Łycznik zębatobrzegi
_Romagn_79653-cropped.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
łycznik zębatobrzegi |
| Nazwa systematyczna | |
| Panellus ringens (Fr.) Romagn. Bull. trimest. Soc. mycol. Fr. 61: 38 (1945) | |
_Romagn_79655.jpg)
_Romagn_79654.jpg)
Łycznik zębatobrzegi (Panellus ringens (Fr.) Romagn.) – gatunek grzybów należący do rodziny grzybówkowatych (Mycenaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Panellus, Mycenaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1783 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus ringens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1828 r. Henri Charles Louis Romagnesi, przenosząc go do rodzaju Panellus[1]. Niektóre synonimy naukowe:
- Panus ringens (Fr.) Fr. 1874
- Panus ringens var. pallidus Rick 1961[2]
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[3]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Owocniki wyrastające z podłoża pojedynczo lub w grupach po 2–10. Trzonu brak, do podłoża przyczepione są bokiem lub grzbietem[4].
Średnica (3) 5–10 (20) mm, kształt nieregularnie okrągły, łopatkowaty, nerkowaty, półkulistowypukły do płasko-wypukłego, higrofaniczny, półprzeźroczyście-prążkowany, zwłaszcza w stanie wilgotnym. Brzeg początkowo podwinięty, potem wyprostowany, czasem karbowano-klapowany. Powierzchnia czerwono-brązowa do brązowej (zwykle ciemniejsza w kierunku miejsca mocowania), w młodym wieku czasami z fioletowymi odcieniami, pokryta białawymi grudkami i włókienkami, dobrze widocznymi zwłaszcza w stanie suchym[4].
W liczbie 11–17 z blaszeczkami (l=3,5 lub 7). Mają szerokość 0,5–1 mm i wyrastają promieniście od miejsca przyczepu do brzegu, są przyrośnięte, brzuchate, jasnobrązowe, brązowe, czerwonobrązowe, czasem z różowym odcieniem. Ostrza równe, tej samej barwy lub ciemniejsze[4].
O grubości do 1 mm, białawy, o niewyraźnym lub nieco gorzkim smaku i niewyraźnym zapachu[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki cylindryczne, wąsko cylindryczne, allantoidalne, (5) 5,9–7,3 (8) × (1,5) 1,7–2 µm, Q = 2,8–4,7, śr. Q = 3,6, gładkie, bezbarwne, amyloidalne. Podstawki 4-zarodnikowe, rzadko 2-zarodnikowe, maczugowate lub wąsko maczugowate, średnio 20,2 × 4,5 µm, bezbarwne do żółtawych, cienkościenne. Bazydiole maczugowate, wąsko maczugowate, wąsko cylindryczne, średnio 18,8 × 3,8 μm, bezbarwne do żółtawych, cienkościenne. Cheilocystydy maczugowate, wąsko maczugowate, wąsko cylindryczne, wąsko wrzecionowate, wąskie i nieregularne wygięte, niektóre z bocznym wyrostkiem lub z rozgałęzioną górną częścią, średnio 26,9 × 5,1 μm, bezbarwne do żółtawych, grubościenne lub cienkościenne, jednym końcem zanurzone w żółtawym śluzie. Subhymenium o miąższości 10–18 μm, gęste, dobrze oddzielone od tramy, zbudowane ze strzępek o szerokości 3,5 μm. Trama w blaszkach złożona z równoległych, grubych strzępek o szerokości 3,5–7 (10) μm i grubości ścianki 1–3 µm, sporadycznie rozgałęzionych i zespolonych, bezbarwnych. Skórka w kapeluszu to skomplikowana trichoderma, złożona z grubościennych strzępek o szerokości 5–11 µm i grubości ścianki 0,5–3 µm, giętkich lub skręconych, trochę guzkowatych, zwężających się ku dołowi, rozgałęzionych, w większości inkrustowanych. Trama w kapeluszu podobna do tramy w blaszkach. Galaretowata substancja niepozorna. W niektórych wierzchołkach strzępek, żółtawe kryształy o średnicy około 2–15 μm, występujące we wszystkich częściach grzyba. Strzępki ze sprzążkami[4].
- Gatunki podobne
Bardzo podobny jest łycznik fioletowawy (Panellus violaceofulvus). Jego powierzchnia, zwłaszcza w stanie suchym, jest bardzo podobna. Ma nieco większe owocniki, mikroskopowo wyraźnie różni się budową i rozmiarem zarodników, ponadto nie ma cheilocystyd i różni się budową podstawek[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[5]. W PolsceW. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 3 stanowiska[3], w późniejszych latach podano następne[6]. Bardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[7]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status E – gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia[8].
Nadrzewny grzyb saprotroficzny. Występuje na martwym i butwiejącym drewnie drzew liściastych i iglastych. W Polsce notowany na pniach i gałęziach brzozy brodawkowatej, topoli osiki, wiśni ptasiej, wierzby iwy, wierzby szarej, świerka pospolitego[3].|
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-10-14] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-10-14] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 489, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Soňa Jančovičová i inni, Panellus ringens and P. violaceofulvus (Agaricales, Mycenaceae) from Slovakia: morphological and ecological aspects, „Folia oecologica”, 43 (3), 2016, s. 58–63, ISSN 1336-5266 (ang.).
- ↑ Występowanie Panellus ringens na świecie (mapa) [online], Discover Life Maps [dostęp 2023-10-14].
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-10-14] (pol.).
- ↑ Aktualne stanowiska łycznika zębatobrzegiego w Polsce [online], gbif.org [dostęp 2023-10-14] (pol.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 67, ISBN 83-89648-38-5.