Wydrzyk wielki

Wydrzyk wielki
Stercorarius skua
(Brünnich, 1764)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Nadrząd	neognatyczne
Rząd	siewkowe
Rodzina	wydrzyki
Rodzaj	Stercorarius
Gatunek	wydrzyk wielki
Synonimy
Catharacta skua Brünnich, 1764
Kategoria zagrożenia (CKGZ)
najmniejszej troski

Wydrzyk wielki, skua (Stercorarius skua) – gatunek ptaka z rodziny wydrzyków (Stercorariidae).

Występowanie

Rozmieszczenie tego ptaka jest dość osobliwe, bo występuje zarówno na wybrzeżach północnego Atlantyku i jego przyległych morzach, jak i na przeciwnej stronie globu, na Antarktydzie oraz Nowej Zelandii i wybrzeżach Ameryki Południowej do jej środkowej części. W Europie spotkać go można na Islandii, Wyspach Owczych, Szetlandach, Orkadach i w północnej Szkocji. Po okresie lęgowym lata nad ogromnym terytorium, które obejmuje prawie cały Atlantyk. Europejskie wydrzyki wielkie zimują najczęściej na Atlantyku, docierając aż do wybrzeży Nigerii.

Wyróżniono cztery podgatunki, z czego trzy gniazdują na wyspach półkuli południowej, a jeden (S. s. skua) lęgnie się na Islandii, Wyspach Owczych oraz Szkocji i to on pojawia się również na wybrzeżach Środkowej Europy, bardzo rzadko też w głębi lądu. Czasami zalatuje do Polski.

Charakterystyka

Wymiary

• długość ciała: 53-66 cm
• rozpiętość skrzydeł: 125-140 cm

W locie widać u skua łukowate białe lusterko

Wygląd zewnętrzny 

Obie płci wydrzyka wielkiego są ubarwione jednakowo, ciemnobrązowo. Ciało krępe. W upierzeniu godowym na grzbiecie i szyi mają rudawe plamy; nie występują one w upierzeniu spoczynkowym. Na podstawie lotek dłoniowych znajdują się białe, półksiężycowate plamy, które tworzą dobrze widoczne w powietrzu lusterko, na ciemnych lotkach I rzędu. W locie ptaka (który wydaje się nieco ociężały) charakterystyczne są szerokie skrzydła i krótki ogon. Młode są ciemniejsze niż dorosłe, mają jasne końce piór pokrywowych, biało zakończone lotki (choć lusterko jest mniejsze) i prawie czarną głowę. Występują zarówno jasne, jak i ciemne odmiany skua. Jest największy z wydrzyków, wielkości kruka lub mewy srebrzystej. Pokrywa rogowa górnej szczęki składa się, jak u innych wydrzyków, z trzech części. W porównaniu z innymi wydrzykami mają tylko niewiele wydłużone środkowe sterówki, są za to szerokie i lekko zaokrąglone. Od mew różni go zakończony haczykiem czarny dziób.

Głos

Jego obecność zdradza gardłowe "tak tak", po których słychać chrapliwe "skirr" lub "ok ok".

Środowisko

Wydrzyk nad ofiarą, Wyspa Livingstona (Antarktyda)

Gniazduje na skalistych wybrzeżach, torfowiskach i skalistych wyspach. Zimą, poza okresem lęgowym, występuje na pełnym morzu. Rzadko pojawia się w głębi lądu, głównie zagnany tam przez silne burze.

Rozród

Okres godowy

Gniazdo 

Gnieździ się na osobności lub w małych koloniach bezpośrednio w kontakcie z morzem, często w pobliżu kolonii innych ptaków wodnych, co jest związane z łupieżczym sposobem zdobywania pokarmu. Najczęściej lęgnie się na wzniesieniach terenu lub na skalistych wysepkach porośniętych niską roślinnością. Gniazdo skua jest położone na ziemi między kępami traw lub w mchach.

Okres lęgowy

Jaja

Samica składa 2 brązowożółte lub brązowozielone jaja w brunatne plamki, szczególnie gęsto występujące na grubszym końcu. Wysiadują je oboje rodzice przez 28 - 30 dni.

Dorastanie

Po wykluciu rodzice karmią pisklęta przez 6 - 7 tygodni broniąc ich zażarcie przed grożącym im niebezpieczeństwem. Pisklęta w puchu są szarożółte. Siła i zręczność wydrzyków skua sprawia, że potrafią one obronić swoją kolonię nawet przed sokołem. Mogą również rzucić się na człowieka boleśnie go raniąc. Ochrona kolonii ma najczęściej miejsce z powietrza. Gdy młode dorosną z rodzicami lecą na pełne morze, gdzie przebywają od sierpnia do kwietnia. Wydrzyki wielkie dojrzewają płciowo po 4-8, a nawet 9 latach. Mając 3-4 lata żyją w małych nielęgowych grupach niedaleko kolonii gniazdujących. Nieliczne młode wydrzyki w następnym roku mogą powrócić na miejsca na których się wykluły. Część dorosłych ptaków zimuje niedaleko lęgowisk.

Wydrzyk wielki na zachodnich wybrzeżach Szkocji

Pożywienie

Wydrzyk wielki, podobnie jak inni przedstawiciele jego rodzaju, również porywa zdobycz innym ptakom, np. mewom i rybitwom. Jest też przekleństwem ptasich kolonii lęgowych z których porywa jaja i pisklęta. Nie tylko jednak pasożytuje, łowi wszystkie zwierzęta, którym potrafi podołać. Nie gardzi też odpadami wyrzucanymi ze statków.

Ochrona

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.

Bibliografia

• Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
• Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

Zobacz

• fauna Polski
• ptaki Polski