Zygmunt Nagórski (1884–1973)

Zygmunt Nagórski

Data i miejsce urodzenia	2 czerwca 1884 Warszawa
Data i miejsce śmierci	20 stycznia 1973 Ossining
Zawód, zajęcie	prawnik, dziennikarz

Zygmunt Nagórski (ur. 2 czerwca 1884 w Warszawie, zm. 20 stycznia 1973 w Ossining) – polski i amerykański prawnik i adwokat.

Życiorys

W Polsce

Syn Adama Nagórskiego pochodzącego z rodu pieczętującego się herbem Pilawa i Walentyny z Kietlińskich. Studiował prawo na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, a następnie kontynuował w Odessie i Zurychu, gdzie w 1907 uzyskał stopień doktora prawa.

W 1913 wraz z Karolem Lutostańskim, Szymonem Rundsteinem i Stanisławem Posnerem był współzałożycielem czasopisma „Themis Polska”.

Od października 1918 wykładał postępowanie sądowe cywilne na Uniwersytecie Warszawskim, od 1919 do 1922 był zastępcą profesora. Pracował również jako radca prawny w Powszechnym Banku Związkowym, a także pełnił funkcję dziekana Warszawskiej Rady Adwokackiej (był ostatnim dziekanem przed wybuchem II wojny światowej). Poza pracą wykładowcy akademickiego uczestniczył w pracach licznych komisji doradczych w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych, Ministerstwa Finansów oraz w rządowej komisji polskiego prawa cywilnego. Jego felietony, porady oraz wykładnię prawa publikowano na łamach Themis Polska oraz kwartalnika Przegląd Prawa Cywilnego.

Pobyt w Wielkiej Brytanii

Po wybuchu II wojny światowej i powstaniu polskiego rządu na uchodźstwie Prezydent RP mianował Zygmunta Nagórskiego wiceprezesem Najwyższej Izby Kontroli w zakresie audytu, do zadań tej instytucji należał m.in. nadzór nad wydatkami kancelarii premiera i weryfikacja nakładów przeznaczanych na utrzymanie Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii. Od 1940 był wykładowcą prawa cywilnego na Uniwersytecie w Oxfordzie, prowadził konsultacje w zakresie prawa zagranicznego i międzynarodowego. Działał w Kongresie Europejskim dla Jedności Europy Środkowej, a także w organizacjach zajmujących się w okresie powojennym statusem uchodźców planujących stałe osadnictwo w Wielkiej Brytanii. Uczestniczył w pracach dotyczących przywrócenia stabilności politycznej oraz pozwalających intelektualistom przebywającym na uchodźstwie na wykorzystanie potencjału zawodowego. Ponadto był zaangażowany w powstanie w 1946 tzw. „Międzynarodówki Belgradzkiej” czyli Ośrodka Informacji dla DP w Europie, był także czynnym członkiem zamiejscowym Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.

W Stanach Zjednoczonych

W 1951 podjął decyzję o dołączeniu do syna, który w 1948 wyemigrował do Stanów Zjednoczonych i zamieszkał w Nowego Jorku. Otworzył tam praktykę prawniczą oraz działał w polskich organizacjach kulturalnych m.in. w Klubie Rotariańskim, Polskim Instytucie Sztuki i Nauki, gdzie pełnił funkcję dyrektora oraz w Polskim Towarzystwie Prawniczym, gdzie był do 1971 prezesem. Równolegle do pracy zawodowej i aktywności społecznej pisał prace dotyczące prawa oraz książki tematycznie związane z okresem II wojny światowej. W 1969 otrzymał tytuł doctora honoris causa Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie.

Archiwum Zygmunta Nagórskiego

Zygmunt Nagórski pozostawił potężne archiwum („Zygmunt Nagorski papers”), które w 1969 uporządkował tworząc kolekcję dokumentów stanowiąca dowód jego intelektualnego i naukowego dorobku. Składają się na nie dokumenty, pisma, korespondencja, notatki, brudnopisy przemówień i oficjalnych not związanych z jego karierą prawniczą zgromadzone pomiędzy 1920 a 1969 rokiem. Największą część stanowią materiały powstałe po II wojnie światowej, w których odzwierciedla się uczestnictwo Zygmunta Nagórskiego w licznych organizacjach polonijnych, działalność edukacyjna oraz pewna część życia osobistego. Całość składa się z ośmiu części, większość z nich powstała w języku polskim. Spis zawartości obejmuje dziesięć stron.

• Część I.

Korespondencja z lat 1939–1970 podzielona na prywatną i zawodową. W prywatnej znajdują się listy do Zygmunta Nagórskiego i jego żony Marii, wiele z nich to listy od syna, który wcześniej przeniósł się z Wielkiej Brytanii do Stanów Zjednoczonych. Korespondencja zawodowa jest ułożona alfabetycznie, poza tematyka prawną często poruszanym tematem są przeżycia z okresu wojny, początkowo opisywane na bieżącą, a następnie jako wspomnienia.

• Część II.

Pisma i przemówienia z lat 1920–1968 związane z tematyką polityczną i gospodarczą m.in. teksty przemówień radiowych, artykuły prasowe, recenzje i notatki. Większość materiału w tej części została napisana w języku polskim.

• Część III

Materiały i pisma prawnicze z lat 1924–1969. Zygmunt Nagórski podzielił je na trzy grupy, pierwsza związana z organizacjami w które był zaangażowany, druga grupa dotyczy kodeksu cywilnego i przepisów prawnych a trzecia pism i druków dotyczących prawa.

• Część IV.

Dokumenty, pisma i materiały o treści związanej z sytuacją polityczną w Europie pomiędzy 1940 a 1964. W swoich materiałach Zygmunt Nagórski porusza kwestię ewentualnych reparacji wojennych ze strony Niemiec, których beneficjentem powinna być Polska oraz Polacy. Znajdują się tam również materiały o sytuacji politycznej w powojennej Polsce, światowej polityce świata wobec RFN, kwestie prawa międzynarodowego oraz następstwa konferencji w Dumbarton Oaks. Całość uzupełnia korespondencja, pisma, wycinki z prasy.

• Część V.

Dokumenty związane z członkostwem w organizacjach z lat 1941–1965. Zygmunt Nagórski zawarł w tej części pisma, protokoły, korespondencję, notatki i sprawozdania dotyczące rozwoju europejskich i międzynarodowych organizacji związanych z odbudową Europy i stanowiących forum do badań i dyskusji o problemach. Materiały są ułożone chronologicznie, zostały przygotowane w języku polskim i angielskim.

• Część VI.

Materiały dotyczące Polskiego Instytutu Sztuki i Nauki (Polish Institute for Arts And Scienes) z lat 1951–1968. Do zawartości należą regulaminy, listy członkowskie, protokoły, raporty i sprawozdania, materiały organizacyjne i dotyczące funkcjonowania Instytutu.

• Część VII.

Materiały osobiste zawierające wycinki prasowe, dokumenty biograficzne, imigracyjne, fotografie rodzinne i inne materiały dotyczące rodziny Nagórskich.

• Część VIII.

Materiały prasowe, które dotyczą tematów, którymi interesował się Zygmunt Nagórski. Ponieważ zbiór jest dość różnorodny, może stanowić kanwę do badań nad życiem twórcy archiwum.

Życie prywatne

Ojciec prawnika Zygmunta Nagórskiego, brat architekta Juliusza Nagórskiego.

Bibliografia

• „Czy wiesz kto to jest?”. praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Łozy, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej Warszawa 1938, tom I s. 514;
• Loretta Zwolak "Register of the Papers of Zygmunt Nagórski sr."
• Zygmunt Nagórski jr. "Adwokat, polityk, pisarz...: Zygmunt Nagórski (1884-1973)" Archiwum Emigracji: studia, szkice, dokumenty 2/1999, s. 226-227