Jaskier pędzelkowaty

Włosienicznik pędzelkowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Klad	rośliny naczyniowe
Klad	Euphyllophyta
Klad	rośliny nasienne
Klasa	okrytonasienne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	jaskier
Gatunek	włosienicznik pędzelkowaty
	Nazwa systematyczna
	{{{nazwa łacińska}}} Dumort.; Bull. Soc. Roy. Bot. Belgique ii. (1863) 216
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 6 kwi 2019, była oparta na tej wersji.

Włosienicznik pędzelkowaty, jaskier pędzelkowaty (Batrachium penicillatum Dumort.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny jaskrowatych.

Zasięg geograficzny

Gatunek występujący przede wszystkim w Europie Zachodniej. Jego naturalny zasięg sięga od Estonii po Irlandię i Portugalię. Podawany również z Rosji i Bałkanów, ale prawdopodobnie są to błędne oznaczenia przedstawicieli innych gatunków^[2]. W Polsce występuje na dwóch stanowiskach w górskich rzekach na południowym zachodzie kraju, na Białej Lądeckiej i Czarnuszce w Sudetach Wschodnich^[3]. Włosienicznika pędzelkowatego można łatwo spotkać w środkowym biegu rzeki Biała Lądecka na wysokości miejscowości Lądek-Zdrój, Radochów i Trzebieszowice, gdzie tworzy szerokie łany szczególnie atrakcyjnie wyglądające podczas kwitnienia.

Morfologia

Łodyga: Długość do 3 m.

Liście: Liście pływające mają nerkowaty kształt, są długoogonkowe, karbowane, o karbach całobrzegich lub (rzadko) ząbkowanych. Liście zanurzone są podłużne, mają długość do 20 cm, równą co do długości lub dłuższą od międzywęźli. Wszystkie liście posiadają przylistki.

Kwiaty: Kwiaty wyrastają pojedynczo na długich szypułkach. Mają białe płatki o długości do 20 mm. Wewnątrz okwiatu liczne pręciki, słupki i gruszkowatego kształtu miodniki. Dno kwiatowe owłosione.
Owoc: Owłosione niełupki, później łysiejące.

Biologia i ekologia

Bylina, hydrofit. Występuje w płynących wodach, w podgórskich strumieniach i rzekach o kamienisto-piaszczystym dnie, o dość szybkim nurcie wody o niskiej temperaturze^[3]. Ma stosunkowo szeroki zakres tolerancji ekologicznej^[2]. W zależności od regionu jego wymagania siedliskowe mogą się różnić – w Irlandii jest wszędobylski, podczas gdy w Wielkiej Brytanii preferuje wody uboższe, miękkie^[4]. Kwitnie od czerwca do sierpnia, jednakże na niektórych stanowiskach nie wytwarza nasion^[3].

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na dwa podgatunki^[5]:

Ranunculus penicillatus subsp. penicillatus
Ranunculus penicillatus subsp. pseudofluitans (Syme) S.D.Webster

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce od 2004 ścisłą ochroną gatunkową. Kategorie zagrożenia:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[6]: R (rzadki); 2016: EN (zagrożony)^[7].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001): VU (narażony); 2014: EN (zagrożony)^[8].

Główna przyczyną zagrożenia dla gatunku jest gospodarka wodna ludzi: regulacja brzegów, czyszczenie dna rzeki a także zanieczyszczenie wód^[3].

Kategoria zagrożenia w Czechach: CE (krytycznie zagrożony)^[2]
Kategoria zagrożenia w Unii Europejskiej: LC (mniejszej troski) – w skali kontynentu jest gatunkiem o szerokim występowaniu i bez wyraźnego zagrożenia^[2].

Przypisy

↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2009-06-07]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Ranunculus penicillatus. [w:] Czerwona Lista IUCN [on-line]. IUCN. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ TW Hatton-Ellis, N Grieve: Ecology of Watercourses Characterised by Ranunculion fluitantis and Callitricho-Batrachion Vegetation. Peterborough: English Nature, 2003, s. 10, seria: Conserving Natura 2000 Rivers Ecology Series No. 11. ISBN 1-85716-723-6.
↑ The Plant List [dostęp 2013-12-11].
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[apweb-1] Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2009-06-07]. (ang.).

[iucn-2] Ranunculus penicillatus. [w:] Czerwona Lista IUCN [on-line]. IUCN. [dostęp 2011-11-17]. (ang.).

[A-3] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[4] TW Hatton-Ellis, N Grieve: Ecology of Watercourses Characterised by Ranunculion fluitantis and Callitricho-Batrachion Vegetation. Peterborough: English Nature, 2003, s. 10, seria: Conserving Natura 2000 Rivers Ecology Series No. 11. ISBN 1-85716-723-6.

[5] The Plant List [dostęp 2013-12-11].

[6] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[7] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[8] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]