Bezlist okrywowy: Różnice pomiędzy wersjami

Bezlist okrywowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	mchy
Klasa	prątniki
Rząd	bezlistowce
Rodzina	bezlistowate
Rodzaj	bezlist
Gatunek	bezlist okrywowy
	Nazwa systematyczna
	{{{nazwa łacińska}}} {{{autor}}}; (Moug.) Brid.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 23:12, 1 lut 2021

Bezlist okrywowy (Buxbaumia viridis (Moug.) Brid.) – gatunek mchu należący do rodziny bezlistowatych (Buxbaumiaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Gatunek euro-amerykański z oderwanymi stanowiskami w chińskiej prowincji Shanxi. W Ameryce Północnej występuje tylko w pacyficznej części kontynentu, do wys. 1200 m n.p.m. W Europie powszechniej występuje w południowej Skandynawii aż po okolice Petersburga oraz w Alpach (do wys. 1800 m n.p.m.) i w Karpatach (do 2000 m n.p.m. w Tatrach Wysokich). Występuje też w masywach górskich Europy Środkowej oraz na Nizinie Środkowoeuropejskiej.

W Polsce gatunek najczęściej występuje w górach (w Polsce Tatry, Beskidy Zachodnie, Sudety), głównie w reglu dolnym. Na niżu rzadko (zachodnia i północna część Polski po Pojezierze Ełckie na wschodzie). Na początku XXI w. jedynym potwierdzonym stanowiskiem był Tatrzański Park Narodowy^[3], lecz dzięki dalszym poszukiwaniom potwierdzono lub odkryto nowe stanowiska w Sudetach, Karpatach od Gorców po Bieszczady oraz na Pomorzu Gdańskim^[4].

Morfologia

Mech dwupienny o bardzo małym, trudnym do zauważenia w naturalnym środowisku gametoficie. Lepiej widoczny sporofit^[3]. Zielonkawa, asymetryczna puszka o dług. do 6 mm na czerwonawej lub brunatnej, grubej secie (dług. do 7 mm). Wieczko krótkie, z małym czepkiem. Osobniki męskie niewielkie widoczne tylko pod mikroskopem, bez łodyg, złożone z plemni (stojących wprost na splątku) otoczonych jednym liściem. Osobniki żeńskie o nierozgałęzionej łodydze o wys. do 1 mm.

W czasie dojrzewania liście brunatnieją, tracą kolor i wykształcają nitki otaczające setę^[3]. Zarodniki dojrzewają późną wiosną^[4] lub latem, są gładkie, żółtozielone o średnicy ok. 12μm^[3]. W porównaniu z innymi gatunkami epiksylicznych mchów liczba zarodników jest duża (3,1–5,5 mln na puszkę)^[4].

Ekologia

Rośnie na próchniejącym drewnie bez kory, na zbutwiałych pniach, i murszejących kłodach, rzadziej na silnie humusowej glebie. Preferuje miejsca ocienione, nieco wilgotne i kwaśne. W Polsce występuje w lasach bukowych i bukowo-jodłowych, zaś w innych częściach zasięgu (np. w Skandynawii) występuje w lasach świerkowych. Gatunek ten unika miejsc pozostających pod wpływem człowieka. Jest słabym konkurentem - zazwyczaj występuje w miejscach, gdzie nie ma zwartej pokrywy mszaków. Do rozwoju wymaga już mocno rozłożonego drewna o dużej wilgotności, przez co zwykle związany jest z miejscami o wilgotnym mikroklimacie – dolinami rzek, a zwłaszcza ich północnymi, zacienionymi zboczami^[4].

Roślina jednoroczna, kiełkuje jesienią lub wiosną. Wkraczanie w stadia fenologiczne w górach jest zwykle przesunięte w stosunku do nizin^[4]. Zwykle rośnie pojedynczo, tworząc nieliczne populacje^[3], których stan może znacząco fluktuować^[4].

Gatunek charakterystyczny klasy mszaków epiksylicznych Lepidozio-Lophocoletea heterophyllae^[3].

Ochrona

Ochrona wymaga zachowania siedlisk z ograniczoną gospodarką leśną. Konieczne jest utrzymywanie dużych ilości martwego drewna i odpowiednich stosunków wodnych^[3]. Za właściwy stan populacji uznaje się liczebność co najmniej 5 osobników, areał co najmniej 0,1 m², przy czym siedlisko potencjalne do zasiedlenia powinno nie być mniejsze niż 5 arów, mieć odpowiednio dużo martwego drewna, być bardzo wilgotne, ocienione (ponad 50% zwarcia warstwy drzew i krzewów), ale bez nadmiernie rozwiniętej warstwy runa^[4].

W Polsce roślina objęta ścisłą ochroną gatunkową od 2001 roku^[5]^[6]. Ujęta jest także w załącznikach konwencji berneńskiej i dyrektywy siedliskowej^[3].

Przypisy

↑ Michael A. Ruggiero, Dennis P. Gordon, Thomas M. Orrell, Nicolas Bailly, Thierry Bourgoin, Richard C. Brusca, Thomas Cavalier-Smith, Michael D. Guiry, Paul M. Kirk. A Higher Level Classification of All Living Organisms. „PLOS ONE”. 10(6): e0130114, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0119248.
↑ B. Goffinet, W.R. Buck, A.J. Shaw: Classification: mosses. University of Connecticut, 2008–. [dostęp 2021-02-01]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Adam Stebel: 1386 Buxbaumia viridis – bezlist okrywowy. W: Gatunki roślin. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Barbara Sudnik-Wójcikowska., Hanna Werblan-Jakubiec (red.). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 29–32. ISBN 83-86564-43-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Grzegorz Vončina: 1386 Bezlist okrywowy Buxbaumia viridis (Moug. ex Lam. & DC.) Brid. ex Moug. & Nestl.. W: Grzegorz Cierlik, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Wojciech Mróz, Joanna Perzanowska, Wiesław Król, Paulina Baran, Anna Zięcik: Opracowanie tekstów przewodników metodycznych dla gatunków i siedlisk przyrodniczych – sprawozdanie. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, lipiec 2011, s. 46–58.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).

Bibliografia

Bronisław Szafran: Mchy (Musci). T. I. Warszawa: PWN, 1957, s. 81.
Bruno P Kremer, Hermann Muhle, Janina Zielińska: Porosty, mchy, paprotniki. Warszawa: "Świat Książki", 1998, s. 222. ISBN 83-7227-061-9.
Ryszard Ochyra, Piotr Szmajda: Atlas rozmieszczenia geograficznego mchów w Polsce. T. 7. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk, 1991, s. 47-52. ISBN 83-232-0432-2.

[ruggiero-1] Michael A. Ruggiero, Dennis P. Gordon, Thomas M. Orrell, Nicolas Bailly, Thierry Bourgoin, Richard C. Brusca, Thomas Cavalier-Smith, Michael D. Guiry, Paul M. Kirk. A Higher Level Classification of All Living Organisms. „PLOS ONE”. 10(6): e0130114, 2015. DOI: 10.1371/journal.pone.0119248.

[goffinet-2] B. Goffinet, W.R. Buck, A.J. Shaw: Classification: mosses. University of Connecticut, 2008–. [dostęp 2021-02-01]. (ang.).

[poradnik-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Adam Stebel: 1386 Buxbaumia viridis – bezlist okrywowy. W: Gatunki roślin. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. Barbara Sudnik-Wójcikowska., Hanna Werblan-Jakubiec (red.). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 29–32. ISBN 83-86564-43-1.

[gios-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Grzegorz Vončina: 1386 Bezlist okrywowy Buxbaumia viridis (Moug. ex Lam. & DC.) Brid. ex Moug. & Nestl.. W: Grzegorz Cierlik, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Wojciech Mróz, Joanna Perzanowska, Wiesław Król, Paulina Baran, Anna Zięcik: Opracowanie tekstów przewodników metodycznych dla gatunków i siedlisk przyrodniczych – sprawozdanie. Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, lipiec 2011, s. 46–58.

[rozp2014-5] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin Dz.U. z 2014 r. poz. 1409.

[rozp2001-6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
  | obrazek = Buxbaumia_viridis_060408b.jpg
  | opis obrazka =
+ |systematyka_ref = <ref name=ruggiero>{{Cytuj pismo | autor = Michael A. Ruggiero, Dennis P. Gordon, Thomas M. Orrell, Nicolas Bailly, Thierry Bourgoin, Richard C. Brusca, Thomas Cavalier-Smith, Michael D. Guiry, Paul M. Kirk | tytuł = A Higher Level Classification of All Living Organisms | czasopismo = PLOS ONE | wolumin = 10(6): e0130114 | data = 2015 | url = https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0119248 | doi = 10.1371/journal.pone.0119248}}</ref><ref name="goffinet">{{cytuj stronę |url=https://bryology.uconn.edu/classification/ |tytuł=Classification: mosses |opublikowany=University of Connecticut |data dostępu=2021-02-01 |autor=B. Goffinet |autor2=W.R. Buck |autor3=A.J. Shaw |rok=2008– |język=en}}</ref>
+ | domena = [[eukarionty]]
  | królestwo = [[rośliny]]
+ | nadgromada = [[rośliny telomowe]]
  | gromada = [[mchy]]
- | klasa = ''[[Polytrichopsida]]''
+ | klasa = [[prątniki]]
- | rząd = ''[[Tetraphidales]]''
+ | podklasa ''Buxbaumiidae''
- | rodzina = [[bezlistowate]]
+ | rząd = [[bezlistowce]]
- | rodzaj = [[bezlist]]
+ | rodzina = bezlistowate
+ | rodzaj = [[bezlistowce|bezlist]]
  | gatunek = bezlist okrywowy
  | łacina = Buxbaumia viridis
@@ Linia 19: / Linia 23: @@
  | status_ref = {{r|poradnik}}
 }}
-'''Bezlist okrywowy''' (''Buxbaumia viridis'' (Moug.) Brid.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[mchy|mchu]] należący do rodziny  [[bezlistowate|bezlistowatych]] (''Buxbaumiaceae'').
+[[Plik:Buxbaumia viridis 040915.JPG|thumb|Rozwijające się sporofity]]
+'''Bezlist okrywowy''' (''Buxbaumia viridis'' (Moug.) Brid.) – [[gatunek (biologia)|gatunek]] [[mchy|mchu]] należący do rodziny  [[bezlistowce|bezlistowatych]] (''Buxbaumiaceae'').
 == Rozmieszczenie geograficzne ==
-Gatunek euro-amerykański z oderwanymi stanowiskami w chińskiej prowincji [[Shanxi]]. W Ameryce Północnej występuje tylko w pacyficznej części kontynentu, do wys. 1200 m n.p.m. W Europie powszechniej występuje w południowej [[Skandynawia|Skandynawii]] aż po okolice [[Petersburg]]a oraz w [[Alpy|Alpach]] (do wys. 1800 m n.p.m.) i w [[Karpaty|Karpatach]] (do 2000 m n.p.m. w [[Tatry Wysokie|Tatrach Wysokich]]). Występuje też w masywach górskich Europy Środkowej oraz na [[Niż Środkowoeuropejski|Niżu Środkowoeuropejskim]].
+Gatunek euro-amerykański z oderwanymi stanowiskami w chińskiej prowincji [[Shanxi]]. W Ameryce Północnej występuje tylko w pacyficznej części kontynentu, do wys. 1200 m n.p.m. W Europie powszechniej występuje w południowej [[Skandynawia|Skandynawii]] aż po okolice [[Petersburg]]a oraz w [[Alpy|Alpach]] (do wys. 1800 m n.p.m.) i w [[Karpaty|Karpatach]] (do 2000 m n.p.m. w [[Tatry Wysokie|Tatrach Wysokich]]). Występuje też w masywach górskich Europy Środkowej oraz na [[Nizina Środkowoeuropejska|Nizinie Środkowoeuropejskiej]].
 W Polsce gatunek najczęściej występuje w górach (w Polsce [[Tatry]], [[Beskidy|Beskidy Zachodnie]], [[Sudety]]), głównie w [[regiel dolny|reglu dolnym]]. Na niżu rzadko (zachodnia i północna część Polski po [[Pojezierze Ełckie]] na wschodzie). Na początku XXI w. jedynym potwierdzonym stanowiskiem był [[Tatrzański Park Narodowy (Polska)|Tatrzański Park Narodowy]]{{r|poradnik}}, lecz dzięki dalszym poszukiwaniom potwierdzono lub odkryto nowe stanowiska w Sudetach, Karpatach od Gorców po Bieszczady oraz na Pomorzu Gdańskim{{r|gios}}.