Pilawa (herb szlachecki)

Pilawa
	; Herb Pilawa
Typ herbu	szlachecki
Alternatywne nazwy	Pilawa srebrna, Piława, Piliava, Półtrzecia krzyża, Strzała, „Z”
Pierwsza wzmianka	1385 (zapis sądowy); 1419 (pieczęć)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pilawa (Pilawa srebrna, Piława^[1], Piliava^[2], Strzała, „Z”^[3], Półtrzecia krzyża^[4]) – polski herb szlachecki, wzmiankowany w najstarszym zachowanym do dziś polskim herbarzu, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae, spisanym przez historyka Jana Długosza w latach 1464–1480^[5].

Pilawa jest jednym z nielicznych znanych herbów, które uczestniczyły w Bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku. Miał go wówczas nosić Klemens z Moskorzewa. Wraz z upływem czasu i rozwojem struktury szlacheckiej, Pilawici podzielili się na wiele rodzin. Najbardziej znane rody z późniejszych epok, pieczętujące się herbem Pilawa to między innymi: Potoccy^[6] i Kamienieccy.

Opis herbu[edytuj | edytuj kod]

Opis historyczny[edytuj | edytuj kod]

Jan Długosz blazonuje herb i opisuje herbownych następująco^[5]:

Pylawa, crucem geminatam cum semisse ceruleam in campo celestino defert.

Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae

Po przetłumaczeniu:

Pilawa, krzyż bliźniaczy z połową w polu błękitnym nosi.

Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae

Kasper Niesiecki, podając się na dzieła historyczne Marcina Bielskiego, Bartosza Paprockiego i Szymona Okolskiego, opisuje herb^[5]:

Półtrzecia krzyża białego w polu błękitnym, tym kształtem powinno być ułożone, że ostatniego od dołu z lewej strony tarczy, tylko połowa, a nad koroną pięć piór strusich (...)

Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, T. VII

Opis współczesny[edytuj | edytuj kod]

Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco^[a]:

Na tarczy o polu błękitnym półtrzeciakrzyż srebrny.

W klejnocie pięć piór strusich.

Labry herbowe błękitne, podbite srebrem.

Geneza[edytuj | edytuj kod]

Przedstawienia herbu Pilawa na przestrzeni wieków

Herb Pilawa w herbarzu Bartosza Paprockiego z 1584 r.

Herb Pilawa w herbarzu Jana Aleksandra Gorczyna z 1630 r.

Herb Pilawa w herbarzu Hipolita Stupnickiego z 1859 r.

Według najczęściej cytowanej przez heraldyków legendy (opisanej w sekcji niżej), rycerz Żyrosław z Potoka miał otrzymać herb za męstwo^[7].

Hipolit Stupnicki, twierdzi natomiast, że Kazimierz Sprawiedliwy nagradzając czyny Żyrosława przemienił półtora krzyża z jego ówczesnego herbu (Prus) na półtrzeciakrzyż. Tym samym dając narodziny herbowi Pilawa^[8].

(...) Kazimierz Sprawiedliwy nagradzając czyny owego Żyrosława, zamienił półtora krzyża jego (herb Prus) na półtrzecia.

Hipolit Stupnicki, Herbarz polski i imionospis zasłużonych...

Najwcześniejsze wzmianki[edytuj | edytuj kod]

Najstarsze zapiski sądowe herbu pochodzą z 1385 roku, natomiast najstarszy znak pieczętny z 1419 roku^[9]. Najwcześniejsze znane źródło heraldyczne wymieniające herb to datowane na lata 1464–1480 Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae polskiego historyka Jana Długosza, który wzmiankuje w nim informację, wraz z podanym wcześniej opisem herbu^[5]:

Pylawa, crucem geminatam cum semisse ceruleam in campo celestino defert. Genus Polonicum ad impietatem pronum.

Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae

Po przetłumaczeniu:

Pilawa, krzyż bliźniaczy z połową w polu błękitnym nosi. Rasa polska, podatna na bezprawie.

Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Krzyż heraldyczny znajdujący się w godle herbowym to tzw. półtrzeciakrzyż, czyli częsta w heraldyce figura, występująca głównie w herbach nadawanych rodzinom na Kresach. Półtrzecia to dawne określenie liczby 2,5. Symbolicznie odnosi się do przejścia z pogaństwa na chrześcijaństwo i walki w obronie wiary^[10].

Nazwa herbu pochodzi od miejscowości Pilawa w Prusach (obecnie Bałtyjsk w Rosji), w której odbyła się bitwa między Polakami a Prusakami^[4].

Legenda[edytuj | edytuj kod]

W roku 1166 Bolesław Kędzierzawy nadciągnął ze swym rycerstwem pod miejscowość Pilawa w ówczesnych Prusach. Naprzeciw stały hufce nieprzyjacielskie. One też uderzyły jako pierwsze. Atak został odparty przez oddział Polaków pod wodzą Żyrosława. Wrogowie zaatakowali po raz drugi. I znów musieli się cofnąć. Wtedy Żyrosław uderzył ze swymi wojami. Przebił się przez środek nieprzyjacielskiego wojska, dopadł ich wodza, zwalił z konia i zabił. Strwożeni Prusowie rzucili się do ucieczki. Na pamiątkę tego boju Żyrosław dostał herb zwany Pilawą – od miejsca bitwy^[4].

Herbowni[edytuj | edytuj kod]

Lista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.

Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)^[11]. Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi z Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla^[12] (159 nazwisk^[13]). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Pilawa. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Pilawa^[13]:

Antypowicz,

Balcer, Baszmanowski, Batulewicz, Błędowski, Bogdaszewski, Boleścic, Borowski, Borszcożowski, Bortkiewicz, Bóbr, Buczacki, Buterlewicz, Butulewicz, Bystrzykowski, Bzowski,

Charewicz, Charkowski, Chechelski, Chrzczonowski, Cieszkowski, Czeszkowski,

Denewski, Denow, Dmitrowski, Dobromirski, Drozdowski, Dulowski, Dymitrowski,

Felsztyn, Gąsiorowski,

Grabowski, Groffik,

Ilkusz,

Janowski, Jerzewski, Jurkowicki, Jurkowicz, Jurkowiecki,

Kamieniec, Kamieniecki, Kamieński, Kaminiec, Karliński, Kliczkowski, Klikowicz, Knot, Knoth, Kostecki, Kot, Kubiatowicz,

Lachowicz, Lachowski, Lalowski, Lechiński, Lechowski, Lewicki, Lichiński, Lichnowski, Lutostański,

Łabuszewski, Łachowski,

Małyszewicz, Manasterski, Manastyrski, Marcinkowski, Mars, Masłowski, Miłkowski, Misiowski, Modzelewski, Monasterski, Moskarzowski, Moskorzewski, Murca, Mysiowski, Mysłowski, Mystkowski, Myszkowski, Myślkowski,

Nagorski, Nagorzyński, Nagórski, Nagurski, Namieniecki, Niewiadowski, Niewodowski,

Obertyński, Okieński, Okiński,

Petrowicki, Pęczalski, Pęczelski, Piec, Piecewski, Piecowski, Pieczyski, Pierzyński, Pilawski, Piotrkowczyk, Piotrkowski, Piotrowicki, Piruski, Płatuść, Podfilipski, Podgajewski, Podgórski, Podhajecki, Pokutyński, Potocki, Przełubski, Przyłubski,

Rawa, Rawski, Roskowski, Roszkowski, Rucki, Rudzki, Rutski, Rynkowski,

Skaczkowski, Skałowski, Słostowski, Smalawski, Smalski, Solecki, Stanisławski, Stokowski, Stroiński, Sychowski, Szewiga, Szychowski,

Światły, Święcicki,

Twardowski, Twarowski, Tworowski,

Warkulewicz, Warzyński, Waźliński, Ważyński, Wierzbicki, Wierzychowski, Wiesiołowski, Wietrychowski, Wietrzychowski, Wojsz, Wojsza,

Zagorski, Zagórski, Zakliczewski, Zakliczowski, Zelisławski,

Żak, Żakiewicz, Żarski, Żelisławski, Żelsławski, Żokiewicz, Żyrosław^[12].

Znaczący przedstawiciele i potomkowie rodów herbu Pilawa[edytuj | edytuj kod]

Wielu Pilawitów, szczególnie z rodzin magnackich, dochodziło w czasach Rzeczypospolitej szlacheckiej do godności dygnitarskich (sprawowali najwyższe funkcję dygnitarskie w historii Rzeczypospolitej, np. wojewodów, marszałków, podskarbich, kanclerzy, hetmanów). Rodziny magnackie, o których tu mowa to chociażby Potoccy i Kamienieccy. Nie brakowało też wśród przedstawicieli rodów herbu Pilawa wysokich rangą sług Kościoła (np. biskupów), a także poetów, pisarzy, artystów, uczonych, uczestników zrywów niepodległościowych^[b].

Występowanie w heraldyce terytorialnej[edytuj | edytuj kod]

Herby będące powtórzeniem rysunku Pilawy[edytuj | edytuj kod]

Niemal niezmienionego herbu Pilawa używają (bądź używały) miasta:

Nazwa	Status	Powiat	Województwo
Brody	miasto	brodzki	tarnopolskie
Buczacz	miasto	buczacki	tarnopolskie
Horodenka	miasto	horodeński	stanisławowskie
Jabłonów	osiedle typu miejskiego	kosowski	iwanofrankiwskie
Leszniów	wieś	brodzki	lwowskie
Probużna	wieś	czortkowski	tarnopolskie
Potok Złoty	osiedle typu miejskiego	buczacki	tarnopolskie
Sokołówka	wieś	buski	lwowskie
Tłuste	osiedle typu miejskiego	zaleszczycki	tarnopolskie
Tyśmienica	miasto	tłumacki	stanisławowskie

Herby terytorialne nawiązujące do Pilawy[edytuj | edytuj kod]

Akcenty herbu Pilawa używają (bądź używały) miasta:

Nazwa	Status	Powiat	Województwo
Buczacz	miasto	buczacki	tarnopolski
Buczacz	miasto	buczacki	tarnopolski
Buczacz	miasto	buczacki	tarnopolski
Budzanów	wieś	trembowelski	tarnopolski
Kozowa	osiedle typu miejskiego	brzeżański	tarnopolski
Krzeszowice	miasto	chrzanowski	krakowski
Krzeszowice	gmina	chrzanowski	krakowski
Krzeszowice	gmina	chrzanowski	krakowski
Monasterzyska	miasto	buczacki	tarnopolski
Nałęczów	miasto	lubelskie	puławski
Nałęczów	gmina	lubelskie	puławski
Peczeniżyn	osiedle typu miejskiego	kołomyjski	iwanofrankiwski
Stanisławów	miasto	–	iwanofrankiwski
Wierzchówka	wieś	trostianecki	winnicki
Zabłotów	osiedle typu miejskiego	śniatyński	stanisławowski

Odmiany[edytuj | edytuj kod]

Odmiany herbu Pilawa

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.
↑ Podrozdział „Znaczący przedstawiciele i potomkowie rodów herbu Pilawa” został stworzony na podstawie drobnych danych, wyciągniętych z przypisów znajdujących się w artykule Pilawa (herb szlachecki).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Paprocki 1858 ↓, s. 964.
↑ Nissa 1572? ↓, s. 93.
↑ Ostrowski 1906 ↓, s. 263.
↑ ^a ^b ^c Chmielewski 2005 ↓, s. 62.
↑ ^a ^b ^c ^d Długosz 1885 ↓, s. 27.
↑ Niesiecki 1841 ↓, s. 427–467.
↑ Niesiecki 1841 ↓, s. 302–305.
↑ Stupnicki 1859 ↓, s. 234–235.
↑ Pilawa a ↓.
↑ Pilawa b ↓.
↑ Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.
↑ ^a ^b Gajl 2007 ↓.
↑ ^a ^b Gajl ↓, Linki zewnętrzne.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Ambrosius Marcus deA.M. Nissa Ambrosius Marcus deA.M., Arma Regni Poloniae, [1572?], s. 161 .
KasperK. Niesiecki KasperK., Herbarz polski. Jan NepomucenJ.N. Bobrowicz, t. VII, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 585 .
BartoszB. Paprocki BartoszB., Herby rycerstwa polskiego, Kazimierz JózefK.J. Turowski, Kraków: Biblioteka Polska, 1858, s. 1140 .
HipolitH. Stupnicki HipolitH., Herbarz polski i imionospis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów, t. II, Lwów: Zakład poligraficzny Pillerów, 1859, s. 283 .
JanJ. Długosz JanJ., Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego, wydał dr. Z. Celichowski, ZygmuntZ. Celichowski, Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1885, s. 27 .
JuliuszJ. Ostrowski JuliuszJ., Księga herbowa rodów polskich, cz. II, Warszawa: Księgarnia Antykwarska B. Bolcewicza, 1906, s. 388 .
LechL. Chmielewski LechL., Tajemnice herbów polskich, Poznań: Publicat, 2005, s. 129, ISBN 83-7341-970-5 .
TadeuszT. Gajl TadeuszT., Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku. Ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów, Gdańsk: L&L, 2007, s. 543, ISBN 978-83-60597-10-1, OCLC 233447252 .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Pilawa, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-09-20] .
Pilawa. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
Tadeusz Gajl: Nazwiska. gajl.wielcy.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
Dzieje zasobu. agad.gov.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).

[7] Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.

[15] Podrozdział „Znaczący przedstawiciele i potomkowie rodów herbu Pilawa” został stworzony na podstawie drobnych danych, wyciągniętych z przypisów znajdujących się w artykule Pilawa (herb szlachecki).

[CITEREFPaprocki1858964-1] Paprocki 1858 ↓, s. 964.

[CITEREFNissa1572?93-2] Nissa 1572? ↓, s. 93.

[CITEREFOstrowski1906263-3] Ostrowski 1906 ↓, s. 263.

[CITEREFChmielewski200562-4] Chmielewski 2005 ↓, s. 62.

[CITEREFDługosz188527-5] Długosz 1885 ↓, s. 27.

[CITEREFNiesiecki1841427–467-6] Niesiecki 1841 ↓, s. 427–467.

[CITEREFNiesiecki1841302–305-8] Niesiecki 1841 ↓, s. 302–305.

[CITEREFStupnicki1859234–235-9] Stupnicki 1859 ↓, s. 234–235.

[CITEREFPilawaa-10] Pilawa a ↓.

[CITEREFPilawab-11] Pilawa b ↓.

[CITEREFDzieje_zasobuLinki_zewnętrzne-12] Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.

[CITEREFGajl2007-13] Gajl 2007 ↓.

[CITEREFGajlLinki_zewnętrzne-14] Gajl ↓, Linki zewnętrzne.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[a]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[b]

C	Carducci Carmignano Casanova Cetis Cetnar Cetner Hrabia Chai Chalecki Chamier Chamier II Chamier III Chamier IV Charczowski Hrabia Charis Charyton Chaudoir Chełmowski Chitry Chłędowski-Pfaffenhoffen Chłusowicz Chmieliński Chocimirski Chodkiewicz Chołoniewski Hrabia Chomąto Choryński Chośnicki Chroniewski Chróścieski Chrynicki Chunowski Chyliński Chynowski Cielątkowa Cielepała Cieleski Ciemiński III Cieńcewicz Cieszyca Cietrzew Cietrzew II Ciężosił Cimerman Ciołek Ciołek II Ciołek odmienny Ciołek Torelli Cios Cisewski Cisiewski Clodt Cyngiel Cypser Cyremberg Czapiewski Czapiewski II Czapiewski III Czapla Czapliński II Czapski Czarliński Czarliński III Czarnecki Czarnicki Czarnowron Czarnowski Czarnowski III Czartoryski Czarzyna Czasza Czechowicz Czechowski Czeki Czerniecki Czirson Czirson II Czudnochowski Czyszyński Czyż
D	Dalibór Dangel Dangiel Dangiel II Daniel Danowicz Dantyszek Dargolewski Darguż Daszkiewicz Dąb Dąb II Dąbrowa Dąbrowo-Korab Dąbrowski de Laurans de Laveau Deboli Deciusz Dembiński Hrabia Demiński Demryc Desier Deskur Deszpot Dębicki Hrabia Dębicz Dębnik Dębno Dęboróg Dęboróg II Dolaczko Doliniański Dołęga Dołęga odmienny Domaros Dorzyn Dost Dote Drogosław II Drohojowski Hrabia Druck Drużyłowski Drużyna Dryja Dryja IV Drzewica Dubieński Dubrowski Dudicz Dulski Baron Dułak Dułak II Dułak III Dułak IV Dyakowski Dybowski Dymsza Działosza Działyński Hrabia Dzianott Dziboni Dzieduszycki Hrabia Dziejosław
E	Eberc Eberhard Ebert Einberger Ejgird Engestrem Erbs Erkinian Essen
F	Fajerhak Falck Fanellis Farensbach Fargow Felden Felsztyński Ferber Ferdinando Figenau Fisz Fiszer III Fleming Fogelveder Foks Fontana Frangebarg Fredro Hrabia Frenkel Frentzel Freyhold Frycz Fryze Fuchs Fuengirola

G	Gadon Gaier Ganske Garczyński Garczyński II Hrabia Garczyński III Gardani Gącz Gąska Genderych Geometer Gersztorf Geszaw Gierczyński Gierlach Gierszt Ginwiłł Girk Girski Giza Giza II Glaubicz Gliński Gliszczyński Gliszczyński III Gliszczyński IV Gliszczyński V Gliszczyński VII Glotz Głosków Główczewski Główczewski II Główczewski III Głuchowski Gnadkowski Gniazdowa Gnieszawa Gniewiewski Gniewosz Gnoiński Godlewski Godula Goduszewski Godziemba Golejewski Golędzinowski Golski Gołembiowski Gołuchowski Gomoliński Goncz Goniecki Goniębicki Gorawin Gordon II Gorłowski Gorzeński Gosiewski Gosławski Gostkowski Gostkowski Baron Gostkowski Gostomski Gostomski II Gostomski III Goszyński Gowiński Gozdawa Gozdawa II Gozdawa IV Gozdawa odmienny Górecki Górka Góry Graban Grabie Grabowski III Grabowski IV Grabowski IX Hrabia Grabowski V Grabowski VI Grabowski VIII Hrabia Grabowski XI Graefe Graff Gralat Grammlich Gran Gransberger Grela II Gretz Gretz-Grecz Grisheim Grocholski Grocholski Hrabia Grodek Grodzicki Grodzicki Hrabia Gromadzki Gromiec Gródek-Grodecki Gruba II Gruba III Gruchała Grudziński Grudziński Hrabia Grunwalth Gruszczyński Gryf Gryf II Gryziewicz Gryzima Grzebin Grzębski Grzybowski Grzymała Gussmann Gut Gutag Gutakowski Guteter Gutowski Guzkowski Gwagnin Gwiazda Gwiazdowilk Gwiazdowski Gwiazdy Gwiaździcz Gyss
H	Haan Habich Hadziewicz Baron Hagen Hagenau Hagendorn Hatten Haubicki Hauke-Bosak Hejdebrand Hejdel Hejdenpol-Wrzospolski Hejdenstein Hejking Hejmer Hełm Henikstein Hening Hening III Herburt Herkulea Herman Herner Hertyk Hilburg Hilchen Hilgers Hoffman Hofner Hohenauer Hołobok Hołowiński Hołownia Hołownia II Hormuzaki Hornowski Hornowski II Horoch Baron Horowitz Horwat Hozyusz Hryniewiecki Huebner Hulewicz Hummitsch Humnicki Humnicki Hrabia Hun Husarzewski Husarzewski Hrabia Hutor Hutten-Czapski Huwald Huzing Hybener Hybryda
I	Iljak Ilmanowski Ilnicki Iwański Izabeliusz Izwolski
J	Jabłonowski Jabłonowski II Jabłonowski III Jabłoński Jackowicz Jacyna Jaczyński Jadunka Jaegerman Jakubowicz Jakubowski Baron Jakubowski Jakubowski Jakubowski Jakuszewski Janadar Janczewski Janicz Janina Janina odmienny Jankiewicz Janoreński Janowski Janowski II Janowski III Janulewicz Jaraczewski Hrabia Jark Jarocki Jaroczewski Jarosław Jarosz Jastrzębczyk Jastrzębiec Jastrzębiec IV Jaworski Baron Jaworski Jaworski Hrabia Jazgarek Jedlina Jelce II Jelce Jeleń Jeleń II Jeleński Jelita Jelita II Jelita III Jelski Jenonia Jerlicz Jerzmanowski Jerzysław Jeski Jeski II Jeski III Jezierski Hrabia Jezierza Jeziora Jeż Jeżewski Jędrzejewicz Jordan Juchnowski Judycki Junicki Junosza Junosza II Junosza III Junosza IV Juńczyk Juracha Jurgielewski Jurgiewicz Jurgiewicz Jurkiewicz Jurzyc Justimonti Juszyński Jutrzenka Jutrzenka II Juźwikiewicz

L	Labor Lachnicki Lachnit Lakowski Lamar Lanckoroński Hrabia Landsberg Larysza VII Larzak Laski Laudański Lausson Lazur Leczysław Ledóchowski Hrabia Legendorf Lelewel Leliwa Leliwa II Leliwa III Leliwa IV Leliwa V Leliwa VI Lemnicki Lenkiewicz Leo Lepieski Lerchenfeld Lesieniewicz Leski Leszczyc Leszczyński Lew I Lew II Lew III Lew IV Lew V Lew VI Lew VII Lew z Tarczą Lew Złoty Lewalt Lewart II Lewartowski Lewicki Lewicki Lewicki Hrabia Lewiecki Lgocki Lica Lichocki Lichtfus Lichtyan Lichtyan III Liczbiński Lidl Lill Limont Limożeńczyk Linda Linde Lindenowski Lingenau Linhardt Lipin Lipiński Lipiński II Lipiński III Lipiński IV Lipowski Lis Lis VII Lisewski Liskowski Liwingston Lizander Losa Lostin Lotaryńczyk Luberadzki Lubiatowski Lubicz Lubicz II Lubieniec Lubieniecki Hrabia Lubliniec Lubocki Lubomirski Lubowla Lubowski Lureński Lutomski Lutostański Lutyński Luziański Luziński
Ł	Łabędzik Łabędziogrot Łabędź Łada IV Łagoda Łagoda II Łącki Łącki II Łącki III Hrabia Łączyński Łączyński Hrabia Łebiński Łebiński II Łękna Łęski Łętowski Łętowski IV Łoboda Łopot Łosiatyński Łosień Łosowicz Łoś Hrabia Łowczycki Łubieński Baron Łubieński Łubieński Hrabia Łuk Łukaszewicz Łukocz Łyszczyński Łyśniewski Łyżyński-Abramowicz
M	Maceńko Macewicz Macewicz II Mach Mach II Mach III Machajło Machna Machnicki Macharzyński Maltin Małachowski Hrabia Małszycki Mamleczewicz Manget Manikowski Manowarda Manuczy Marassé Marchesini Marcinkowski Marcińczyk Maricius Marischler Mark Markiewicz Marzęcki Masalski Masalski II Masalski III Masalski IV Maskewicz Massow Maszalski Matijewicz Maty Mauthner Mazewski Mazurkowicz Mądrostki II Mąkierski Meck Meissner Męciński Męciński Hrabia Męk Mękarski Mianowski Miączyński Hrabia Michałowski Baron Michałowski Hrabia Michelson Mier Mier Hrabia Mierczyński Mierosławski Mieroszowski Hrabia Mierzejewski Mikan Milheim Miliński Milnheim Miłkowski Miłkowski II Miłowicz Miłydar Miłżecki Minasowicz Minbułatowicz Minkowski Mirecki Młodecki Młodkowski Młotek Mniszech Mniszech Hrabia Mniszek Hrabia Mocarski Modłkowski Modrzewski Modrzewski II Modzela Mogila II Mogilnicki Mogiła Mogiła II Mohyła Monkiewicz II Montelupi Montowt Mora Morawicki Morawski galicyjski Morawski Morozewicz Morski Hrabia Morsztyn Hrabia Mortęski Mossakowski Mostowski Hrabia Moszczeński Hrabia Moszewski Moszyński Moszyński Hrabia Mowczan Mroczek Mroczek Mścigniew Mściszewski II Mściszowski Muchla Munkenbenk Murdelio Muryson Myślikowski Mytkowicz

R	Racki Raczkowski Raczkowski Raczyński Radanowicz-Hartmann Radański Radecki Radoszyński Radwan Radwan V Radwan VIII Radyński Radzic Radzic II Radzicki Rakoczy Rakowski Ramm Ramułt Ramułt II Rarog Rarowski Ras Rastawiecki Baron Raszyc Raszyniec Ratułt Rau Rauter Rawicz Rawicz II Rdułtowski Redko Regawski Regman Reichard Reisewitz Baron Reisewitz Hrabia Reiss Rejżewski Rek Rekowski Rekowski II Rekowski III Rekowski IV Rekowski IX Rekowski V Rekowski VI Rekowski VII Rekowski VIII Rekowski X Rekowski XI Rekowski XII Reksin Rembowski Rembowski II Rembowski III Remer Renard Renne Repka Reptowski Rewoliński Rey Hrabia Rezwic Ręka II Rękomiecz Rękopiór Ringemuth Riokur Roch III Roch IV Rochcicki Rodacki Rodzianko Rogala Rogale Rogaliński Hrabia Rogenbuk Rokowiec Rola Roląsław Romaszkan Romer Romer Hrabia Ronikier Rosbierski Rosen Roskau Rostok II Rostworowski Rosyniec Rotenhof Rotermund Rozłoniewski Rozmiar Rozstocki Rozwadowski Hrabia Różopiór Różycki Różyński Książę Różyński-Manger Rusin Rusk Ruslejski Rusowicz Russocki Hrabia Rustejko Ruściński Rutenberg Rutkowski Rutkowski II Rutowski Ryc Ryc II Rycerzosław Rychliński Rychter Rycz Ryczgorski Rydezel Rydger Rydger III Rydygier Rydynger Rydzyński Rydzyński Hrabia Rygeman Ryk Ryks Rymer Ryp Rysiewicz Ryś Rywocki Ryx Rzeczycki Rzesiński Rzewuski Hrabia Rzędzicz
S	Saława Sambor Samojłowicz Sampławski Samson Samson odmienny Sandrecki Sapucho Sarbski Sarnowski Sartawski Sartorius Sas Sas II Sas III Sas Pruski Sasulicz Sawa Sawaniewski Schelking Schiling Schiller Schinbuhr Schindler Schlichting Schlieffen Schmid Schouppe Schrappfer Schüller Schütz Schweinichen Schymberg Scypio Seck Secymiński Seeling Seffler Seidler Sejfert Selasiński Seredkiewicz Serny Sertz Sędzimir Sędziwój Sieniawski Sienicki Sieniuta Siennicki Sierakowski Sierakowski Hrabia Sierawski Sieroszewski Sierpy Siestrzeńcewicz Sigert Sikorski Sikorski II Sikorski III Sikorski IV Sikorski V Simolin Sinczekowicz Singer Sistowski Skarbomierz Skirmunt Skoczowski Skop Słomiński Słoń Słońce Słowieński Słownik Słuczanowski Sobolewski Sobotka Sobotowski Solecki Solfa Solski Sołomerecki Sołtan Sołtan IV Spiczak Spieczyński Spławski Sprengel Springenburg Standeiski Stankar Stara Strzała Staropis Starostka Starykoń Starzeński Staszkiewicz Staszkiewicz II Staszkiewicz III Stebnicki Stefan Stegmański Stepanowicz Sternberg Sterpiński Stojanowicz Stojentin Stojeński Stokalski Straż Strażnicki Strącz Strobicz Strocki Stroic Strojnowski Strugi Strzała V Strzała VI Strzała XI Strzała Złamana Strzałka Strzałkowski Stupaczewski Sturtzen Stwoliński Stylarski Styp II Suchekomnaty Suchekomnaty III Sulicki II Sulima Suliski Sułkowski Suryn Suszyński Sutkiewicz Sutocki Swarozynski Sylm Symolin Syrok Syrokomla Syrokomla II Szaleski Szaława Szampach Szaniawski Szantyr Szantyr Szarliński Szauman-Szumski Szawłowski Szczaplina Szczepański Szczerbic Szczęski Szczytyński Szedzieński Szeliga Szeliski Szembek Szembek Hrabia Szeps Szeptycki Szerenos Szorc Szorfas Szpado-Koł Szpady Szpęgawski Szpot Szramczenko Szreniawa Sztembart Szulc Szulc II Szweykowski Szydłowski Szydłowski rosyjski Szymkowicz Szymonowicz Szymonowicz Baron
Ś	Ślepowron Świeńczyc Świerczek Świnka Świstelnicki Świszczewski

T	Tabęcki Tabor Taczała Taczanowski Tada Tada II Tada III Talski Tanata Tański Tarak Tarma Tarmen Tarmolin Tarnawa Tarnawiecki Taylor Tchórzowski Tchórzowski Tekurzewski Telatycki Tepfer Terpiłowski Tesmar Tesmar II Tesmer Tessen Tettmayer Tępa Podkowa Tojpin Tokarski Toloczkowicz Tołoczko Topiczewski Topór Topór odmienny Torczyłło Traczobron Tragurio Traubenberg Trąby Trebnicki Trebnitz Trecki Tresler Trestka Trojanowski Trojański Trojnicki Truchanow Trupia Głowa Trusiewicz Trybel Tryncza Tryumf Tryzna Trzaska Trzcieński Trzciniec Trzebiński Trzeciak Trzecieski Trzesiewski Trzy Buławy Trzy Gwiazdy Trzy Kawki Trzy Kotwice Trzy Tarcze Trzy Wilki Trzywdar Trzywdar II Tuwszowicz Twardost Twardzicki Tyba
U	Ukołow Ulanicki Ulina Ulrich Uruski Ustarbowski Uszacki Utratowski
V	Vogesack Voigt
W	Wadkowski Wadwicz Waga Wakowski Waksman Walbach Walczewski Waldstein Walentino Walewski Wańkowicz II Wapiński Warkocz Warkowski Warnia Warnsdorf Warzewski Watlewski Wąborkowski Wąglikowski Wąż Wąż II Wąż VI Wczele Wdzięczność Wejher Wenda Went Wenturelli Werden Werona Weselini Wesierski Wesoła Weyss Wędrychowski Węgier Węgierski Węgrzynowicz Węsierski Węsierski IV Węsierski VI Węsierski VII Wichert Wichulski Wicken Wicon Wiczliński Widejko Widły Wiecki Wiekowicz Wieliczkowski Wielistowski Wielkołucki Wielopolski Wielorad Wieniawa Wierność Wieruszowa Wierzbna Wierzchowski Wierzejewski Wiesiołowski Wieże Wilczewski Wiśniewski Wiśniewski Hrabia Wiśniewski Witk Witk II Witk III Witk IV Witk V Witkowski Własnosił Włocki Włoszek Wnuk Wnuk Wnuk-Czapiewski Wobeser Woda Wodanowski Wodoradzki Wodzicki Wodzicki Hrabia Wojna Wojniłowicz Wojniłowicz II Wojno Wojnowski Wolski Wolszlegier Wołczyński Wołha Wołkowyski Wołłowicz Wołodkowicz Wołoszynowski Wonson Worcell Woronowicz Woropaj Wostrowski Wroński Wrycza Wukry Wussow Wydra Wyhowski Wysocki Wyssogota
Z	Zabawa Zadora Zagajewski Zagłoba Zakobielski Zakrzewski galicyjski Zakrzewski Zamecki Zamłyński Zamorski Zanelli Zanke Zańkowski Zapędowski Zarecki Zaremba Zarzecki Zarzycki Zastrow Zasulicz Zatajony Miesiąc Zatajony Miesiąc II Zawada Zawadzki Zawadzki Zaworowicz Zbaraski Zbigniewicz Zbiświcz Zboiński Zeydel Zęby Zgoda Zieleński Zieloński Ziemiałkowski Ziemięcki Zienkowicz Zientarski Zinke Zinten Ziwny Złosz Złota Goleń Złotowłos Złotowski Zmiącki Znin Zoll
Ż	Żaba Żaliński Żaliński II Żaliński III Żalski Żarowski Żądłowski Żebrowski Żebrowski-Frącz Żelaziński Żeleński Żelewski Żelewski II Żelewski III Żelewski IV Żelewski V Żelewski VI Żelsławski Żeromski Żeromski Żmuda Żmuda II Żmuda III Żmudzki Żukowski Żychcki Żychliński Życiński Żyliński