Wydrzyk wielki
| ||
| Stercorarius skua[1] | ||
| (Brünnich, 1764) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Nadrząd | neognatyczne | |
| Rząd | siewkowe | |
| Rodzina | wydrzyki | |
| Rodzaj | Stercorarius | |
| Gatunek | wydrzyk wielki | |
| Synonimy | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 obszary lęgowe obszary nielęgowe | ||
Wydrzyk wielki, skua (Stercorarius skua) – gatunek dużego ptaka z rodziny wydrzyków (Stercorariidae), występującego na półkuli północnej.
Spis treści
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Morten Thrane Brünnich w 1764. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Catharacta skua[3]. Obecnie (2019) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza wydrzyka wielkiego w rodzaju Stercorarius. Nie wyróżnia podgatunków[4], podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World[5].
Do taksonu S. skua zaliczano dawniej trzy podgatunki, które zostały wydzielone w osobny gatunek o nazwie wydrzyk brunatny (S. antarcticus), gdyż badania mtDNA, upierzenie i wymiary wskazują na odrębność tych taksonów[5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje na wybrzeżach północnego Atlantyku i jego przyległych morzach. Lęgnie się na Islandii, Wyspach Owczych, Szetlandach, Orkadach, archipelagu Svalbard, Wyspie Niedźwiedziej, w północnej Szkocji, północnej Norwegii i północno-zachodniej Rosji (Półwysep Kolski, wyspy Nowa Ziemia i Wajgacz)[5]. Po okresie lęgowym lata nad ogromnym terytorium, które obejmuje prawie cały północny i środkowy Atlantyk, docierając aż do wybrzeży Nigerii; występuje też w zachodniej części Morza Śródziemnego.
Pojawia się również na wybrzeżach Środkowej Europy, bardzo rzadko też w głębi lądu. Czasami zalatuje do Polski – do 2017 na terenie kraju i polskich wód przybrzeżnych stwierdzono go 47 razy[6].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
- Wymiary
- Wygląd zewnętrzny
Obie płci wydrzyka wielkiego są ubarwione jednakowo, ciemnobrązowo. Ciało krępe. W upierzeniu godowym na grzbiecie i szyi mają rudawe plamy; nie występują one w upierzeniu spoczynkowym. Na podstawie lotek dłoniowych znajdują się białe, półksiężycowate plamy, które tworzą dobrze widoczne w powietrzu lusterko, na ciemnych lotkach I rzędu. W locie ptaka (który wydaje się nieco ociężały) charakterystyczne są szerokie skrzydła i krótki ogon. Młode są ciemniejsze niż dorosłe, mają jasne końce piór pokrywowych, biało zakończone lotki (choć lusterko jest mniejsze) i prawie czarną głowę. Występują zarówno jasne, jak i ciemne odmiany skua. Jest największy z wydrzyków, wielkości kruka lub mewy srebrzystej. Pokrywa rogowa górnej szczęki składa się, jak u innych wydrzyków, z trzech części. W porównaniu z innymi wydrzykami mają tylko niewiele wydłużone środkowe sterówki, są za to szerokie i lekko zaokrąglone. Od mew różni go zakończony haczykiem czarny dziób.
- Głos
Jego obecność zdradza gardłowe „tak tak”, po których słychać chrapliwe „skirr” lub „ok ok”.
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Gniazduje na skalistych wybrzeżach, torfowiskach i skalistych wyspach. Zimą, poza okresem lęgowym, występuje na pełnym morzu. Rzadko pojawia się w głębi lądu, głównie zagnany tam przez silne burze.
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Okres godowy[edytuj | edytuj kod]
- Gniazdo
Gnieździ się na osobności lub w małych koloniach bezpośrednio w kontakcie z morzem, często w pobliżu kolonii innych ptaków wodnych, co jest związane z łupieżczym sposobem zdobywania pokarmu. Najczęściej lęgnie się na wzniesieniach terenu lub na skalistych wysepkach porośniętych niską roślinnością. Gniazdo skua jest położone na ziemi między kępami traw lub w mchach.
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]
- Jaja
- Samica składa 2 brązowożółte lub brązowozielone jaja w brunatne plamki, szczególnie gęsto występujące na grubszym końcu. Wysiadują je oboje rodzice przez 28–30 dni.
- Dorastanie
- Po wykluciu rodzice karmią pisklęta przez 6–7 tygodni, broniąc ich zażarcie przed grożącym im niebezpieczeństwem. Pisklęta w puchu są szarożółte. Siła i zręczność wydrzyków skua sprawia, że potrafią one obronić swoją kolonię nawet przed sokołem. Mogą również rzucić się na człowieka, boleśnie go raniąc. Ochrona kolonii ma najczęściej miejsce z powietrza. Gdy młode dorosną, z rodzicami lecą na pełne morze, gdzie przebywają od sierpnia do kwietnia. Wydrzyki wielkie dojrzewają płciowo po 4–8, a nawet 9 latach. Mając 3–4 lata żyją w małych nielęgowych grupach niedaleko kolonii gniazdujących. Nieliczne młode wydrzyki w następnym roku mogą powrócić na miejsca, na których się wykluły. Część dorosłych ptaków zimuje niedaleko lęgowisk.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Wydrzyk wielki, podobnie jak inni przedstawiciele jego rodzaju, również porywa zdobycz innym ptakom, np. mewom i rybitwom. Jest też przekleństwem ptasich kolonii lęgowych, z których porywa jaja i pisklęta. Nie tylko jednak pasożytuje, łowi wszystkie zwierzęta, którym potrafi podołać. Nie gardzi też odpadami wyrzucanymi ze statków.
Ochrona[edytuj | edytuj kod]
W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stercorarius skua, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Stercorarius skua. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.).
- ↑ M. Th. Brünnich: Ornithologia borealis, sistens collectionem avium. Kopenhaga: 1764, s. 33. DOI: 10.5962/bhl.title.158730.
- ↑ Frank Gill & David Donsker: Noddies, gulls, terns, auks. IOC World Bird List (v9.2), 22 czerwca 2019. [dostęp 6 września 2019].
- ↑ a b c d e f Furness, R.W., Boesman, P. & Garcia, E.F.J.: Great Skua (Catharacta skua). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 6 września 2019].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 34. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2017. „Ornis Polonica”. 59, s. 119–153, 2018.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
