Wojownik indyjski
| Nisaetus cirrhatus[1] | |||
| (J.F. Gmelin, 1788) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wojownik indyjski | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Wojownik indyjski[3] (Nisaetus cirrhatus) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), zamieszkujący Azję Południową i Południowo-Wschodnią. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Takson ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1788 roku niemiecki przyrodnik Johann Friedrich Gmelin w 13. edycji linneuszowskiego Systema Naturae[4][5]. Autor nazwał ten gatunek Falco cirrhatus, wykorzystując łacińską nazwę „Falco Indicus cirratus” z publikacji Johna Raya z 1713[5][6]. Gmelin jako miejsce typowe wskazał Indie[4][5]. Gatunki wojowników z Azji były tradycyjnie umieszczane w rodzaju Spizaetus, ale w 2005 roku na podstawie badań molekularnych uznano, że reprezentują one inną linię rozwojową niż wojowniki z Nowego Świata i powinny zostać przeniesione do osobnego rodzaju. Dla nazwania tego rodzaju użyto dostępnej nazwy Nisaetus[7].
Wyróżnia się pięć podgatunków wojownika indyjskiego, różniących się wyglądem i zasięgiem występowania[4][8][9]. Podgatunek limnaeetus bywał przez niektórych systematyków wyodrębniany do rangi gatunku[4][10][11][12][13]. Za podgatunek wojownika indyjskiego bywał dawniej uznawany wojownik sundajski (Nisaetus floris)[4][11], obecnie klasyfikowany jako osobny gatunek[3][8][9][14].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Takson ten zamieszkuje w zależności od podgatunku[8]:
- wojownik malajski[3] (N. cirrhatus limnaeetus) – występuje w północnych Indiach, Nepalu, Mjanmie, Indochinach i na Półwyspie Malajskim; posiada bardzo krótki czub o długości 1–3 cm,
- N. cirrhatus andamanensis – występuje na Andamanach; posiada czub od długości 5 cm,
- wojownik indyjski[3] (N. cirrhatus cirrhatus) – występuje w południowych Indiach; posiada czub o długości 10–14 cm,
- N. cirrhatus ceylanensis – występuje na Cejlonie, o niewielkich rozmiarach; posiada czub o długości ok. 10 cm,
- N. cirrhatus vanheurni – występuje na Sumatrze; najmniejszy z wszystkich podgatunków, nie posiada czuba.
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Osobniki tego gatunku osiągają długość 57–79 cm, a rozpiętość ich skrzydeł wynosi 127–138 cm. Masa ciała waha się od 1,3 do 1,9 kg[4].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Wojowniki indyjskie żyją w lasach, w pobliżu sawann, plantacji herbaty, obszarów rolniczych, a nawet osiedli ludzkich, zazwyczaj na wysokościach od poziomu morza do 1500 m n.p.m., choć odnotowano przypadki ich pojawiania się na wysokościach dochodzących do 2200 m n.p.m. Pary pozostają na tym swoim terytorium przez cały rok, lecz nie polują razem.
Żywią się głównie mniejszymi ptakami, niewielkimi ssakami (szczury, wiewiórki, zające i sporadycznie małpy)[15], wężami, jaszczurkami i żabami. Okres godowy trwa od listopada do maja w południowych Indiach i od stycznia do lutego u podnóży Himalajów.
Gniazda budowane w koronach drzew na wysokości 10–30 m[4]. Samica składa 1 jajo[4]. Inkubacja trwa około 40 dni[4].
Status[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje wojownika indyjskiego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 2005 roku, kiedy to po raz pierwszy został sklasyfikowany przez tę organizację w obecnie stosowanym przez nią ujęciu systematycznym. Liczebność populacji nie została oszacowana, w zależności od rejonu opisywany jest jako pospolity bądź rzadki. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy. Do głównych zagrożeń dla gatunku należy postępujące niszczenie jego siedlisk oraz niepokojenie ze strony ludzi[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Nisaetus cirrhatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Nisaetus cirrhatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (wersja: 2023-04-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-05-10].
- ↑ a b c d e f g h i W.S. Clark, P. Boesman: Changeable Hawk-eagle (Spizaetus cirrhatus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie, E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2014. [dostęp 2014-08-23]. (ang.).
- ↑ a b c J.F. Gmelin, Caroli a Linné Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 1, Lipsiae 1788, s. 274 (łac.).
- ↑ John Ray: Joannis Raii Synopsis methodica avium & piscium: opus posthumum. Londyn: 1713, s. 14–15. (łac.).
- ↑ Species account: Crested Hawk-eagle Nisaetus cirrhatus. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2023-05-10]. (ang.).
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-18]. (ang.).
- ↑ a b Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2022 [online], 2022 [dostęp 2023-05-10].
- ↑ Jan-Ove Gjershaug, Kirsti Kvaløy, Nils Røv, D.M. Prawiradilaga, U. Suparman, Z. Rahman. The taxonomic status of Flores Hawk Eagle Spizaetus floris. „Forktail”. 20, s. 55–62, 2004. (ang.).
- ↑ a b Anita Gamauf, Jan-Ove Gjershaug, Nils Røv, Kirsti Kvaløy, Elisabeth Haring. Species or subspecies? The dilemma of taxonomic ranking of some South-East Asian hawk-eagles (genus Spizaetus). „Bird Conservation International”. 15, s. 99–117, 2005. DOI: 10.1017/S0959270905000080. (ang.).
- ↑ Anita Gamauf, Jan-Ove Gjershaug, Kirsti Kvaløy, Nils Røv, Elisabeth Haring. Molecular phylogeny of the hawk-eagles (genus Spizaetus). „Zoologische Mededelingen”. 79 (3), s. 179–180, 2005. ISSN 0024-0672. (ang.).
- ↑ Jan-Ove Gjershaug. Taxonomy and conservation status of hawk-eagles (Genus Nisaetus) in south-east Asia. „Doctoral thesis, comprehensive summary”. (ang.).
- ↑ BirdLife International, Nisaetus floris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-11-18] (ang.).
- ↑ Y.D. Li. Notes and observations on primate predation by forest raptors in Asia. „Birding Asia”. 13, s. 76–78, 2010. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Crested Hawk Eagle - Nisaetus cirrhatus. The Eagle Directory. [dostęp 2020-11-18]. (ang.).
- James Ferguson-Lees, David A. Christie: Raptors of the World. Christopher Helm, 2001. ISBN 0-7136-8026-1.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).