Zbrodnie podziemia antykomunistycznego w Polsce (1944–1953)

Terytoria kontrolowane przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego we wrześniu 1944 roku

Zbrodnie podziemia antykomunistycznego w Polsce w latach 1944–1953 – zbrodnie oddziałów polskiego podziemia antykomunistycznego (żołnierzy wyklętych) w ostatnim okresie II wojny światowej oraz latach powojennych na terenie Polski (od 1952 Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej) i na terenach II Rzeczypospolitej przyłączonych w 1945 do ZSRR (Kresy Wschodnie).

Czy oddziały antykomunistyczne dopuszczały się zbrodni na ludności cywilnej (niezwiązanej z organami władzy ustanowionej przez Armię Czerwoną, takimi jak funkcjonariusze UB, KBW, MO, ORMO) pozostaje sprawą dyskusji i istotnych kontrowersji wkraczających niekiedy w argumenty ideowe. Liczba ofiar pozostaje nieznana. Tadeusz Kosowski liczbę cywilnych ofiar podziemia antykomunistycznego szacuje na 5043 osoby. Ofiarami padali także przedstawiciele mniejszości narodowych: Białorusini, Ukraińcy oraz Żydzi. Odnośnie do przypadków śmiertelnych niektórzy historycy stosują termin zbrodni, lub pacyfikacji, lub posługują się kwalifikację prawną zbrodni ludobójstwa. Inni natomiast takim ocenom stanowczo zaprzeczają.

Tło historyczne

Po przekroczeniu przez Armię Czerwoną w styczniu 1944 granic II Rzeczypospolitej, w odpowiedzi na aresztowania przez NKWD i Smiersz żołnierzy i urzędników Polskiego Państwa Podziemnego, ujawniających się w czasie Akcji „Burza”, miały miejsce zbrojne wystąpienia części polskiej ludności i oddziałów Armii Krajowej, skierowane przeciw sowieckim siłom okupacyjnym (Armii Czerwonej i formacjom NKWD), zaś od lipca 1944 również przeciw komunistycznej władzy, narzucanej przez ZSRR w postaci PKWN i organizowanej przez niego administracji na zachód od Linii Curzona. Na terenach na wschód od Linii Curzona, wcielonych do ZSRR w konsekwencji ustaleń konferencji w Teheranie wystąpienia te zostały dosyć szybko stłumione, jednak ostatecznie opór ten został zdławiony dopiero w 1953 roku (rozbicie resztek oddziału „Olecha” w 1953 roku). Opór polskiego podziemia na ziemiach zajętych przez ZSRR szacuje się na blisko 3500 zabitych w walce i blisko 25 tysięcy aresztowanych i internowanych.

Walki na terenach Polski na zachód od Linii Curzona trwały, coraz słabsze, przez kilkanaście lat. Lata 1944–1947 cechował silny opór dużej części społeczeństwa wobec wprowadzanego reżimu, wyrażający się w odrzucaniu przez nią wszelkich posunięć komunistycznej władzy.

Niektóre zbrodnie podziemia antykomunistycznego

Romuald Rajs po aresztowaniu przez MBP 1948

• Zbrodnie w Sufczynie (11 kwietnia 1945) wg. IPN zbrodnia dokonana nie przez jednostki polskie, lecz przez UPA
• Zbrodnia w Wierzchowinach (6 czerwca 1945) - kwalifikacja jest przedmiotem sporu
• Mord w okolicy Krościenka (2 maja 1946)

Zbrodnie oddziału dowodzonego przez Romualda Rajsa ps. „Bury”

• Zbrodnia w Zaleszanach (29 stycznia 1946)
• Mord w Puchałach Starych (31 stycznia 1946)
• Pacyfikacja wsi Zanie i Szpaki (1–2 lutego 1946)

Bibliografia

• Adam Dziurok, Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Filip Musiał: Od niepodległości do niepodległości: historia Polski 1918-1989. Instytut Pamięci Narodowej, 2011. ISBN 83-7629-324-9.