/KOMMUNERNAS INVÅNARANTAL I ALFABETISK ORDNING (fiń. • szw.). vrk.fi, 2015-04-30. [dostęp 2015-06-24].
  2. ↑ Kaupunkinimistön historiaa Helsingin nimistön vaiheita. [dostęp 2011-12-01].
  3. ↑ Mistä juontaa juurensa pääkaupunkimme nimi „Helsinki”? (fiń.). [dostęp 2011-12-01].
  4. ↑ Place Names in the Construction of Social Identities: The Uses of Names of Helsinki. [dostęp 2011-12-01].
  5. ↑ Saaret – osa Helsinkiä (fiń.). 2011-03-09. [dostęp 2011-12-01].
  6. ↑ Pääkaupunkiseutu alueittain (fiń.). [dostęp 2011-12-01].
  7. ↑ Helsingin ympäristön tila: teemakatsaus 1/2009 (fiń.). [dostęp 2011-12-01].
  8. ↑ Maailman pohjoisin metro viettää syntymäpäiväänsä. 2007-08-02. [dostęp 2011-12-01].
  9. ↑ Helsingfors metro (szw.). [dostęp 2011-12-01].
  10. ↑ Commuter Train Stations. [dostęp 2011-12-01].
  11. ↑ Vantaan Kehärata-projekti etenee kuin juna (fiń.). [dostęp 2011-12-01].
  12. ↑ Construction of the Ring Rail Line begins. [dostęp 2011-12-01].
  13. ↑ Trams. [dostęp 2011-12-01].
  14. ↑ Passengers Trains St. Petersburg – Helsinki. [dostęp 2011-12-01].
  15. ↑ Helsingin rautatieasema (fiń.). [dostęp 2011-12-01].
  16. ↑ Port of Helsinki – about us. [dostęp 2011-12-01].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

p • d • e
Podregiony i gminy regionu Uusimaa
Podregion Helsinki Herb regionu Uusimaa
Podregion Loviisa
Podregion Porvoo
Podregion Raseborg

Hanko • Ingå • Raseborg
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Helsinki&oldid=52804234”