Przejdź do zawartości

Zofia Baniecka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zofia Baniecka
Zof
Ilustracja
Zofia Baniecka (1939)
Data i miejsce urodzenia

12 maja 1917
Warszawa

Data i miejsce śmierci

2 czerwca 1993
Warszawa

Miejsce spoczynku

cmentarz Powązkowski w Warszawie

Zawód, zajęcie

działaczka ruchu oporu, podziemia antykomunistycznego, artystka plastyczka

Małżeństwo

Adam Szulczewski

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami Krzyż Partyzancki
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Zofia Baniecka ps. „Zof” (ur. 12 maja 1917 w Warszawie, zm. 2 czerwca 1993 tamże) – działaczka polskiego ruchu oporu, „Solidarności”, KOR; więźniarka polityczna; Sprawiedliwa wśród Narodów Świata[1]; rzeźbiarka i graficzka. W czasie Holocaustu razem z matką uratowała ponad pięćdziesiąt osób żydowskiego pochodzenia[2].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Warszawskie getto (1941), fot. Albert Cusian

Jej ojciec Mieczysław był rzeźbiarzem, a matka Felicja (z domu: Leśkiewicz) nauczycielką. Rodzice nie byli religijni, ale posłali córkę do katolickiej szkoły. Następnie studiowała na Uniwersytecie Warszawskim i pracowała w Państwowym Instytucie Robót Ręcznych[2].

Rodzina miała dużo znajomych i przyjaciół wśród warszawskich Żydów. W 1940 roku niemieccy okupanci nakazali przeprowadzkę, ponieważ dom według nowych planów znajdował się już w strefie nowo utworzonego getta[2].

Cała rodzina zaangażowała się w pomoc żydowskim mieszkańcom Warszawy: matka Zofii przenosiła broń i amunicję w torbach na zakupy, a ojciec szmuglował książki i jedzenie do zakazanej strefy. Z kolei Zofia jako łączniczka o pseudonimie Zof (także: Zosia od Łedy)[2][3] przewoziła broń m.in. do Kielc i Lublina, kolportowała prasę podziemną i pomagała Komitetowi Żydowskiemu znaleźć kryjówki dla żydowskich dzieci[4]. W stopniu strzelca od 1941 roku podlegała Komendzie Głównej Batalionów Chłopskich, pracując w redakcji dziennika powstańczego „Żywią i Bronią[3].

Po jakimś czasie, dzięki pomocy członków podziemia, rodzina znalazła większe mieszkanie, tuż przy murze getta, przy ulicy Ogrodowej[3]. W czterech pokojach z kuchnią urządzono za zasłonami schronienie dla kolejnych Żydów, uciekających przed prześladowaniami[5].

Mieczysław Baniecki zginął w 1941 roku w wyniku nalotu radzieckiego lotnictwa, ale matka i córka nie zaprzestały niesienia pomocy[6]. W latach 1941–1944 uratowały wspólnie przynajmniej pięćdziesięciu Żydów, w tym 10-osobową rodzinę, której udało uciec się z płonącego getta w kwietniu 1943 roku[2]. Jedną z uratowanych była Ruth Curtin[5].

Jej szlak bojowy w czasie powstania warszawskiego obejmował trasę: Stare Miasto – kanały – ŻoliborzKampinos[2][3].

Okres powojenny

[edytuj | edytuj kod]
Polskie wydawnictwa podziemne (lata 80. XX w.)

Po wojnie, 16 sierpnia 1945 roku, jako członkini ruchu oporu, została aresztowana przez UB[2]. Proces odbył się 11 stycznia 1946 roku, sąd wojskowy skazał ją na 8 lat więzienia, a po uwzględnieniu amnestii z 1945 roku wyrok skrócono do 3 lat pozbawienia wolności[7]. W Fordonie, dokąd ją przewieziono, przydzielono ją do tzw. pracowni artystycznej: tworzyła tam humorystyczne ilustracje, komentujące więzienną rzeczywistość i swetry[8]. Prośby matki i uratowanych Żydów nie pomogły we wcześniejszym uwolnieniu: więzienie opuściła dopiero 17 sierpnia 1948 roku[2].

W 1949 roku zaczęła pracować w spółdzielni „Chłopski Świat”[2], w tym samym roku rozpoczęła także studia w Akademii Sztuk Pieknych Warszawie (dyplom uzyskała w 1955 w pracowni Mariana Wnuka)[9]. Zajmowała się rzeźbą kameralną i grafiką wystawienniczą[9]. Współpracowała z Polską Izba Handlu Zagranicznego i Przedsiębiorstwem Wystaw i Targów Zagranicznych[9], m.in. realizowała dorywcze prace plastyczne przy organizacji Targów Poznańskich[2]. W późniejszych latach prowadziła także zajęcia na ASP. 16 marca 1965 roku wyszła za mąż za elektronika, Adama Szulczewskiego; zachowała przy tym swoje panieńskie nazwisko[2].

W 1977 roku działała w biurze Komitetu Obrony Robotników, a razem z mężem angażowała się w ruch „Solidarności”, m.in. w latach 1982–1989 kolportując prasę podziemną[10] i użyczając mieszkania m.in. na spotkania KOR-owców oraz założycieli Solidarności-Mazowsze. W latach 1978–1981 organizowała tzw. uniwersytety latające[7]. W związku z działalnością opozycyjną małżeństwo było zatrzymywane przez władze, a ich mieszkanie rewidowano[2][11].

Od 1956 była członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków[9].

Mąż Zofii zmarł trzy lata po niej. Oboje pochowani są na Powązkach[2] (kwatera 155-1-9)[12].

W 2016 roku pośmiertnie przyznano Zofii Banieckiej medal Sprawiedliwi wśród Narodów Świata[13].

W archiwum Muzeum Powstania Warszawskiego znajduje się ryngraf z chleba wykonany przez Zofię Baniecką w więzieniu w Fordonie. Dar został przekazany w 2015 roku przez Józefę Majewską (później Słowińską), więzioną tam w latach 1946–1952[14].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Baniecka Zofia. Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2019-10-26] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-26].
  2. a b c d e f g h i j k l m Materiały – teczka: Zofia Baniecka, Fundacja generał Elżbiety Zawackiej, 2010.
  3. a b c d Powstańcze Biogramy – Zofia Baniecka [online], www.1944.pl [dostęp 2019-10-26] (ang.).
  4. Story of Rescue – The Wojtarek Family | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2019-10-26].
  5. a b Rescuers: Zofia Baniecka – Shtetl [online], www.pbs.org [dostęp 2019-11-09] (ang.).
  6. Zofia Baniecka (right) poses with friends on an outing [online], collections.ushmm.org [dostęp 2019-10-26].
  7. a b Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2019-10-26].
  8. Archiwum Historii Mówionej – Gabriela Klimczak [online], www.1944.pl [dostęp 2019-11-09] (ang.).
  9. a b c d Słownik artystów plastyków: Artyści plastycy okręgu warszawskiego ZPAP. Warszawa: Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków, 1972, s. 26.
  10. Słownik "Niezależni dla kultury 1976-89" [online], www.slownik-niezaleznidlakultury.pl [dostęp 2019-10-26].
  11. KOR [online], www.kor.org.pl [dostęp 2019-10-26].
  12. Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW BANIECKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-10-29].
  13. Lista Yad Vashem | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2019-10-26].
  14. Teczka Zofii Banieckiej, Archiwum Muzeum Powstania Warszawskiego., Sygn. MPW-M/3164.
  15. Barbara Otwinowska, Teresa Drzal, Zawołać po imieniu : księga kobiet-więźniów politycznych 1944-1958, wyd. 1, Warszawa: Vipart, 1999–2003, s. 140, ISBN 83-87124-21-4, OCLC 44818509 [dostęp 2019-10-26].