Śmierć rotmistrza Pileckiego

Śmierć rotmistrza Pileckiego
Reżyseria	Ryszard Bugajski
Scenariusz	Ryszard Bugajski
Główne role	Marek Probosz; Marek Kalita; Andrzej Czernik; Gabriela Muskała
Muzyka	Paweł Szymański
Dekoracje i kostiumy	Andrzej Rychtarczyk; Aniko Kiss
Typ spektaklu	dramat
Język	polski
Data premiery	15 maja 2006
Miejsce premiery	Scena Faktu Teatru Telewizji

Śmierć rotmistrza Pileckiego – polski film fabularny, widowisko teatralne Sceny Faktu Teatru Telewizji z 2006 w reżyserii Ryszarda Bugajskiego, opowiadające o losach polskiego bohatera narodowego rotmistrza Witolda Pileckiego.

Autor scenariusza oparł się głównie na dokumentach z archiwum Instytutu Pamięci Narodowej. Konsultantami naukowymi byli historycy J. Pawłowicz^[1] i W. J. Wysocki^[2].

Opis fabuły

Akcja rozgrywa się w trzech miejscach w Warszawie: na sali sądowej, w podziemiach więzienia na Rakowieckiej oraz w celi Pileckiego. Autor dramatu przedstawił trzy ostatnie lata rotmistrza, o których on sam miał się wyrazić: Oświęcim to była igraszka^[3]. Były żołnierz AK był torturowany, niesprawiedliwie osądzony, a następnie zamordowany. Autor dramatu ukazał pośrednio losy innych prześladowanych: Tadeusza Płużańskiego, Marii Szelągowskiej, Ryszarda Jamontta-Krzywickiego.

Obsada

Marek Probosz jako rotmistrz Witold Pilecki
Marek Kalita jako sędzia podpułkownik Jan Hryckowian
Andrzej Niemirski jako prokurator major Czesław Łapiński
Jacek Rozenek jako pułkownik UB Józef Różański
Andrzej Czernik jako generał Władysław Anders
Gabriela Muskała jako Maria Pilecka
Jan Monczka jako prokurator pułkownik Stanisław Zarakowski
Aleksandra Konieczna jako Stanisława Hryckowian
Łukasz Simlat jako Tadeusz Płużański
Agnieszka Mandat jako Leokadia Płużańska
Krzysztof Bień jako mecenas Lech Buszkowski
Anna Gornostaj jako mecenas Alicja Pintarowa
Magdalena Gnatowska jako Maria Szelągowska
Witold Bieliński jako Witold Różycki
Robert Mazurkiewicz jako Makary Sieradzki
Tomasz Sobczak jako Ryszard Jamontt-Krzywicki
Klaudiusz Kaufmann jako protokolant porucznik Ryszard Czarkowski
Mariusz Zaniewski jako porucznik UB Eugeniusz Chimczak
Magdalena Emilianowicz jako dziennikarka
Aleksandra Godlewska jako Eleonora Ostrowska
Katarzyna Olasz jako Zosia Pilecka
Kamil Krawczykowski jako Andrzej Pilecki
Tomasz Dedek jako pułkownik Henryk Holder
Zbigniew Suszyński jako oddziałowy
Tomasz Preniasz-Struś jako podoficer
Paweł Iwanicki jako ubek od przepustek
Grzegorz Emanuel jako dowódca warty
Piotr Grabowski jako wartownik
Paweł Tchórzelski jako strażnik
Andrzej Środziński jako fryzjer
Jan Kozaczuk jako oficer
Piotr Probosz jako przechodzień
Zbigniew Opalach jako Maksymilian Kaucki
Grzegorz Królewski jako Jerzy Nowakowski
Andrzej Purzycki jako sędzia pomocniczy
Witold Bałusz jako ławnik
Janusz Burzyński jako adwokat
Jędrzej Michalski jako adwokat
Krzysztof Waryński jako adwokat
Janina Ciepielewska
Andrzej Miąskowski
Andrzej Bogdański
Ryszard Chudobski
Marek Markiewicz
Kazimierz Westfal
Grzegorz Łukasik
Michał Tyliński
Zbigniew Leciński
Wojciech Cieślik

Nagrody

W 2007 spektakl został nagrodzony w Houston podczas WorldFest Independent Film Festival, otrzymując wyróżnienie jury w kategorii: film video: sprawy polityczne i międzynarodowe. W tym samym roku podczas Krajowego Festiwalu Teatru Polskiego Radia i Teatru TV „Dwa Teatry” w Sopocie otrzymał nagrody za: oryginalny polski tekst dramatyczny, zdjęcia, scenografię oraz muzykę^[4].

Nieścisłości w fabule

Mimo konsultacji autora scenariusza z naukowcami nie można traktować spektaklu jako dokładny i precyzyjny obraz wydarzeń i źródło pewnych informacji. Występują różnice między przekazanymi informacjami w spektaklu a dokumentami. Przykłady nieścisłości:

W spektaklu W. Pilecki zeznaje na procesie (0:28:29): „Fizyczną likwidację funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa proponował nam Alchimowicz kapitan Wacław Alchimowicz pracownik Ministerstwa Bezpieczeństwa poprzez Leszka Kuchcińskiego (...) prowokatora UB, który nas zadenuncjował.”^[5]^[6].
Na podstawie informacji otrzymanych od Alchimowicza, Kuchciński sporządził raport, który podpisał pseudonimem „Brzeszczot”. Raport Brzeszczota zawierał opis struktury organizacyjnej MBP i charakterystykę jego władz. Kuchciński zawarł w nim własną sugestię o konieczności przeprowadzenia „likwidacji mózgów MBP”, tj. osób należących do ścisłego kierownictwa MBP. Po poprawieniu stylistycznym i przepisaniu na maszynie przez Płużańskiego „Raport Brzeszczota” otrzymał Pilecki, który przekazał go do dowództwa we Włoszech.
Pilecki zeznaje (0:28:46): „(...) proszę o powołanie ich obu na świadków!”. Rozmowa między Łapińskim a Hryckowianem – „Alchimowicz jest, ale Kuchciński... Zapomnijcie o nich.” Łapiński nie mógł mówić do Hryckowiana „Alchimowicz jest”, ponieważ rozprawa główna „Witolda” i współtowarzyszy rozpoczęła się 3 marca 1948 roku, a Alchimowicz nie żył od 11 lutego 1948 roku.
Piotr Probosz mówi w epilogu (1:22:00): „Zabito go tu w więzieniu mokotowskim przy ulicy Rakowieckiej.To był jedyny przypadek kiedy ksiądz asystował przy egzekucji skazańca.” Nie jest to prawda, ponieważ już przy egzekucji Wacława Alchimowicza dnia 11.02.1948 roku był obecny ksiądz kpt. Wincenty Martusiewicz (Protokół wykonania wyroku śmierci W.Alchimowicza).
Piotr Probosz mówi (1:19:11): „Prezydent Bierut ułaskawił Tadeusza Płużańskiego i Marię Szelągowską, zamieniając im najwyższy wymiar kary na 25 lat więzienia”. Nie jest to prawda, ponieważ karę śmierci wobec T. Płużańskiego i M. Szelągowskiej zamieniono na karę dożywotniego więzienia^[7].

Przypisy

↑ Krzysztof Lubczyński, Paweł Pietruszkiewicz: Wywiad z J.Pawłowiczem. Teatr Telewizji. [dostęp 2013-06-20].
↑ Krzysztof Lubczyński, Paweł Pietruszkiewicz: Wywiad z W.J.Wysockim. Teatr Telewizji. [dostęp 2013-06-20].
↑ Temida Stankiewicz-Podhorecka: Gwiaździsty diament wyłuskany z popiołu. www.teatry.art.pl, 2006-05-20. [dostęp 2011-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-26)].
↑ Teatr Tv: Śmierć rotmistrza Pileckiego. www.filmpolski.pl. [dostęp 2011-05-24].
↑ (…) pod wpływem uwag „Andrzeja” na temat nieskuteczności i braku perspektyw walki zbrojnej podziemia w terenie, jak również okazji do skutecznych i celnych jego uderzeń w kierownictwo partyjno-polityczne nowej władzy powstał raport „Brzeszczota”. Sugerował on uderzenie w filary MBP – (Romkowskiego, Brystigerową, Czaplickiego, Różańskiego, Korczyńskiego, Gajewskiego i Chmielewskiego). W: Wiesław Jan Wysocki: Rotmistrz Pilecki. Warszawa: GRYF, 1994, s. 136. ISBN 83-85209-42-5, ISBN 83-85521-23-2.
↑ Tomasz Łabuszewski: Witold Pilecki nie poszedł na układ z bezpieką. [w:] Już we wrześniu 1946 roku Tadeusz Płużański, jeden z członków siatki Pileckiego, nawiązał kontakt z człowiekiem posługującym się dwoma nazwiskami – Stanisław Kuchciński i Stanisław Żakowski (oraz pseudonimami: „Bigiel”, „Podkowa”, „Brzeszczot” i „Leszek”), który od wiosny 1945 r. był członkiem siatek wywiadowczych – najpierw Obszaru Centralnego Delegatury Sił Zbrojnych, a następnie Zrzeszenia WiN. Według wszelkiego prawdopodobieństwa był on oficerem operacyjnym resortu bezpieczeństwa na tzw. nielegalnym etacie. Od tego momentu siatka Pileckiego zaczęła być rozpracowywana. Dwóch jej członków: Tadeusz Płużański oraz Makary Sieradzki, znalazło się pod stałą obserwacją funkcjonariuszy komunistycznej „bezpieki”. Co znamienne, ów oficer operacyjny MBP w końcu roku 1946 zaczął poprzez Płużańskiego sugerować Pileckiemu konieczność przeprowadzenia akcji likwidacyjnych czołowych funkcjonariuszy MBP. Trudno nie uznać tego za prowokację szczególnie groźną w kontekście wiedzy na temat broni zachowanej przez Pileckiego. Stwarzało to idealną wręcz możliwość włączenia zarzutu dotyczącego przygotowywania zamachów do aktu oskarżenia. I tak też się stało. Chciano bowiem pokazać grupę Pileckiego nie tylko jako siatkę szpiegowską, ale i terrorystyczną. [on-line]. s. 1. [dostęp 2013-06-02].
↑ „Prezydent R.P. decyzjami swymi z dnia 20 maja 1948 r. nie skorzystał z prawa łaski w stosunku do skazanego Pileckiego Witolda s. Juliana, zaś skazanym Szelągowskiej Marii-Magdalenie c. Adama i Płużańskiemu Tadeuszowi s. Wacława zamienił orzeczoną karę śmierci na karę więzienia dożywotniego (podstawa pismo K.223 akt sprawy)”. W: Wiesław Jan Wysocki: Rotmistrz Witold Pilecki 1901-1948. Warszawa: Rytm, 2012, s. 160. ISBN 978-83-7399-498-0.

Linki zewnętrzne

Śmierć rotmistrza Pileckiego w bazie filmpolski.pl (pol.)
Spektakl na TVP VOD (pol.)

[1] Krzysztof Lubczyński, Paweł Pietruszkiewicz: Wywiad z J.Pawłowiczem. Teatr Telewizji. [dostęp 2013-06-20].

[2] Krzysztof Lubczyński, Paweł Pietruszkiewicz: Wywiad z W.J.Wysockim. Teatr Telewizji. [dostęp 2013-06-20].

[3] Temida Stankiewicz-Podhorecka: Gwiaździsty diament wyłuskany z popiołu. www.teatry.art.pl, 2006-05-20. [dostęp 2011-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-26)].

[4] Teatr Tv: Śmierć rotmistrza Pileckiego. www.filmpolski.pl. [dostęp 2011-05-24].

[inf_o_genezie_raportu-5] (…) pod wpływem uwag „Andrzeja” na temat nieskuteczności i braku perspektyw walki zbrojnej podziemia w terenie, jak również okazji do skutecznych i celnych jego uderzeń w kierownictwo partyjno-polityczne nowej władzy powstał raport „Brzeszczota”. Sugerował on uderzenie w filary MBP – (Romkowskiego, Brystigerową, Czaplickiego, Różańskiego, Korczyńskiego, Gajewskiego i Chmielewskiego). W: Wiesław Jan Wysocki: Rotmistrz Pilecki. Warszawa: GRYF, 1994, s. 136. ISBN 83-85209-42-5, ISBN 83-85521-23-2.

[Kuchciński_proponował_wykonanie_zamachu-6] Tomasz Łabuszewski: Witold Pilecki nie poszedł na układ z bezpieką. [w:] Już we wrześniu 1946 roku Tadeusz Płużański, jeden z członków siatki Pileckiego, nawiązał kontakt z człowiekiem posługującym się dwoma nazwiskami – Stanisław Kuchciński i Stanisław Żakowski (oraz pseudonimami: „Bigiel”, „Podkowa”, „Brzeszczot” i „Leszek”), który od wiosny 1945 r. był członkiem siatek wywiadowczych – najpierw Obszaru Centralnego Delegatury Sił Zbrojnych, a następnie Zrzeszenia WiN. Według wszelkiego prawdopodobieństwa był on oficerem operacyjnym resortu bezpieczeństwa na tzw. nielegalnym etacie. Od tego momentu siatka Pileckiego zaczęła być rozpracowywana. Dwóch jej członków: Tadeusz Płużański oraz Makary Sieradzki, znalazło się pod stałą obserwacją funkcjonariuszy komunistycznej „bezpieki”. Co znamienne, ów oficer operacyjny MBP w końcu roku 1946 zaczął poprzez Płużańskiego sugerować Pileckiemu konieczność przeprowadzenia akcji likwidacyjnych czołowych funkcjonariuszy MBP. Trudno nie uznać tego za prowokację szczególnie groźną w kontekście wiedzy na temat broni zachowanej przez Pileckiego. Stwarzało to idealną wręcz możliwość włączenia zarzutu dotyczącego przygotowywania zamachów do aktu oskarżenia. I tak też się stało. Chciano bowiem pokazać grupę Pileckiego nie tylko jako siatkę szpiegowską, ale i terrorystyczną. [on-line]. s. 1. [dostęp 2013-06-02].

[Ułaskawienia-7] „Prezydent R.P. decyzjami swymi z dnia 20 maja 1948 r. nie skorzystał z prawa łaski w stosunku do skazanego Pileckiego Witolda s. Juliana, zaś skazanym Szelągowskiej Marii-Magdalenie c. Adama i Płużańskiemu Tadeuszowi s. Wacława zamienił orzeczoną karę śmierci na karę więzienia dożywotniego (podstawa pismo K.223 akt sprawy)”. W: Wiesław Jan Wysocki: Rotmistrz Witold Pilecki 1901-1948. Warszawa: Rytm, 2012, s. 160. ISBN 978-83-7399-498-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]