Sputnik V: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
jęz.
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) Zaawansowana edycja mobilna
m drobne techniczne
Linia 22: Linia 22:
|objętość dystrybucji =
|objętość dystrybucji =
}}
}}
'''Gam-COVID-Vac''' ([[Język rosyjski|ros.]] Гам-КОВИД-Вак) znana również jako '''Sputnik V''' ([[Język rosyjski|ros.]] Спутник V) – potencjalna [[szczepionka]] przeciw [[COVID-19]] opracowana przez Centrum Epidemiologii i Mikrobiologii im. Nikołaja Gamelei i zarejestrowana 11 sierpnia 2020 przez [[Ministerstwo Ochrony Zdrowia Federacji Rosyjskiej]]<ref name="nature 3">{{Cytuj |url = https://www.nature.com/articles/d41586-020-02386-2 |data dostępu = 2020-11-17 |tytuł = "Russia's fast-track coronavirus vaccine draws outrage over safety"}}</ref><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-17 |url = https://www.sciencemag.org/news/2020/08/russia-s-approval-covid-19-vaccine-less-meets-press-release |tytuł = "Russia's approval of a COVID-19 vaccine is less than meets the press release"}}</ref><ref>{{Cytuj |url = https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-vaccine-russia-exp/scientists-ask-without-trial-data-how-can-we-trust-russias-covid-vaccine-idUSKCN2571TL |data dostępu = 2020-11-17 |tytuł = "Scientists ask: Without trial data, how can we trust Russia's COVID vaccine?"}}</ref><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-17 |url = https://nvo.ng.ru/nvo/2020-08-13/100_200813covid.html |tytuł = Представитель МО РФ получил патент на вакцину от COVID-19}}</ref>. Dystrybucja Gam-COVID-Vac została dozwolona w [[Rosja|Rosji]] pomimo przetestowania jej jedynie na niewielkiej liczbie osób we wczesnych badaniach klinicznych, które trwały jedynie dwa miesiące. Zwykle proces ten wymaga co najmniej jednego roku w celu udowodnienia skuteczności i bezpieczeństwa szczepionki<ref name="nature 3"/><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-17 |url = https://www.bmj.com/content/370/bmj.m3205 |tytuł = Covid-19: Russia approves vaccine without large scale testing or published results}}</ref><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-17 |url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7471800 |tytuł = COVID-19 vaccines: early success and remaining challenges}}</ref>.
'''Gam-COVID-Vac''' ([[Język rosyjski|ros.]] Гам-КОВИД-Вак) znana również jako '''Sputnik V''' ([[Język rosyjski|ros.]] Спутник V) – potencjalna [[szczepionka]] przeciw [[COVID-19]] opracowana przez Centrum Epidemiologii i Mikrobiologii im. Nikołaja Gamelei i zarejestrowana 11 sierpnia 2020 przez [[Ministerstwo Ochrony Zdrowia Federacji Rosyjskiej]]<ref name="nature 3">{{Cytuj |url = https://www.nature.com/articles/d41586-020-02386-2 |data dostępu = 2020-11-17 |tytuł = "Russia's fast-track coronavirus vaccine draws outrage over safety"}}</ref><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-17 |url = https://www.sciencemag.org/news/2020/08/russia-s-approval-covid-19-vaccine-less-meets-press-release |tytuł = "Russia's approval of a COVID-19 vaccine is less than meets the press release"}}</ref><ref>{{Cytuj |url = https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-vaccine-russia-exp/scientists-ask-without-trial-data-how-can-we-trust-russias-covid-vaccine-idUSKCN2571TL |data dostępu = 2020-11-17 |tytuł = "Scientists ask: Without trial data, how can we trust Russia's COVID vaccine?"}}</ref><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-17 |url = https://nvo.ng.ru/nvo/2020-08-13/100_200813covid.html |tytuł = Представитель МО РФ получил патент на вакцину от COVID-19}}</ref>. Dystrybucja Gam-COVID-Vac została dozwolona w [[Rosja|Rosji]] pomimo przetestowania jej jedynie na niewielkiej liczbie osób we wczesnych badaniach klinicznych, które trwały jedynie dwa miesiące. Zwykle proces ten wymaga co najmniej jednego roku w celu udowodnienia skuteczności i bezpieczeństwa szczepionki<ref name="nature 3"/><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-17 |url = https://www.bmj.com/content/370/bmj.m3205 |tytuł = Covid-19: Russia approves vaccine without large scale testing or published results}}</ref><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-17 |autor=Naor Bar-Zeev, Tom Inglesby | pmc=PMC7471800 |pmid=32896290 |doi=10.1016/S0140-6736(20)31867-5 |czasopismo=[[The Lancet]] | wolumin=396 |numer=10255 |s=868-869 |data=2020 Sep 4 |tytuł = COVID-19 vaccines: early success and remaining challenges}}</ref>.


Szybkie zarejestrowanie Gam-COVID-Vac było początkowo krytykowane jako za wczesne. Krytycy wskazują, iż głównym powodem zarejestrowania szczepionki jest kwestia propagandowa aby stwierdzić, że Rosja jest pierwszym krajem na świecie, który stworzył szczepionkę przeciw COVID-19<ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://wyborcza.pl/7,75399,26396856,w-rosji-koncza-sie-lozka-dla-chorych-na-covid-19-ale-putin.html |tytuł = W Rosji kończą się łóżka dla chorych na COVID-19. Ale Putin wierzy w szczepionkę Sputnik V}}</ref><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-17 |url = https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2020-08-12/rosyjska-szczepionka-to-ogromne-ryzyko-naukowcy-alarmuja/ |tytuł = Rosyjska szczepionka Sputnik V to "ogromne ryzyko". Naukowcy alarmują}}</ref><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://www.cnbc.com/2020/08/11/scientists-worry-whether-russias-sputnik-v-coronavirus-vaccine-is-safe-and-effective.html |tytuł = Scientists worry whether Russia's Sputnik V' coronavirus vaccine is safe and effective}}</ref>. Wiele środowisk naukowych zaprotestowało przeciwko ogłoszeniu rejestracji szczepionki głównie z powodu braku publikacji wyników badań dotyczących Gam-COVID-Vac<ref name="nature 3"/><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://www.thelancet.com/journals/lanres/article/PIIS2213-2600(20)30402-1/fulltext |tytuł = The Russian vaccine for COVID-19}}</ref>.
Szybkie zarejestrowanie Gam-COVID-Vac było początkowo krytykowane jako za wczesne. Krytycy wskazują, iż głównym powodem zarejestrowania szczepionki jest kwestia propagandowa aby stwierdzić, że Rosja jest pierwszym krajem na świecie, który stworzył szczepionkę przeciw COVID-19<ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://wyborcza.pl/7,75399,26396856,w-rosji-koncza-sie-lozka-dla-chorych-na-covid-19-ale-putin.html |tytuł = W Rosji kończą się łóżka dla chorych na COVID-19. Ale Putin wierzy w szczepionkę Sputnik V}}</ref><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-17 |url = https://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2020-08-12/rosyjska-szczepionka-to-ogromne-ryzyko-naukowcy-alarmuja/ |tytuł = Rosyjska szczepionka Sputnik V to "ogromne ryzyko". Naukowcy alarmują}}</ref><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://www.cnbc.com/2020/08/11/scientists-worry-whether-russias-sputnik-v-coronavirus-vaccine-is-safe-and-effective.html |tytuł = Scientists worry whether Russia's Sputnik V' coronavirus vaccine is safe and effective}}</ref>. Wiele środowisk naukowych zaprotestowało przeciwko ogłoszeniu rejestracji szczepionki głównie z powodu braku publikacji wyników badań dotyczących Gam-COVID-Vac<ref name="nature 3"/><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://www.thelancet.com/journals/lanres/article/PIIS2213-2600(20)30402-1/fulltext |tytuł = The Russian vaccine for COVID-19}}</ref>.


Wyniki fazy I i II badań klinicznych zostały opublikowane 4 września 2020 roku<ref>{{Cytuj |url = https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7471804 |data dostępu = 2020-11-18 |tytuł = Safety and immunogenicity of an rAd26 and rAd5 vector-based heterologous prime-boost COVID-19 vaccine in two formulations: two open, non-randomised phase 1/2 studies from Russia}}</ref><ref>{{Cytuj |url = https://www.euronews.com/2020/09/04/russia-s-covid-19-vaccine-trial-results-encouraging-but-small-say-experts |data dostępu = 2020-11-18 |tytuł = Russia's COVID-19 vaccine: Trial results 'encouraging but small}}</ref>. Faza III badań klinicznych, która jest niezbędna w celu udowodnienia bezpieczeństwa i skuteczności szczepionki nie została jeszcze ukończona<ref name="nature 3"/><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://dw.com/pl/rosyjska-szczepionka-sputnik-v-jeszcze-skuteczniejsza/a-55567876 |tytuł = Rosyjska szczepionka „Sputnik V” jeszcze skuteczniejsza}}</ref>. W większości krajów, zgodnie z wytycznymi [[Światowa Organizacja Zdrowia|WHO]] szczepionka nie jest dopuszczana do rejestracji dopóki dane dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności z fazy III nie zostaną ocenione i potwierdzone międzynarodowo<ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://www.who.int/immunization/quality_safety/en/ |tytuł = Vaccine and immunization quality and safety}}</ref>. Rozpoczęcie fazy III-ciej dla Gam-COVID-Vac zostało ogłoszone 28 sierpnia 2020 roku, a 10 września rozpoczęła się rekrutacja ochotników. W badaniu bierze udział 40 tysięcy ochotników i ma potrwać do maja 2021 roku<ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04530396 |tytuł = Clinical Trial of Efficacy, Safety, and Immunogenicity of Gam-COVID-Vac Vaccine Against COVID-19}}</ref>.
Wyniki fazy I i II badań klinicznych zostały opublikowane 4 września 2020 roku<ref>{{Cytuj | pmc=PMC7471804 |doi= 10.1016/S0140-6736(20)31866-3 |pmid=32896291 |czasopismo=[[The Lancet]] |wolumin=396 |numer=10255 |s=887–897 |data= 2020 Sep 4 |data dostępu = 2020-11-18 |tytuł = Safety and immunogenicity of an rAd26 and rAd5 vector-based heterologous prime-boost COVID-19 vaccine in two formulations: two open, non-randomised phase 1/2 studies from Russia}}</ref><ref>{{Cytuj |url = https://www.euronews.com/2020/09/04/russia-s-covid-19-vaccine-trial-results-encouraging-but-small-say-experts |data dostępu = 2020-11-18 |tytuł = Russia's COVID-19 vaccine: Trial results 'encouraging but small}}</ref>. Faza III badań klinicznych, która jest niezbędna w celu udowodnienia bezpieczeństwa i skuteczności szczepionki nie została jeszcze ukończona<ref name="nature 3"/><ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://dw.com/pl/rosyjska-szczepionka-sputnik-v-jeszcze-skuteczniejsza/a-55567876 |tytuł = Rosyjska szczepionka „Sputnik V” jeszcze skuteczniejsza}}</ref>. W większości krajów, zgodnie z wytycznymi [[Światowa Organizacja Zdrowia|WHO]] szczepionka nie jest dopuszczana do rejestracji dopóki dane dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności z fazy III nie zostaną ocenione i potwierdzone międzynarodowo<ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://www.who.int/immunization/quality_safety/en/ |tytuł = Vaccine and immunization quality and safety}}</ref>. Rozpoczęcie fazy III-ciej dla Gam-COVID-Vac zostało ogłoszone 28 sierpnia 2020 roku, a 10 września rozpoczęła się rekrutacja ochotników. W badaniu bierze udział 40 tysięcy ochotników i ma potrwać do maja 2021 roku<ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT04530396 |tytuł = Clinical Trial of Efficacy, Safety, and Immunogenicity of Gam-COVID-Vac Vaccine Against COVID-19}}</ref>.


Rosyjski Fundusz Inwestycji Bezpośrednich podał, iż co najmniej 30 krajów jest zainteresowanych uzyskaniem rosyjskiej szczepionki, a [[Rosja]] będzie w stanie wyprodukować ponad miliard dawek rocznie w pięciu krajach<ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://interfax.com/newsroom/top-stories/69852/ |tytuł = RDIF names Japan, S. Korea, Greece, Serbia, UAE, and Argentina among potential buyers of Russia's Sputnik V vaccine}}</ref><ref>{{Cytuj |url = https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-08-12/russia-defends-first-covid-19-vaccine-as-safe-amid-skepticism |data dostępu = 2020-11-18 |tytuł = Russia Defends First Covid-19 Vaccine as Safe Amid Skepticism}}</ref>. Siedem krajów ([[Brazylia]], [[Kazachstan]], [[Indie]], [[Meksyk]], [[Nepal]], [[Egipt]] oraz [[Uzbekistan]]) zamówiło miliony dawek Sputnika V w listopadzie 2020 roku<ref>{{Cytuj |url = https://www.statista.com/statistics/1123927/sputnik-v-exports-from-russia-by-country/ |data dostępu = 2020-11-18 |tytuł = Sputnik V exports from Russia by country 2020}}</ref>.
Rosyjski Fundusz Inwestycji Bezpośrednich podał, iż co najmniej 30 krajów jest zainteresowanych uzyskaniem rosyjskiej szczepionki, a [[Rosja]] będzie w stanie wyprodukować ponad miliard dawek rocznie w pięciu krajach<ref>{{Cytuj |data dostępu = 2020-11-18 |url = https://interfax.com/newsroom/top-stories/69852/ |tytuł = RDIF names Japan, S. Korea, Greece, Serbia, UAE, and Argentina among potential buyers of Russia's Sputnik V vaccine}}</ref><ref>{{Cytuj |url = https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-08-12/russia-defends-first-covid-19-vaccine-as-safe-amid-skepticism |data dostępu = 2020-11-18 |tytuł = Russia Defends First Covid-19 Vaccine as Safe Amid Skepticism}}</ref>. Siedem krajów ([[Brazylia]], [[Kazachstan]], [[Indie]], [[Meksyk]], [[Nepal]], [[Egipt]] oraz [[Uzbekistan]]) zamówiło miliony dawek Sputnika V w listopadzie 2020 roku<ref>{{Cytuj |url = https://www.statista.com/statistics/1123927/sputnik-v-exports-from-russia-by-country/ |data dostępu = 2020-11-18 |tytuł = Sputnik V exports from Russia by country 2020}}</ref>.

Wersja z 02:11, 19 lis 2020

Gam-COVID-Vac
Gam-COVID-Vac
Ogólne informacje
Inne nazwy

Sputnik V

Opis

szczepionka mająca chronić przed COVID-19[a]

Uwagi terapeutyczne
Drogi podawania

Zastrzyk domięśniowy

Multimedia w Wikimedia Commons

Gam-COVID-Vac (ros. Гам-КОВИД-Вак) znana również jako Sputnik V (ros. Спутник V) – potencjalna szczepionka przeciw COVID-19 opracowana przez Centrum Epidemiologii i Mikrobiologii im. Nikołaja Gamelei i zarejestrowana 11 sierpnia 2020 przez Ministerstwo Ochrony Zdrowia Federacji Rosyjskiej[1][2][3][4]. Dystrybucja Gam-COVID-Vac została dozwolona w Rosji pomimo przetestowania jej jedynie na niewielkiej liczbie osób we wczesnych badaniach klinicznych, które trwały jedynie dwa miesiące. Zwykle proces ten wymaga co najmniej jednego roku w celu udowodnienia skuteczności i bezpieczeństwa szczepionki[1][5][6].

Szybkie zarejestrowanie Gam-COVID-Vac było początkowo krytykowane jako za wczesne. Krytycy wskazują, iż głównym powodem zarejestrowania szczepionki jest kwestia propagandowa aby stwierdzić, że Rosja jest pierwszym krajem na świecie, który stworzył szczepionkę przeciw COVID-19[7][8][9]. Wiele środowisk naukowych zaprotestowało przeciwko ogłoszeniu rejestracji szczepionki głównie z powodu braku publikacji wyników badań dotyczących Gam-COVID-Vac[1][10].

Wyniki fazy I i II badań klinicznych zostały opublikowane 4 września 2020 roku[11][12]. Faza III badań klinicznych, która jest niezbędna w celu udowodnienia bezpieczeństwa i skuteczności szczepionki nie została jeszcze ukończona[1][13]. W większości krajów, zgodnie z wytycznymi WHO szczepionka nie jest dopuszczana do rejestracji dopóki dane dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności z fazy III nie zostaną ocenione i potwierdzone międzynarodowo[14]. Rozpoczęcie fazy III-ciej dla Gam-COVID-Vac zostało ogłoszone 28 sierpnia 2020 roku, a 10 września rozpoczęła się rekrutacja ochotników. W badaniu bierze udział 40 tysięcy ochotników i ma potrwać do maja 2021 roku[15].

Rosyjski Fundusz Inwestycji Bezpośrednich podał, iż co najmniej 30 krajów jest zainteresowanych uzyskaniem rosyjskiej szczepionki, a Rosja będzie w stanie wyprodukować ponad miliard dawek rocznie w pięciu krajach[16][17]. Siedem krajów (Brazylia, Kazachstan, Indie, Meksyk, Nepal, Egipt oraz Uzbekistan) zamówiło miliony dawek Sputnika V w listopadzie 2020 roku[18].

Ciemnozielonym kolorem zaznaczone są kraje, które zamówiły Gam-COVID-Vac. Kraje zaznaczone jasnozielonym kolorem wyraziły zainteresowanie otrzymania szczepionki

Nazwa

Władimir Putin ogłaszający na wideokonferencji rejestrację pierwszej szczepionki na COVID-19, 11 sierpnia 2020[19]

Handlową nazwą szczepionki Gam-COVID-Vac jest Sputnik V (Sputnik od pierwszego sztucznego satelity natomiast V od angielskiego słowa vaccine oznaczającego w języku polskim szczepionkę)[20].

Działanie

Pracownik medyczny trzymający szczepionkę, Moskwa

Sputnik V jest szczepionką wektorową, tworzoną na bazie adenowirusa, do którego wstawiany jest fragment genomu koronawirusa SARS-CoV-2. W wyniku tego nieszkodliwy wirus dostarcza do organizmu białka antygenu SARS-CoV-2 i wywołuje odpowiedź immunologiczną[21][22].

Opinie naukowe

11 sierpnia 2020 roku rzecznik Światowej Organizacji Zdrowia stwierdził, iż kwalifikacja każdej szczepionki obejmuje rygorystyczny przegląd i ocenę wszystkich wymaganych danych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności oraz nie można wykorzystywać szczepionki bez przejścia przez wszystkie fazy badań[23][24].

Według wielu naukowców skuteczność szczepionki podlega wątpliwości[25][26][27]. Rosyjskie Stowarzyszenie Organizacji Badań Klinicznych także krytycznie się odniosło wobec Gam-COVID-Vac[28].

Państwowy Fundusz Inwestycji Bezpośrednich Rosji oznajmił, że szczepionka jest skuteczna w 92%. Również ta informacja została odebrana sceptycznie[29][30][31].

Opinia publiczna

Według sondaży tylko połowa rosyjskiej populacji przyjęłaby szczepionkę dobrowolnie[32]. W jednym ze sondaży przeprowadzonych na Kanadyjczykach wykazano, że większość (68%) pytanych nie przyjęłaby za darmo rosyjskiej szczepionki, natomiast 14% badanych odpowiedziało, że przyjęłoby[33].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Brak rzetelnych źródeł, które wskazywałyby na skuteczność szczepionki przeciwko COVID-19

Przypisy

  1. ↑ a b c d "Russia's fast-track coronavirus vaccine draws outrage over safety" [online] [dostęp 2020-11-17].
  2. ↑ "Russia's approval of a COVID-19 vaccine is less than meets the press release" [online] [dostęp 2020-11-17].
  3. ↑ "Scientists ask: Without trial data, how can we trust Russia's COVID vaccine?" [online] [dostęp 2020-11-17].
  4. ↑ Представитель МО РФ получил патент на вакцину от COVID-19 [online] [dostęp 2020-11-17].
  5. ↑ Covid-19: Russia approves vaccine without large scale testing or published results [online] [dostęp 2020-11-17].
  6. ↑ Naor Bar-Zeev, Tom Inglesby, COVID-19 vaccines: early success and remaining challenges, „The Lancet”, 396 (10255), 2020, s. 868-869, DOI: 10.1016/S0140-6736(20)31867-5, PMID: 32896290, PMCID: PMC7471800 [dostęp 2020-11-17].
  7. ↑ W Rosji kończą się łóżka dla chorych na COVID-19. Ale Putin wierzy w szczepionkę Sputnik V [online] [dostęp 2020-11-18].
  8. ↑ Rosyjska szczepionka Sputnik V to "ogromne ryzyko". Naukowcy alarmują [online] [dostęp 2020-11-17].
  9. ↑ Scientists worry whether Russia's Sputnik V' coronavirus vaccine is safe and effective [online] [dostęp 2020-11-18].
  10. ↑ The Russian vaccine for COVID-19 [online] [dostęp 2020-11-18].
  11. ↑ Safety and immunogenicity of an rAd26 and rAd5 vector-based heterologous prime-boost COVID-19 vaccine in two formulations: two open, non-randomised phase 1/2 studies from Russia, „The Lancet”, 396 (10255), 2020, s. 887–897, DOI: 10.1016/S0140-6736(20)31866-3, PMID: 32896291, PMCID: PMC7471804 [dostęp 2020-11-18].
  12. ↑ Russia's COVID-19 vaccine: Trial results 'encouraging but small [online] [dostęp 2020-11-18].
  13. ↑ Rosyjska szczepionka „Sputnik V” jeszcze skuteczniejsza [online] [dostęp 2020-11-18].
  14. ↑ Vaccine and immunization quality and safety [online] [dostęp 2020-11-18].
  15. ↑ Clinical Trial of Efficacy, Safety, and Immunogenicity of Gam-COVID-Vac Vaccine Against COVID-19 [online] [dostęp 2020-11-18].
  16. ↑ RDIF names Japan, S. Korea, Greece, Serbia, UAE, and Argentina among potential buyers of Russia's Sputnik V vaccine [online] [dostęp 2020-11-18].
  17. ↑ Russia Defends First Covid-19 Vaccine as Safe Amid Skepticism [online] [dostęp 2020-11-18].
  18. ↑ Sputnik V exports from Russia by country 2020 [online] [dostęp 2020-11-18].
  19. ↑ Russia's approval of a COVID-19 vaccine is less than meets the press release [online] [dostęp 2020-11-18].
  20. ↑ Russia names its 1st COVID-19 vaccine 'Sputnik V' after space race triumph [online] [dostęp 2020-11-18].
  21. ↑ Coronavirus Vaccine Trials Advance in Race for Covid-19 Protection [online] [dostęp 2020-11-18].
  22. ↑ Rosja: zaszczepili Sputnikiem V i zachorowali na COVID-19 [online] [dostęp 2020-11-18].
  23. ↑ WHO says discussing new COVID-19 vaccine with Russia [online] [dostęp 2020-11-18].
  24. ↑ Szczepionka na koronawirusa. Rosja już ja ma. Stanowisko WHO [online] [dostęp 2020-11-18].
  25. ↑ Sputnik V, czyli rosyjska szczepionka na Covid-19. Niemcy są sceptyczni [online] [dostęp 2020-11-18].
  26. ↑ Koronawirus. Rosyjska szczepionka na koronawirusa. Prawda wyszła na jaw [online] [dostęp 2020-11-18].
  27. ↑ Scientists cautious as Russia says early data shows Sputnik V coronavirus vaccine is 92% effective [online] [dostęp 2020-11-18].
  28. ↑ Russia's approval of a COVID-19 vaccine is less than meets the press release [online] [dostęp 2020-11-18].
  29. ↑ Russia announces positive COVID-vaccine results from controversial trial [online] [dostęp 2020-11-18].
  30. ↑ Russia’s claim of a successful COVID-19 vaccine doesn’t pass the ‘smell test,’ critics say [online] [dostęp 2020-11-18].
  31. ↑ Russian Covid vaccine shows encouraging results [online] [dostęp 2020-11-18].
  32. ↑ Putin's vaccine meets opposition from frontline workers in Russia [online] [dostęp 2020-11-18].
  33. ↑ Leger's Weekly Survey [online] [dostęp 2020-11-18].

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sputnik_V&oldid=61392266”