Wychid
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
1471 m n.p.m. |
| Wybitność |
99 m |
Położenie na mapie Karpat Marmaroskich, Czarnohory i Połonin Hryniawskich  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
 48°01′03,6329″N 24°34′38,0316″E/48,017676 24,577231
| |
Wychid (ukr. Вихід) – mało wybitny szczyt górski w północnej części Karpat Marmaroskich położony na granicy ukraińskich obwodów iwanofrankiwskiego i zakarpackiego.
Topografia[edytuj | edytuj kod]
Wychid położony jest w grzbiecie, który na Stogu odbijaja ku północy od głównego grzbietu Karpat Marmaroskich i łączący to pasmo z Czarnohorą[1][2]. Jest to jego pierwsza wyróżniana kulminacja na południe od rozdzielającej oba pasma Przełęczy Szybeńskiej (1342 m n.p.m.)[1][2][3]. Wychid wznosi się na wysokość 1471 m n.p.m.[1][2] (1471,4 m)[4] przy wybitności równej 99 m i izolacji 3,3 km (najbliższy wyższy szczyt to Raduł[5].
Kolejne szczyty w kierunku północnym to nienazwany punkt wysokości 1411 m oraz (już w granicach Czarnohory) Waskul (1730) i Pop Iwan (2028 m), z kolei w kierunku południowym Szczawnik (1426 m), szczyt bez nazwy o wysokości 1378 m i Raduł (1598 m). Zachodnie zbocza odwadniane są przez potoki tworzące następnie Białą Cisę (dorzecze Cisy), zaś cieki spływające ze wschodnich zboczy uchodzą do Czarnego Czeremoszu (dorzecze Prutu) – w obu przypadkach ostatecznym recypientem jest Dunaj[1][2].
Grań między Popem Iwanem a Stogiem współcześnie stanowi granicę obwodową[1], w przeszłości zaś stanowiła granicę krajową (galicyjsko-węgierską)[6] a później państwową (polsko-czechosłowacką[7] – czego pamiątką jest znajdujący się na szczycie słupek graniczny[2]. W dwudziestoleciu międzywojennym dla tej części Masywu Marmaroskiego, która znajdowała się w granicach Polski, utarła się nazwa Gór Czywczyńskich[3].
Panorama z Wychidu obejmuje całe pasmo Czarnohory (od Petrosa po Pop Iwana – od północnego zachodu po wschód), dalej Połoniny Hryniawskie (Ludowa, Baba Ludowa, Hala Michajłowa – od wschodu po południowy wschód), Góry Czywczyńskie (Czywczyn, Kopilasz, Stóg – od południowego wschodu po południe) oraz inne partie Karpat Marmaroskich (Korbul, Farcău, Steawuł Wełyky, Neniska Wełyka, Neniska Mała, Petros Marmaroski – od południa po wschód). Całość domyka boczny widok na południkowe ramiona Świdowca[5].
Ochrona przyrody i turystyka[edytuj | edytuj kod]
Wierzchołek nie jest objęty wielkopowierzchniową formą ochrony przyrody, znajduje się ok. 1,5 km na południowy zachód od granic Karpackiego Parku Narodowego[1][2]
Przez szczyt przebiega znakowany na czerwono Zakarpacki Szlak Turystyczny biegnący tu z Czarnohory na północy w kierunku Stogu na południu. Od zachodu na Wychid wyprowadza żółty szlak, którym można dotrzeć ze wsi Tyszczora[2]. W końcu latach 30. XX wieku przez szczyt miał prowadzić Główny Szlak Karpacki PTT[8][9], choć nie jest pewne, czy ostatecznie doszło do jego wyznakowania w terenie[10].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z nomenklaturą austriacką z końca XIX wieku szczyt określano mianem Wichin[6]. Wydana w 1933 roku polska mapa topograficzna Wojskowego Instytutu Geograficznego (arkusz Żabie) na oznaczenie szczytu wprowadziła nazwę Wichid[7] którą jako błędną krytykował Henryk Gąsiorowski – jego zdaniem poprawne było określenie Wychid[11]. Ten sam autor w swoim Przewodniku po Beskidach Wschodnich (1933) roku posługiwał się nazwą Wychid lub spolszczoną Wychód[12]. Nazwę Wychid podawały też publikacje PTT[8]. Z kolei nazwę Wichid stosował chociażby Jerzy Kondracki (1937)[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Wichid w OpenStreetMap
- ↑ a b c d e f g Wasyl Hutyriak (red.), Чорногора / Chornohora, mapa turystyczna w skali 1:50 000, Steżky ta mapy, 2022, ISBN 978-617-7695-07-2 (ukr. • ang.).
- ↑ a b c Jerzy Kondracki, Karpaty Marmaroskie, Walery Goetel, Jan Alfred Szczepański (red.), „Wierchy”, Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (15), Kraków: Gebethner i Wolff, 1937, s. 104, 106 (pol.).
- ↑ Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Worochta (M-35-134), Sztab Generalny Armii Radzieckiej, 1976 [dostęp 2024-03-22] (ros.).
- ↑ a b Vihid [online], peakvisor.com [dostęp 2024-03-22] [zarchiwizowane z adresu 2024-03-22] (ang.).
- ↑ a b Wichin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 281.
- ↑ a b Mapa topograficzna 1:100 000, arkusz Żabie (pas 56, słup 39), Wojskowy Instytut Geograficzny, 1933 (pol.).
- ↑ a b Emil Stolfa, Jan Czerwiński, II. Komisje międzyoddziałowe | B. Komisja Wschodnio-beskidzka, [w:] Jan Gwalbert Pawlikowski, Walery Goetel (red.), Sprawozdanie Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z działalności za czas od 1 marca 1930 do 28 lutego 1931 r., „Wierchy”, Zarząd Główny i Oddział Lwowski Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (9), Kraków: Gebethner i Wolff, 1931, s. X–XII (pol.).
- ↑ Józef Moszczeński (red.), Mapa Czarnohora do Przewodnika historyczno-turystycznego Szlakiem II Brygady Legionów Polskich w Karpatach Wschodnich, skala 1:100 000, Warszawa: Zakłady Graficzne J. Hurwicz, 1937 (pol.).
- ↑ Adam Lenkiewicz, Władysław Niedenthal, Część II turystyczna, [w:] Józef Moszczeński (red.), Szlakiem II Brygady Legionów Polskich w Karpatach Wschodnich. Przewodnik historyczno-turystyczny po Gorganach i Czarnohorze, Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1937, s. 284 (pol.).
- ↑ Henryk Gąsiorowski, Nowe wschodniokarpackie arkusze wojskowej mapy Polski 1:000 000, „Płaj” (3), Warszawa: Towarzystwo Karpackie, 1990, s. 99, ISBN 83-85141-03-0 [zarchiwizowane z adresu 2021-06-26] (pol.).
- ↑ Henryk Gąsiorowski, Przewodnik po Beskidach Wschodnich, t. II: Pasmo Czarnohorskie, Lwów — Warszawa: Książnica-Atlas, 1933, s. 405, 479, 486 (pol.).
