Zakaz handlu w niedziele i święta
Zakaz handlu w niedziele i święta – przepis, stosowany w niektórych krajach, zakazujący otwierania placówek handlowych w niedziele i święta. Obowiązuje m.in. w Niemczech (także w innych krajach niemieckojęzycznych – Austrii, Szwajcarii), gdzie nazywany jest Sonntagsruhe. W Polsce od 2018 obowiązuje zakaz handlu w niektóre niedziele, od 2020 zakaz obejmuje prawie wszystkie niedziele (z wyjątkiem: ostatniej niedzieli stycznia, ostatniej niedzieli kwietnia, ostatniej niedzieli czerwca, ostatniej niedzieli sierpnia, jednej niedzieli bezpośrednio przed pierwszym dniem świąt Wielkanocy, dwóch niedziel bezpośrednio przed pierwszym dniem świąt Bożego Narodzenia).
Geneza
[edytuj | edytuj kod]W Niemczech zakaz handlu w niedziele i święta jest częścią ogólniejszej grupy przepisów zwanych Ladenschlussgesetz (w wolnym tłumaczeniu „ustawą o zamykaniu sklepów”; czasem nazywa się je Ladenöffnungsgesetz – „ustawą o otwieraniu sklepów”), szczegółowo określających terminy, w jakich dozwolony jest handel w poszczególnych krajach związkowych.
W krajach, gdzie obowiązuje zakaz handlu w niedziele, od zasady tej stosowane są liczne wyjątki pozwalające na sprzedaż określonych grup towarów (np. nabiał i pieczywo, słodycze, paliwa) w określonych miejscach (np. miejsca imprez masowych, piekarnie, stacje benzynowe) lub w określony sposób (np. sprzedaż z automatów).
Od lat trwała dyskusja nad zliberalizowaniem zasad Ladenschlussgesetz i Sonntagsruhe, szczególnie nasilona po zjednoczeniu Niemiec, kiedy mieszkańcy wschodnich landów, nieprzyzwyczajeni do sklepów zamkniętych w niedziele, wymuszali odstępowanie od tych przepisów.
Protesty pracowników przeciwko zakazowi handlu
[edytuj | edytuj kod]We Francji zatrudnieni stoją często po stronie pracodawców, bo niedzielne zamknięcie tylko 14 sklepów Castoramy i Leroy Merlin odbiłoby się na zarobkach 7 tys. osób (według przedstawicieli sieci). Dodatkowo co piąty pracownik to uczeń pracujący tylko w weekendy. Strajki i protesty pracowników przeciwko zakazowi handlu wynikają m.in. z wyroku sądu, gdzie konkurencja (sama dostała zakaz pracy, a zamknięcie sklepów w Paryżu kosztowało ją 15-20 proc. rocznych zysków) oczekiwała tego samego wobec innych.
W samej Francji wolna od pracy niedziela jest chroniona od 1906 r. poza wyjątkami od reguły: m.in. sprzedawcami żywności, handlarzami ryb, piekarzami (tylko do pierwszej po południu) czy kwiaciarkami. Centroprawicowy rząd Nicolasa Sarkozy’ego w 2009 r. złagodził prawo. Od tego czasu merowie i burmistrzowie mają prawo do wyznaczenia stref niedzielnego handlu (np. w miejscach popularnych wśród turystów czy strefach handlowych). Pracownikom zagwarantowano podwójne wynagrodzenie za pracę w niedzielę lub prawo do odmowy jej wykonania.
Sytuacja w Polsce
[edytuj | edytuj kod]Zakaz handlu w niektóre święta
[edytuj | edytuj kod]W Polsce niektóre koła polityczne przychylały się ku projektowi wprowadzenia zakazu handlu w niedziele. Argumenty za wprowadzeniem tego zakazu najczęściej opierają się na optyce prorodzinnej i prochrześcijańskiej, podają także przykłady z krajów sąsiednich, m.in. niemieckiej Sonntagsruhe. Argumenty wytaczane przeciw wprowadzeniu zakazu wskazują m.in. na niebezpieczeństwo wzrostu bezrobocia, spadku popytu, a także na te kraje, w których przepisy państwowe nie ingerują w wolność handlu. W rezultacie wielomiesięcznej dyskusji publicznej w roku 2007 uchwalona została ustawa[1] zakazująca handlu w niektóre święta, ale nie w niedziele[2]. Ustawa weszła w życie 26 października 2007, a pierwszym dniem objętym zakazem był dzień Wszystkich Świętych 1 listopada 2007.
Ustawa zakazuje pracy osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy we wszelkich placówkach handlowych, bez żadnych wyjątków. Za placówki handlowe Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej uważa wszelkie instytucje i zakłady, których działalność główna polega na kupowaniu towarów w celu ich dalszej odsprzedaży, w tym sklepy, apteki, stacje benzynowe, składy węgla i materiałów budowlanych, a także handel za pomocą internetu. Potem jednak uznano, że apteki i stacje benzynowe jako instytucje wyższej użyteczności publicznej są spod zakazu wyjęte[3].
Handel (według interpretacji Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej) może też być prowadzony przez właścicieli jednoosobowych firm, osoby zatrudnione na umowy cywilnoprawne (jak umowa zlecenia), a także franczyzobiorców oraz zatrudnionych na podstawie umowy agencyjnej. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej wydało w tej sprawie komunikat o treści:
Nie ma przeszkód prawnych, aby w placówkach handlowych w święta pracę wykonywali ich właściciele lub inne osoby pracujące na podstawie umów cywilnych. (...) Nowela [ustawowa] dopuszcza możliwość pracy w placówkach handlowych przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na użyteczność społeczną lub codzienne potrzeby ludności
Zakaz obejmował w Polsce następujące dni ustawowo wolne od pracy (brzmienie za ustawą o dniach wolnych od pracy[5]):
- 1 stycznia – Nowy Rok,
- 6 stycznia – Uroczystości Objawienia Pańskiego (pot. nazwa Święto Trzech Króli),
- Wielkanoc (święto ruchome[6]; dwa dni),
- 1 maja – Święto Państwowe (Święto Pracy),
- 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja,
- „pierwszy dzień Zielonych Świątek” (Zesłanie Ducha Świętego; święto ruchome[6]),
- „dzień Bożego Ciała” (Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa; święto ruchome[6]),
- 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
- 1 listopada – Wszystkich Świętych,
- 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości,
- 25 grudnia i 26 grudnia – Boże Narodzenie.
Zakaz handlu w niedziele
[edytuj | edytuj kod]W 2014 roku Sejm odrzucił obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy wprowadzający zakaz pracy w placówkach handlowych w niedzielę[7].
W 2017 roku Sejm przyjął ustawę ograniczającą handel w niedzielę, której projekt był inicjatywą obywatelską Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej (m.in. NSZZ „Solidarność”)[8][9]. Od 1 marca do 31 grudnia 2018 roku handel był dozwolony jedynie w pierwszą i ostatnią niedzielę miesiąca[10], a także dwie niedziele przed Świętami Bożego Narodzenia i jedną niedzielę przed Wielkanocą[11]. W 2019 roku – jedynie w ostatnią niedzielę miesiąca[12], a także dwie niedziele przed Świętami Bożego Narodzenia i jedną niedzielę przed Wielkanocą. Od 2020 roku dopuszcza się handel w ostatnią niedzielę w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu, dwie niedziele przed Świętami Bożego Narodzenia i jedną niedzielę przed Wielkanocą. Od zakazu handlu w niedziele przewidziano ponad 30 wyjątków[13]. W 2020 r. zakaz nie obowiązywał 6 grudnia[14].
W dniu 18 października 2021 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 14 października o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Na mocy tej ustawy, od 1 lutego 2022 r. wprowadzone zostało dalsze zaostrzenie zakazu handlu w niedzielę poprzez wprowadzenie do ustawy definicji „przeważającej działalności”[15]. W listopadzie 2023 r. Sejm ponownie znowelizował ustawę, obejmując zakazem handlu niedzielę 24 grudnia (wigilia Bożego Narodzenia) i wprowadzając jednocześnie zasadę, że w przypadku wystąpienia takiej sytuacji niedzielami handlowymi będą dwie niedziele poprzedzające ten dzień[16].
|
Kalendarz niedziel objętych i nieobjętych zakazem w 2023 r.[17]:
|
Kalendarz niedziel objętych i nieobjętych zakazem w 2024 r.[18]:
|
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2007 r. nr 176, poz. 1239)
- ↑ Jeśli jednak święto wypada w niedzielę, jak np. w Niedzielę Wielkanocną albo w Zielone Świątki, to zakaz obowiązuje.
- ↑ eGospodarka.pl
- ↑ „Nowa Trybuna Opolska”
- ↑ Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1920)
- ↑ a b c Tablice świąt ruchomych
- ↑ Druk nr 2113
- ↑ Prezydent podpisał ustawę o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2018-03-11].
- ↑ Ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. z 2024 r. poz. 449) (dalej: ustawa).
- ↑ Art. 16 ust. 1 ustawy.
- ↑ Art. 7 ust. 1 pkt 1–2 ustawy.
- ↑ Art. 17 ust. 1 ustawy.
- ↑ Art. 6 ust. 1 ustawy.
- ↑ Art. 17a ustawy dodany przez art. 4 ustawy z dnia 27 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 2157).
- ↑ Zakaz handlu w niedziele. Zmiany i nowe wyjątki od zakazu handlu w niedzielę w 2022 r. - Adwokat Gdańsk, Prawnik - Kancelaria Adwokacka Dawid Suszyński. [dostęp 2022-01-23].
- ↑ Ustawa z dnia 29 listopada 2023 r. o zmianie ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. z 2023 r. poz. 2626).
- ↑ Niedziele handlowe 2023. W te niedziele sklepy będą otwarte. Oto kalendarz niedziel handlowych
- ↑ Niedziele handlowe w 2024 roku