Wydrzyk wielki
| Stercorarius skua[1] | |||
| (Brünnich, 1764) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wydrzyk wielki | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 obszary lęgowe obszary nielęgowe | |||
Wydrzyk wielki[4], skua (Stercorarius skua) – gatunek dużego ptaka z rodziny wydrzyków (Stercorariidae), występującego na półkuli północnej. Sporadycznie zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Morten Thrane Brünnich w 1764. Autor nadał mu nazwę Catharacta skua[5]. Obecnie (2022) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza wydrzyka wielkiego w rodzaju Stercorarius. Nie wyróżnia podgatunków[6], podobnie jak autorzy Handbook of the Birds of the World[7].
Do taksonu S. skua zaliczano dawniej trzy podgatunki, które zostały wydzielone w osobny gatunek o nazwie wydrzyk brunatny (S. antarcticus), gdyż badania mtDNA, upierzenie i wymiary wskazują na odrębność tych taksonów[7].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje na wybrzeżach północnego Atlantyku i jego przyległych morzach. Lęgnie się na Islandii, Wyspach Owczych, Szetlandach, Orkadach, archipelagu Svalbard, Wyspie Niedźwiedziej, w północnej Szkocji, północnej Norwegii i północno-zachodniej Rosji (Półwysep Kolski, wyspy Nowa Ziemia i Wajgacz)[7]. Po okresie lęgowym lata nad ogromnym terytorium, które obejmuje prawie cały północny i środkowy Atlantyk, docierając aż do wybrzeży Nigerii; występuje też w zachodniej części Morza Śródziemnego.
Pojawia się również na wybrzeżach Europy Środkowej, bardzo rzadko też w głębi lądu. Czasami zalatuje do Polski – do 2018 na terenie kraju i polskich wód przybrzeżnych stwierdzono go 52 razy[8].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
- Wymiary
- Wygląd zewnętrzny
Obie płci wydrzyka wielkiego są ubarwione jednakowo, ciemnobrązowo. Ciało krępe. W upierzeniu godowym na grzbiecie i szyi mają rudawe plamy; nie występują one w upierzeniu spoczynkowym. Na podstawie lotek dłoniowych znajdują się białe, półksiężycowate plamy, które tworzą dobrze widoczne w powietrzu lusterko, na ciemnych lotkach I rzędu. W locie ptaka (który wydaje się nieco ociężały) charakterystyczne są szerokie skrzydła i krótki ogon. Młode są ciemniejsze niż dorosłe, mają jasne końce piór pokrywowych, biało zakończone lotki (choć lusterko jest mniejsze) i prawie czarną głowę. Występują zarówno jasne, jak i ciemne odmiany skua. Jest największy z wydrzyków, wielkości kruka lub mewy srebrzystej. Pokrywa rogowa górnej szczęki składa się, jak u innych wydrzyków, z trzech części. W porównaniu z innymi wydrzykami mają tylko niewiele wydłużone środkowe sterówki, są za to szerokie i lekko zaokrąglone. Od mew różni go zakończony haczykiem czarny dziób.
- Głos
Jego obecność zdradza gardłowe „tak tak”, po których słychać chrapliwe „skirr” lub „ok ok”.
Środowisko[edytuj | edytuj kod]
Gniazduje na skalistych wybrzeżach, torfowiskach i skalistych wyspach. Zimą, poza okresem lęgowym, występuje na pełnym morzu. Rzadko pojawia się w głębi lądu, głównie zagnany tam przez silne burze.
Rozród[edytuj | edytuj kod]
Okres godowy[edytuj | edytuj kod]
- Gniazdo
Gnieździ się na osobności lub w małych koloniach bezpośrednio w kontakcie z morzem, często w pobliżu kolonii innych ptaków wodnych, co jest związane z łupieżczym sposobem zdobywania pokarmu. Najczęściej lęgnie się na wzniesieniach terenu lub na skalistych wysepkach porośniętych niską roślinnością. Gniazdo skua jest położone na ziemi między kępami traw lub w mchach.
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]
- Jaja
- Samica składa 2 brązowożółte lub brązowozielone jaja w brunatne plamki, szczególnie gęsto występujące na grubszym końcu. Wysiadują je oboje rodzice przez 28–30 dni.
- Dorastanie
- Po wykluciu rodzice karmią pisklęta przez 6–7 tygodni, broniąc ich zażarcie przed grożącym im niebezpieczeństwem. Pisklęta w puchu są szarożółte. Siła i zręczność wydrzyków skua sprawia, że potrafią one obronić swoją kolonię nawet przed sokołem. Mogą również rzucić się na człowieka, boleśnie go raniąc. Ochrona kolonii ma najczęściej miejsce z powietrza. Gdy młode dorosną, z rodzicami lecą na pełne morze, gdzie przebywają od sierpnia do kwietnia. Wydrzyki wielkie dojrzewają płciowo po 4–8, a nawet 9 latach. Mając 3–4 lata żyją w małych nielęgowych grupach niedaleko kolonii gniazdujących. Nieliczne młode wydrzyki w następnym roku mogą powrócić na miejsca, na których się wykluły. Część dorosłych ptaków zimuje niedaleko lęgowisk.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Wydrzyk wielki, podobnie jak inni przedstawiciele jego rodzaju, również porywa zdobycz innym ptakom, np. mewom i rybitwom. Jest też przekleństwem ptasich kolonii lęgowych, z których porywa jaja i pisklęta. Nie tylko jednak pasożytuje, łowi wszystkie zwierzęta, którym potrafi podołać. Nie gardzi też odpadami wyrzucanymi ze statków.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje wydrzyka wielkiego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern)[3]. W 2015 BirdLife International szacowała liczebność populacji na 30–35 tysięcy dorosłych osobników[3]. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku organizacja ta uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie stabilny[3].
W Polsce wydrzyk wielki jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[9].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stercorarius skua, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h D. Lepage: Great Skua Stercorarius skua. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-06]. (ang.).
- ↑ a b c d Stercorarius skua, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Stercorariidae Gray,GR, 1870 (1831) - wydrzyki - Skuas/jaegers (wersja: 2016-11-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-06-21].
- ↑ M. Th. Brünnich: Ornithologia borealis, sistens collectionem avium. Kopenhaga: 1764, s. 33. DOI: 10.5962/bhl.title.158730. (łac.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-06]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Furness, R.W., Boesman, P. & Garcia, E.F.J.: Great Skua (Catharacta skua). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-06].
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 35. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).