Wojskowa Kadra Szkolna
 Odznaka pamiątkowa | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1917 |
| Rozformowanie |
20 czerwca 1919 |
| Komendanci | |
| Pierwszy | |
| Ostatni |
Tadeusz Bronikowski |
| Konflikty zbrojne | |
| I wojna światowa | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
Wojskowa Kadra Szkolna – organizacja niepodległościowa o charakterze wojskowym, zrzeszająca uczniów lubelskich szkół średnich męskich w latach 1917–1919.
Organizacja kadry[edytuj | edytuj kod]
Kadra powstała jesienią 1917 w Lublinie i była podporządkowana Komendzie Polskiej Organizacji Wojskowej, która przydzieliła do niej wszystkich uczniów peowiaków w charakterze przyszłych podoficerów[1][2]. Kadra została zorganizowana w jeden batalion w składzie czterech kompanii[3]. W kompanii było od czterech do ośmiu plutonów oraz podoficer rachunkowy, podoficer za frontem i dwóch trębaczy lub doboszy[2][4][3]. Pluton składał się z komendanta plutonu (plutonowego) i czterech sekcji[2]. W każdej sekcji był sekcyjny i ośmiu szeregowców[2].
Batalionem kadry dowodzili kolejno: Stanisław Paczos (poległ 16 sierpnia 1920), Stefan Grzebalski, Jan Kiełłpsz (poległ 7 lipca 1920) i Tadeusz Bronikowski[5][6][7][8]. Obowiązki adiutanta pełnił Zygmunt Androwicz, a po nim Witold Dłużniewski[6].
Kompania 1. została zorganizowana głównie z uczniów Szkoły Lubelskiej, a jej I pluton stanowili uczniowie Szkoły Rzemieślniczej imienia Stanisława Syroczyńskiego[9][3].
Obsada personalna 1. kompanii:
- kompanijny – Aleksander Zdanowicz,
- komendant I plutonu – Kazimierz Janisławski i Henryk Olszewski,
- komendant II plutonu – Zygmunt Kosior,
- komendant III plutonu – Klemens Janicki,
- komendant IV plutonu – Jerzy Łada-Łobarzewski,
- komendant V plutonu – Włodzimierz Łada-Łobarzewski,
- komendant VI plutonu – Henryk Skup,
- komendant VII plutonu – Mieczysław Lucjan Zaleski,
- komendant VIII plutonu – Marian Bobrowski[3].
Kompania 2. powstała w 8-klasowej Prywatnej Szkole Filologicznej im. Staszica z uczniów klas VI-VIII, a także uczniów młodszych, którzy „wykazali się silną budową ciała”[2][9]. Kompania należała do najliczniejszych i najlepiej wyszkolonych[10]. W 1917 liczyła około 150 ludzi[5].
Obsada personalna 2. kompanii:
- kompanijny – Karol Durko, a następnie Henryk Konrad,
- zastępca kompanijnego i komendant I plutonu – Kazimierz Grzybowski,
- komendant II plutonu – Janusz Loeffler,
- komendant III plutonu – Stanisław Dunin–Rzuchowski (poległ),
- komendant IV plutonu – Wojciech Certowicz,
- komendant V plutonu – Józef Trzciński (poległ)[5][7].
Kompanię 3. utworzyli uczniowie Szkoły Handlowej Zgromadzenia Kupców Miasta Lublina, późniejszego Gimnazjum Męskiego imienia Augusta i Juliusza Vetterów[9][3].
Obsada personalna 3. kompanii:
- kompanijny – Stefan Bieganowski,
- komendant I plutonu – Tadeusz Winnicki,
- komendant II plutonu – Kazimierz Baudounin de Courtenay (zmarł z ran 4 marca 1919 jako podchorąży 36 pp[11][12]),
- komendant III plutonu – Władysław Ciechoński,
- komendant IV plutonu – Konstanty Dłużniewski,
- komendant V plutonu – Stefan Sauter[7].
Do 4. kompanii należeli uczniowie Szkoły Realnej Zrzeszenia Nauczycieli imienia Hetmana Jana Zamoyskiego[9][3].
Obsada personalna 4. kompanii:
- kompanijny – Bukowski-Rawicz,
- komendant I plutonu – Kacper Kantorowicz,
- komendant II plutonu – Romuald Wojewódzki,
- komendant III plutonu – Piotr Woźniak,
- komendant IV plutonu – Czesław Kuncewicz,
- komendant V plutonu – Marian Skup[7].
Projekt zorganizowania oddziału żeńskiego nie został zrealizowany[13]. Propagatorkami utworzenia oddziału były uczennice Szkoły Handlowej Żeńskiej Kunickiego: Stefania Kiełłpszówna (siostra Jana) i Wanda Dąbrowska[13]. Jednym z kadrowiaków był Antoni Starnawski.
Działalność[edytuj | edytuj kod]
Do około 15 listopada 1918 kadra pełniła służbę wartowniczą na terenie miasta, po czym została zwolniona z tego zadania i zastąpiona przez organizujace się oddziały Wojska Polskiego i przybyłe do Lublina oddziały Polskiej Siły Zbrojnej[14]. Na podstawie oświadczenia nr 31 Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego kadrowiacy zostali zwolnieni z wojska jako uczniowie i wrócili do ław szkolnych[14]. Nie oznaczało to jednak rozwiązania kadry. Dostrzegając możliwość wykorzystania jej jako formacji pomocniczej względem wojska, zdecydowano o jej zachowaniu i zarejestrowaniu w Komendzie Miasta[14]. W szkołach wywieszono ogłoszenia wzywające do dobrowolnego powrotu do szeregów kadry i ponownej rejestracji[14]. W tym czasie kompanie liczyły po dwa plutony mimo, że przyjęto pewną ilość młodszych kolegów. 9 marca 1919, z powodu wyjścia oddziałów garnizonu lubelskiego na front ukraiński, kadra na rozkaz Komendy Miasta pobrała broń i objęła służbę wartowniczą przy magazynach na Bronowicach (1. kompania) oraz magazynach na Tatarach (2. kompania)[14]. Po kilkunastu dniach obie kompanie zostały zastąpione przez oddziały Wojska Polskiego[14]. Szkolenie kontynuowano do czerwca 1919[15]. W tym czasie, w związku ze stale zwiększającą się liczebnością Wojska Polskiego, postanowiono rozwiązać kadrę[15].
20 czerwca 1919 odbyło się uroczyste rozwiązanie batalionu kadry[15].
Umundurowanie, uzbrojenie i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Funkcyjni w batalionie nosili na lewej piersi sznurki plecione: sekcyjni – szare, plutonowi – zielone, kompanijni – czerwone i komendant batalionu – złoty[5][7]. Na szkolnych czapkach noszono po prawej stronie cyfrę oznaczającą numer kompanii, a po lewej stronie podobiznę Józefa Piłsudskiego[4][7].
Każdy z kadrowiaków powiniem posiadać pas, manierkę, plecak, od 1918 – bagnet, a na służbie karabin i dwie ładownice[5].
Odznaka pamiątkowa[edytuj | edytuj kod]
W 1919 została wykonana i wręczona kadrowiakom odznaka pamiątkowa w kształcie krzyża o wymiarach 32x32 mm, wykonana w mosiądzu, srebrzona, jednoczęściowa. Rewers z płytką kontrą. Mocowana na słupek z nakrętką o średnicy 16 mm, sygnowaną „Fabr. Graw. Emal. J. Knedler Warszawa Nowy Świat 45”[15][16][17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dłużniewski 1936 ↓, s. 113.
- ↑ a b c d e Moniewski i Scholz 1935 ↓, s. 18.
- ↑ a b c d e f Surmacz 2015 ↓, s. 138.
- ↑ a b Dłużniewski 1936 ↓, s. 116.
- ↑ a b c d e Moniewski i Scholz 1935 ↓, s. 19.
- ↑ a b Dłużniewski 1936 ↓, s. 115.
- ↑ a b c d e f Surmacz 2015 ↓, s. 139.
- ↑ Dąbrowski 2020 ↓, s. 45.
- ↑ a b c d Dłużniewski 1936 ↓, s. 114.
- ↑ Moniewski i Scholz 1935 ↓, s. 18–19.
- ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 33.
- ↑ Moniewski 1936 ↓, s. 99.
- ↑ a b Moniewski 1936 ↓, s. 37.
- ↑ a b c d e f Dłużniewski 1936 ↓, s. 118.
- ↑ a b c d Dłużniewski 1936 ↓, s. 119.
- ↑ Moniewski 1936 ↓, s. 51 foto.
- ↑ Odznaka pamiątkowa KS / SK 1917-1919. Dom Aukcyjny DESA. [dostęp 2023-10-10].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
- Księga pamiątkowa 25-lecia harcerstwa w Lubelszczyźnie : wspomnienia i dokumenty 1911-1936. Tadeusz Moniewski (oprac.). Lublin: Nakładem Zarządu Okręgu Lubelskiego ZHP, 1936.
- Stanisław Jan Dąbrowski. Harcerskie drogi do niepodległości na Lubelszczyźnie 1914–1920. „Bibliotekarz Lubelski”. LXII, 2020. Lublin: Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego. ISSN 0137-9895.
- Witold Dłużniewski: Wojskowa Kadra Szkolna. W: Prywatne Męskie Gimnazjum imienia Stefana Batorego („Szkoła Lubelska”) w XXX lecie, Lublin 1906-1936. Lublin: 1936.
- Tadeusz Moniewski, Gustaw Scholz: Fragmenty z przeszłości : (wychowankowie Gimnazjum im. St. Staszica w Lublinie w walce o niepodległość). Lublin: Druk. M. Kossakowska, czerwiec 1935.
- Małgorzata Surmacz. Uczniowie Szkoły Lubelskiej w walkach o niepodległość i granice państwa polskiego w okresie I wojny światowej oraz wojny polsko-bolszewickiej. „Studia i Materiały Lubelskie”. 18, 2015. Lublin: Muzeum Lubelskie w Lublinie. ISSN 0585-5276.