Żart muzyczny
Żart muzyczny (KV 522) (niem.: Ein musikalischer Spaß) – divertimento na dwa rogi i kwartet smyczkowy Wolfganga Amadeusa Mozarta. Kompozytor umieścił utwór w swoim Verzeichnis aller meiner Werke (Katalog wszystkich moich dzieł) 14 czerwca 1787. Komentatorzy uważają, że ma on cel satyryczny – że „jego harmoniczne i rytmiczne gafy mają służyć parodiowaniu dzieł niekompetentnych kompozytorów”[1] – chociaż nic nie wiadomo o tym, żeby Mozart ujawnił swoje prawdziwe intencje.
Struktura i elementy kompozycji[edytuj | edytuj kod]
ⓘEin Muskalischer Spaßdr
Kompozycja składa się z czterech części – form spotykanych w wielu klasycznych divertimentach:
- Allegro (forma sonatowa)
- Menuetto (Maestoso) – Trio
- Adagio cantabile
- Presto (forma ronda sonatowego)
Do elementów komediowych w tym utworze należą[2]:
- asymetryczne frazowanie, nie oparte na grupach czterech taktów, na początku pierwszej części;
- dominanty wtrącone (ang. secondary dominant) w miejsce akordów subdominanty;
- współbrzmienia dysonansowe w rogach;
- skale całotonowe w wysokich rejestrach skrzypiec;
- niezdarna instrumentacja, stosowanie ciężkiego i monotonnego akompaniamentu dla lekkiej linii melodycznej w ostatniej części;
- żałosna próba fugato, również w ostatniej części.
Utwór ten ma znaczenie między innymi ze względu na to, że jest jednym z najwcześniejszych znanych przykładów politonalności (nie najwcześniejszym, ponieważ Heinrich Ignaz Franz Biber w swoim utworze Battalia zastosował politonalność). Daje to efekt kompletnej katastrofy w finale. Mogło to być zamierzone jako wrażenie bardzo nieczystego grania smyczków, ponieważ tylko rogi kończą na tonice. Dolne smyczki w zakończeniu zachowują się tak, jakby toniką stało się B-dur, podczas gdy skrzypce i altówki przechodzą odpowiednio do G-dur, A-dur i Es-dur[2].
Asymetryczne frazowanie, skale całotonowe i politonalność są obce muzyce epoki klasycyzmu. Stały się powszechne dopiero u kompozytorów wczesnego XX wieku jak Claude Debussy i Igor Strawinski, którzy poszukiwali nowego języka muzycznego. W tym późniejszym kontekście, były to uznane nowe techniki w muzyce poważnej. W czasach Mozarta te nieklasyczne elementy nadawały utworowi charakter komediowy, wyrażając humor kompozytora.
Tłumaczenie[edytuj | edytuj kod]
Tytuł Żart muzyczny może być słabym odzwierciedleniem oryginalnego niemieckiego określenia: Spaß nie musi koniecznie oznaczać żartobliwości, gdzie słowo Scherz byłoby najprawdopodobniej użyte. Według Fritza Spiegla, dokładniejszym tłumaczeniem byłoby angielskie Some Musical Fun (Muzyczna zabawa)[3].
Inne zastosowania[edytuj | edytuj kod]
Wersja początku ostatniej części, zaaranżowana przez Waldo de los Ríos była przez wiele lat używana jako muzyka tytułowa do Horse of the Year Show (BBC).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wolfgang Amadeus Mozart. W: Stanley Sadie: The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Londyn: 1980. (ang.).
- ↑ a b Informacje związane z treścią utworu zostały skonfrontowane z zapisami nutowymi oraz nagraniami Żartu muzycznego (KV 522).
- ↑ [Untitled talk] (Radio broadcast). BBC Radio 3. Październik 1981.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Ein musikalischer Spaß: Nuty i raport krytyczny (niem.) w Neue Mozart-Ausgabe
- Żart muzyczny na stronie Mutopia Project
- Nagranie Żartu muzycznego (ang. A Musical Joke)
- Ein musikalischer Spaß – nuty dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project