Implikacja materialna: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
m formatowanie tabelki; przesunięcie Własności poniżej Przykładów; zob. też |
|||
Linia 4: | Linia 4: | ||
{|class="wikitable" style="text-align:center;" |
{|class="wikitable" style="text-align:center;" |
||
|+[[Tablica prawdy]] dla implikacji{{odn|Rasiowa|1975|s=168}}: |
|||
⚫ | |||
!width="30px"|<math>p</math> |
!width="30px"|<math>p</math> |
||
!width="30px"|<math>q</math> |
!width="30px"|<math>q</math> |
||
Linia 32: | Linia 32: | ||
: Znak „<” przyjęto nazywać znakiem implikacji, od łac. ''implico'' – wplatam, dla zaznaczenia, ze następnik jest niejako wpleciony, uwikłany w poprzednik, skoro w prawdziwej implikacji poprzednik nie może być prawdziwy bez prawdziwości następnika. Samo zaś zdanie postaci „p < q”, czyli zdanie warunkowe, nazywa się częstokroć wprost ''implikacją''. ([[Tadeusz Kotarbiński|T. Kotarbiński]], ''Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk'', Warszawa, PWN, 1986 (1929), s. 140). |
: Znak „<” przyjęto nazywać znakiem implikacji, od łac. ''implico'' – wplatam, dla zaznaczenia, ze następnik jest niejako wpleciony, uwikłany w poprzednik, skoro w prawdziwej implikacji poprzednik nie może być prawdziwy bez prawdziwości następnika. Samo zaś zdanie postaci „p < q”, czyli zdanie warunkowe, nazywa się częstokroć wprost ''implikacją''. ([[Tadeusz Kotarbiński|T. Kotarbiński]], ''Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk'', Warszawa, PWN, 1986 (1929), s. 140). |
||
== Notacja == |
|||
Nieintuicyjność implikacji materialnej stała się inspiracją dla konstrukcji pojęcia [[implikacja ścisła|impikacji ścisłej]], a przez to zaczynem współczesnych badań nad [[logika modalna|logikami modalnymi]]. |
|||
Zestawienie symboli implikacji, stosowanych przez różnych autorów w początkowym okresie rozwoju logiki formalnej{{odn|Mostowski|1948|s=13}}{{odn|Rasiowa|1975|s=170}}: |
|||
{|class="wikitable" style="text-align:center;" |
|||
! |
|||
![[Ernst Schröder|Schröder]], [[Charles Sanders Peirce|Peirce]]<br />[[David Hilbert|Hilbert]] |
|||
![[Giuseppe Peano|Peano]]<br />[[Bertrand Russell|Russell]] |
|||
![[Jan Łukasiewicz|Łukasiewicz]] |
|||
|- |
|||
!Implikacja |
|||
|<math>p \rightarrow q</math> |
|||
|<math>p \supset q</math> |
|||
|<math>Cpq</math> |
|||
|} |
|||
Współcześnie implikację materialną często oznacza się symbolem <math>\rightarrow</math>{{odn|Marciszewski (red.)|1970|s=XII i 81}}{{odn|Grzegorczyk|1974|s=75}}. Częśc autorów używa symbolu <math>\Rightarrow</math> w tym samym znaczeniu{{odn|Rasiowa|1975|s=167–168}}{{odn|Słupecki|Hałkowska|Piróg-Rzepecka|1999|s=13, 18}}. Niektórzy natomiast stosują rozróżnienie: |
|||
* <math>\rightarrow</math> oznacza implikację materialną (zdanie <math>p \rightarrow q</math> jest zdaniem w języku przedmiotowym i może być prawdziwe lub fałszywe); |
|||
* <math>\Rightarrow</math> to [[implikacja logiczna]], czyli wynikanie (zapis <math>p \Rightarrow q</math> należy do [[metajęzyk]]a i oznacza, że <math>p \rightarrow q</math> jest [[tautologia|tautologią]]){{odn|Ross|Wright|1996|s=95–96}}{{odn|Bloch|2011|s=17}}. |
|||
Symbol <math>\Rightarrow</math> bywa także używany do oznaczenia w [[logika modalna|logice modalnej]] [[implikacja ścisła|implikacji ścisłej]], czyli takiej, w której nie jest możliwe, aby poprzednik był prawdziwy, a następnik fałszywy{{odn|Marciszewski (red.)|1970|s=82 i 144}}. |
|||
== Przykłady == |
== Przykłady == |
||
Linia 43: | Linia 61: | ||
== Własności == |
== Własności == |
||
Implikacja spełnia poniższą równoważność: |
Implikacja spełnia poniższą równoważność: |
||
: <math>(p \rightarrow q) \ |
: <math>(p \rightarrow q) \Leftrightarrow (\neg q \rightarrow \neg p)</math> |
||
która nazywana jest zasadą |
która nazywana jest [[prawo kontrapozycji|zasadą kontrapozycji]]. Zasada ta jest podstawą [[dowód nie wprost|dowodu nie wprost]]. |
||
== Implikacja w informatyce == |
== Implikacja w informatyce == |
||
Linia 56: | Linia 74: | ||
{{wikibooks2|książka=Logika dla prawników|rozdział=Implikacja|link=Logika dla prawników/Implikacja}} |
{{wikibooks2|książka=Logika dla prawników|rozdział=Implikacja|link=Logika dla prawników/Implikacja}} |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy|2}} |
||
== Bibliografia == |
|||
# {{Cytuj książkę | nazwisko = Bloch | imię = Ethan D. | autor = Ethan D. Bloch | tytuł = Proofs and fundamentals: a first course in abstract mathematics | wydanie = 2 | wydawca = Springer | miejsce = New York; Dordrecht; Heidelberg; London | data = © 2011 | isbn = 978-1-4419-7126-5}} |
|||
# {{Cytuj książkę | nazwisko = Grzegorczyk | imię = Andrzej | autor = Andrzej Grzegorczyk | autor link = Andrzej Grzegorczyk | tytuł = An outline of mathematical logic | inni = Olgierd Wojtasiewicz, Wacław Zawadowski (tłum.)| wydawca = D. Reidel Publishing Company; PWN – Polish Scientific Publishers | miejsce = Dordrecht, Holland; Boston, USA; Warszawa, Poland | data = 1974 | isbn = 978-90-277-0447-4}} |
|||
# {{Cytuj książkę | odn = {{odn/id|Marciszewski (red.)|1970}} | tytuł = Mała encyklopedia logiki | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich | miejsce = Wrocław; Warszawa; Kraków | data = 1970 | inni = Witold Marciszewski (red.) | oclc = 12762285}} |
|||
# {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Mostowski | imię = Andrzej | autor = Andrzej Mostowski | autor link = Andrzej Mostowski | tytuł = Logika matematyczna: kurs uniwersytecki | miejsce = Warszawa | data = 1948 | seria = Monografie matematyczne t. 18 | oclc = 250092935 | url = http://pldml.icm.edu.pl/pldml/element/bwmeta1.element.dl-catalog-de14868e-95a7-43a2-8e96-0a88c8960431}} |
|||
⚫ | |||
# {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Ross | imię = Kenneth A. | nazwisko2 = Wright | imię2 = Charles R.B. | inni = E. Sepko-Guzicka (tłum.), W. Guzicki (tłum.), P. Zakrzewski (tłum.) | tytuł = Matematyka dyskretna | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | rok = 1996 | isbn = 83-01-12129-7}} |
|||
# {{Cytuj książkę | odn = tak | nazwisko = Słupecki | imię = Jerzy | autor link = Jerzy Słupecki | tytuł = Logika matematyczna | wydanie = 2. popr. i uzup | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | data = 1999 | isbn = 83-01-12958-1 | nazwisko2 = Hałkowska | imię2 = Katarzyna | nazwisko3 = Piróg-Rzepecka | imię3 = Krystyna}} |
|||
[[Kategoria:Logika matematyczna]] |
[[Kategoria:Logika matematyczna]] |
Wersja z 14:07, 20 paź 2016
Implikacja, implikacja materialna (w odróżnieniu od implikacji formalnej, tj. wynikania) – zdanie logiczne lub funkcja zdaniowa powstałe przez połączenie dwóch zdań (poprzednik implikacji) i (następnik implikacji) spójnikiem implikacji
Spójnik implikacji jest spójnikiem ekstensjonalnym – implikacja przyjmuje wartości logiczne zależące jedynie od wartości logicznych łączonych zdań.
0 | 0 | 1 |
0 | 1 | 1 |
1 | 0 | 0 |
1 | 1 | 1 |
gdzie:
Definicja
- Znak „<” przyjęto nazywać znakiem implikacji, od łac. implico – wplatam, dla zaznaczenia, ze następnik jest niejako wpleciony, uwikłany w poprzednik, skoro w prawdziwej implikacji poprzednik nie może być prawdziwy bez prawdziwości następnika. Samo zaś zdanie postaci „p < q”, czyli zdanie warunkowe, nazywa się częstokroć wprost implikacją. (T. Kotarbiński, Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Warszawa, PWN, 1986 (1929), s. 140).
Notacja
Zestawienie symboli implikacji, stosowanych przez różnych autorów w początkowym okresie rozwoju logiki formalnej[2][3]:
Schröder, Peirce Hilbert |
Peano Russell |
Łukasiewicz | |
---|---|---|---|
Implikacja |
Współcześnie implikację materialną często oznacza się symbolem [4][5]. Częśc autorów używa symbolu w tym samym znaczeniu[6][7]. Niektórzy natomiast stosują rozróżnienie:
- oznacza implikację materialną (zdanie jest zdaniem w języku przedmiotowym i może być prawdziwe lub fałszywe);
- to implikacja logiczna, czyli wynikanie (zapis należy do metajęzyka i oznacza, że jest tautologią)[8][9].
Symbol bywa także używany do oznaczenia w logice modalnej implikacji ścisłej, czyli takiej, w której nie jest możliwe, aby poprzednik był prawdziwy, a następnik fałszywy[10].
Przykłady
Intuicja: implikację można traktować jako obietnicę: „obiecuję, że jeśli dostanę dwójkę z matematyki to zacznę odrabiać zadania”. Jeśli rzeczywiście tak się stanie (poprzednik implikacji będzie prawdziwy), to muszę odrabiać zadania (1⇒1), bo inaczej obietnica zostanie złamana (1⇒0 fałsz!). W każdym innym przypadku implikacja będzie prawdziwa, bo obietnica zostanie spełniona (dostałam piątkę, mogę albo odrabiać zadania albo sobie odpuścić).
- Zdanie „Jeśli Rzym jest stolicą Włoch, to Warszawa jest stolicą Francji” jest fałszywe, zarówno w interpretacji intuicjonistycznej (bo jedno z drugiego w żaden sposób nie wynika), jak i klasycznej (bo poprzednik jest prawdziwy, zaś następnik fałszywy).
- Zdanie „Jeśli księżyc jest z sera, to Warszawa jest stolicą Francji” jest w interpretacji intuicjonistycznej fałszywe (bo jedno z drugim nie ma żadnego związku), natomiast w interpretacji klasycznej prawdziwe, bo poprzednik jest fałszywy, więc wynika z niego wszystko.
- Zdanie „Jeśli n jest podzielne przez 4, to jest podzielne przez 2" jest prawdziwe w obu interpretacjach dla dowolnego n.
Własności
Implikacja spełnia poniższą równoważność:
która nazywana jest zasadą kontrapozycji. Zasada ta jest podstawą dowodu nie wprost.
Implikacja w informatyce
W językach programowania takich jak Java albo C++ nie ma prostego operatora implikacji. Można ją jednak uzyskać w następujący sposób:
Zobacz też
- ↑ Rasiowa 1975 ↓, s. 168.
- ↑ Mostowski 1948 ↓, s. 13.
- ↑ Rasiowa 1975 ↓, s. 170.
- ↑ Marciszewski (red.) 1970 ↓, s. XII i 81.
- ↑ Grzegorczyk 1974 ↓, s. 75.
- ↑ Rasiowa 1975 ↓, s. 167–168.
- ↑ Słupecki, Hałkowska i Piróg-Rzepecka 1999 ↓, s. 13, 18.
- ↑ Ross i Wright 1996 ↓, s. 95–96.
- ↑ Bloch 2011 ↓, s. 17.
- ↑ Marciszewski (red.) 1970 ↓, s. 82 i 144.
Bibliografia
- Ethan D. Bloch: Proofs and fundamentals: a first course in abstract mathematics. Wyd. 2. New York; Dordrecht; Heidelberg; London: Springer, © 2011. ISBN 978-1-4419-7126-5.
- Andrzej Grzegorczyk: An outline of mathematical logic. Olgierd Wojtasiewicz, Wacław Zawadowski (tłum.). Dordrecht, Holland; Boston, USA; Warszawa, Poland: D. Reidel Publishing Company; PWN – Polish Scientific Publishers, 1974. ISBN 978-90-277-0447-4.
- Mała encyklopedia logiki. Witold Marciszewski (red.). Wrocław; Warszawa; Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1970. OCLC 12762285.
- Andrzej Mostowski: Logika matematyczna: kurs uniwersytecki. Warszawa: 1948, seria: Monografie matematyczne t. 18. OCLC 250092935.
- Helena Rasiowa: Wstęp do matematyki współczesnej. Wyd. 5. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, seria: Biblioteka matematyczna, t. 30. OCLC 749626864.
- Kenneth A. Ross, Charles R.B. Wright: Matematyka dyskretna. E. Sepko-Guzicka (tłum.), W. Guzicki (tłum.), P. Zakrzewski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 83-01-12129-7.
- Jerzy Słupecki, Katarzyna Hałkowska, Krystyna Piróg-Rzepecka: Logika matematyczna. Wyd. 2. popr. i uzup. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999. ISBN 83-01-12958-1.