Święto Niedźwiedzia w Pirenejach
| Niematerialne dziedzictwo kulturowe UNESCO | |
 Święto Niedźwiedzia w Saint-Laurent-de-Cerdans (2018) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ | |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2022 |
Święto Niedźwiedzia w Pirenejach[1][2] – coroczne święto obchodzone w pięciu położonych we Wschodnich Pirenejach miejscowościach na terenie Andory i Francji, związane symbolicznie z końcem zimy i odradzaniem się przyrody wiosną[1][3].
W 2022 roku tradycja została wpisana na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO[4]. Nazwa wpisu w języku angielskim to Bear festivities in the Pyrenees, francuskim – Les fêtes de l´Ours dans les Pyrénées, a w katalońskim – Les festes de l’Ós dels Pirineus[3][5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze pisemne wzmianki o obchodzonym w Pirenejach Święcie Niedźwiedzia pochodzą z XIX wieku, choć sama tradycja jest znacznie starsza i wywodzi się z legend poświadczonych już w średniowieczu[3]. Według najpopularniejszej wersji, okrutny niedźwiedź w poszukiwaniu towarzystwa porwał młodą dziewczynę z jednej z górskich wiosek. Jej mieszkańcy, aby uratować nastolatkę, ruszyli na polowanie na zwierzę. Gdy w końcu niedźwiedzia udało się złapać, zakuto go w łańcuchy na centralnym placu wsi, a w ramach kary zgolono jego futro toporem, po czym bestia przemieniła się w człowieka[6][7].
W latach 60. XX wieku święto przeżyło spadek popularności związany z migracją mieszkańców ze wsi do miast, jednak od lat 80. i 90. XX wieku następuje stopniowe odradzanie się tradycji[1][8][3].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]
Święto Niedźwiedzia odbywa się dwóch parafiach w Andorze – Encamp i Ordino – oraz w trzech gminach na terenie departamentu Pireneje Wschodnie, we francuskim regionie Oksytania – Arles-sur-Tech, Prats-de-Mollo-la-Preste i Saint-Laurent-de-Cerdans[3]. Tradycja jest elementem kultury związanym z katalońskim obszarem językowym – gminy we Francji, w których organizowane są uroczystości, należą do historycznej comarki Vallespir w regionie Katalonia Północna, natomiast Andora jest państwem katalońskojęzycznym[3].
Święto w sposób symboliczny związane jest z końcem zimy, odradzaniem się życia wiosną (czego symbolem są budzące się z zimowego snu niedźwiedzie) oraz relacją człowieka z naturą[8][1][3]. Tradycja stanowi pozostałość praktyk szeroko rozpowszechnionych w wielu społecznościach zamieszkujących masywy górskie na półkuli północnej, ich ślady obecne są także w Europie Środkowej i Wschodniej (np. słowiańskie wodzenie niedźwiedzia)[3].
Przebieg uroczystości
[edytuj | edytuj kod]
W każdej z miejscowości obchody Święta Niedźwiedzia nieco różnią się szczegółami, ale generalny zarys scenariusza, obejmujący tańce, przemowy w języku katalońskim i muzykę, wszędzie jest taki sam[1]. Podczas uroczystości młodzi mężczyźni przebierają się za niedźwiedzie i rozbiegają po wiosce, próbując schwytać biorących udział w święcie mieszkańców i gości, co jest nawiązaniem do legendy o porwaniu dziewczyny[3]. Osoby odgrywające zaś rolę myśliwych polują na niedźwiedzie, które ostatecznie zostają schwytane i symbolicznie ogolone[3]. Obchody święta w Arles-sur-Tech mają charakter teatru ulicznego, w Prats-de-Mollo-la-Preste postaci odgrywające rolę niedźwiedzi podchodzą do widzów, znacząc ich twarze na czarno, co oznacza symbolicznie „przeżucie ofiary” przez zwierzę, natomiast podczas uroczystości w Saint-Laurent-de-Cerdans panuje karnawałowa atmosfera, a dużą wagę przykłada się do ciągłej inwencji charakterów[3].
Obchody Święta Niedźwiedzia w Andorze mają charakter burleskowych fars: El ball de l’Ossa w Encamp oraz L'última Ossa w Ordino[3]. Przedstawiają one konfrontację zwierzęcia ze żniwiarzami (którzy podczas pracy opowiadają jednocześnie dowcipy) oraz służką (la Fregona) przynoszącą posiłki. Sztuki te stanowią rodzaj satyry na otaczającą rzeczywistość i stosunki władzy w tradycyjnej wiejskiej społeczności oraz są parodią bieżących lokalnych wydarzeń. W pewnym momencie pojawienie się postaci niedźwiedzia wywołuje chaos i przerywa przedstawienie. Zwierzę jest ścigane, a po złapaniu symbolicznie zabijane, a uroczystości kończy wspólny taniec, śpiewy i bankiet[3].
Uroczystości związane ze Świętem Niedźwiedzia we Francji oraz w andorskim Encamp odbywają się najczęściej w lutym[6][3], natomiast osobliwością obchodów w Ordino w Andorze jest ich organizowanie w pierwszą niedzielę grudnia[3]. Społeczność każdej z miejscowości aktywnie angażuje się w przygotowanie święta, odgrywając role w przedstawieniach, uczestnicząc w pościgu za niedźwiedziem bądź śpiewając[8][1]. W transmisji tradycji biorą udział rodziny oraz grupy znajomych i przyjaciół, a także szkoły i stowarzyszenia[8][1]. To wielowiekowe wydarzenie stanowi dla mieszkańców pięciu pirenejskich wiosek okazję do pielęgnowania wspólnego dziedzictwa, jednoczy społeczność katalońską tego obszaru i umożliwia zaznaczenie swojej przynależności do wspólnoty[1][8].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Niedźwiedź podczas uroczystości w Saint-Laurent-de-Cerdans (2018) -
Uroczystości w Saint-Laurent-de-Cerdans (2015) -
Scena golenia niedźwiedzia w Prats-de-Mollo-la-Preste (2019) -
Uroczystości w Prats-de-Mollo-la-Preste (2016)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Polski Komitet ds. UNESCO, Andora [online], www.unesco.pl [dostęp 2023-10-29] (pol.).
- ↑ PWN – Słownik języka polskiego, 18.13. Nazwy świąt i dni świątecznych w odróżnieniu od ich nazw opisowych [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2023-10-29] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Bear festivities in the Pyrenees – Nomination form [online], ich.unesco.org [dostęp 2023-10-29] (ang.).
- ↑ Polski Komitet ds. UNESCO, Wpisy 2022 [online], www.unesco.pl [dostęp 2023-10-29] (pol.).
- ↑ Les fêtes de l´Ours dans les Pyrénées – Dossier de candidature [online], ich.unesco.org [dostęp 2023-10-29] (fr.).
- ↑ a b Bear festival [online], Bear festival | Tourism Mediterranean Pyrenees, 20 czerwca 2019 [dostęp 2023-10-30] (ang.).
- ↑ Fêtes de l’Ours [online], Fêtes de l’Ours | Tourisme Pyrénées-Orientales, 27 marca 2018 [dostęp 2023-10-30] (fr.).
- ↑ a b c d e UNESCO – Bear festivities in the Pyrenees [online], ich.unesco.org [dostęp 2023-10-30] (ang.).