Zamek w Gniewie
 nr rej. A-130 z 19 maja 2009
| |
 Zamek po rekonstrukcji | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
Plan budynku
| |
Położenie na mapie Gniewa  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie powiatu tczewskiego  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie gminy Gniew  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} | |
| Strona internetowa | |
Zamek w Gniewie – zamek zbudowany przez Zakon krzyżacki na planie czworoboku po 1290 roku i rozbudowany w XIV i XV wieku, następnie od połowy XV do 1772 roku siedziba polskich starostów.
Historia
Okres krzyżacki (koniec XIII- 1464 roku)
Zamek w Gniewie rozpoczęto budować po 1290 roku od budowy czworobocznego muru. Po zakończeniu trwającej 40 lat budowy był to, obok zamku w Człuchowie i zamku w Gdańsku, najpotężniejszy zamek Krzyżaków na lewym brzegu Wisły pełniąc rolę siedziby komtura gniewskiego. W połowie XV wieku zamek przebudowano zamurowując dawną bramę wjazdową i budując nową od wschodu oraz powiększono kaplicę. Podczas Wielkiej wojny zamek został zajęty w 1410 roku przez polskich rycerzy pod dowództwem kasztelana Pawła z Wszeradowa, który odbudowywał go przez kilka miesięcy. W trakcie Wojny trzynastoletniej pomiędzy Królestwem Polskim i Zakonem Krzyżackim, w 1454 roku zamek został zdobyty przez okoliczne rycerstwo należące do Związku Pruskiego. Zamek w trakcie oblężenia częściowo spłonął, a jego komendantem został z nominacji króla Kazimierza Jagiellończyka rycerz Jan z Jani, jednak jeszcze w tym samym roku odzyskali go Krzyżacy. Od lipca 1463 r. był oblegany przez Piotra Dunina. Na odsiecz oblężonym ruszyli Krzyżacy czego efektem była, wygrana dla Polski Bitwa na Zalewie Wiślanym. Zamek w Gniewie skapitulował przed wojskami królewskimi 1 stycznia 1464 roku.
Okres starostów polskich (lata 1464-1772)
Na mocy II Pokoju toruńskiego został włączony do Polski i stał się siedzibą polskich starostów. Dzięki Karolowi Górskiemu wiemy, że w latach 1466 -1472 pierwszym starostą Gniewa był Jakub Kostka, herbu Dąbrowa, syn Nawoja Kostki. W 1623 roku na zamku przebywał król Zygmunt III Waza. W 1565 roku przeprowadzono prace remontowe. W 1625 roku zamek na dwa lata zajęły wojska szwedzkie. W 1655 roku podczas Potopu zamek na krótko zajęły wojska szwedzkie. W 1657 na zamku z rozkazu hetmana Jerzego Lubomirskiego przetrzymywano jeńców szwedzkich.
W drugiej połowie XVII wieku starostą gniewskim był Jan Sobieski, który jeszcze zanim został królem, zbudował na Podzamczu nowy barokowy budynek dla swojej żony Marii Kazimiery.
Po I rozbiorze w 1772 roku zamek trafił w ręce Prusaków.
Okres pruski (lata 1772-1920)
Wielokrotnie zmieniał swą funkcję, służąc m.in. za spichlerz (w tym celu przebudowany w XVIII w.). Ponownie został przebudowany w latach 1855-1859 gdy rozebrano dużą czworoboczną wieżę w narożu wschodnim i zastąpiono ją wieżyczką, zburzono gdanisko, zasypano fosy i przebito nowe otwory okienne zmieniając wygląd zewnętrzny zamku.
Zamek po 1920 roku
Zamek został poważnie zniszczony w pożarze w 1921 r. Po roku 1939 niemieckie władze okupacyjne urządziły na terenie zamku więzienie dla Polaków. Odbudowa zabytku rozpoczęła się w latach 1968-1974 w trakcie której przywrócono częściowo wygląd zamku z czasów średniowicza, a jej sponsorem były Zakłady Mechanizmów Okrętowych "FAMA". Drugi etap odbudowy rozpoczął się w 1992 r. z inicjatywy Urzędu Miasta i Gminy. W 2010 roku właścicielem zamku została firma Polmlek. Obecnie na zamku odbywają się turnieje rycerskie, pokazy kowalstwa artystycznego, kolonie i inne imprezy.
W 2013 na wniosek obecnego właściciela tuż przy zamku w stronę Wisły powstało śmigłowcowe lądowisko Zamek Gniew.
Bibliografia
- Historia. Oficjalna strona zamku w Gniewie. [dostęp 2011-02-15].
- Karol Górski, Starostowie malborscy latach 1457-1510 : pierwsze półwiecze polskiego Malborka . Wyd TNT Państwowe Wydawnictwa Naukowe. Łódź, Toruń 1960, s. 32 i 52
- Jerzy Antoni Kostka, Kostkowie herbu Dąbrowa . Wyd. Z.P. POLIMER Koszalin 2010, ISBN 978-83-89976-40-6 , s. 21, 40, 41 i 42
- Krzysztof Halicki : Dzieje Policji w Gniewie i regionie w latach 1920–2013, Bydgoszcz 2014, ss. 354.. , . [dostęp 2015-02-23].