Późnoporka czerwieniejąca
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
późnoporka czerwieniejąca |
| Nazwa systematyczna | |
| Amylocystis lapponica (Romell) Bondartsev & Singer Mycologia 36(1): 67 (1944) | |
.jpg)
Późnoporka czerwieniejąca, amylek japoński (Amylocystis lapponica (Romell) Bondartsev & Singer) – gatunek grzybów z rzędu żagwiowców (Polyporales)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Amylocystis, Dacryobolaceae, Polyporales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1911 r. Lars Romell nadając mu nazwę Polyporus lapponicus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1944 roku Appollinaris Semenovich Bondartsev i Rolf Singer przenosząc go do rodzaju Amylocystis[1].
Stanisław Domański w 1965 r. nadał polską nazwę amylek lapoński. Władysław Wojewoda w 2003 r. uznał ją za nieodpowiednią i zaproponował nazwę późnoporka czerwieniejąca[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Huba o jednorocznym owocniku szeroką podstawą przyrośniętym do drzewa. Owocniki półokrągłe, rozpostarto-odgięte, wyrastające pojedynczo lub dachówkowato w niewielkich grupkach. Czasami sąsiednie owocniki zrastają się z sobą. Pojedynczy ma średnicę do 10 cm i grubość do 4 cm. Górna powierzchnia filcowata, miękko lub szczeciniasto owłosiona, biaława, różowokremowa lub rdzawa. Po uszkodzeniu brunatnieje[3].
W młodych owocnikach mięsisty, w starych i wyschniętych twardy jak kość. Młode owocniki wydzielają silny, chemiczno-żywiczny zapach, według niektórych przypominający zapach pracowni dentystycznej, według innych zapach bagna zwyczajnego[3].
Rurkowaty. Pory różnokształtne; okrągłe, kanciaste lub labiryntowate, w liczbie 2–4 na 1 mm. W młodych owocnikach są jasne, w starszych ciemne, często z rdzawymi plamami[3].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Podano stanowiska późnoporki czerwieniejącej w Ameryce Północnej, Europie i Rosji[4]. W 2015 r. liczbę znanych stanowisk w Europie oszacowano na 1000. Większość z nich znajduje się w Szwecji i Finlandii, choć jest prawdopodobne, że większa populacja jest w europejskiej części Rosji[3]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2020 r. podano 15 stanowisk, wszystkie w Białowieskim Parku Narodowym[5]. Jedyne stanowisko poza tym parkiem podaje internetowy atlas grzybów[6]. Późnoporka czerwieniejąca znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek zagrożony wymarciem, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nie przestaną działać czynniki zagrożenia[7]. Od roku 1983 objęty ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[5]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Norwegii, Finlandii, Słowacji, Czechach[2].
Grzyb nadrzewny, saprotrof. Występuje w starych i dobrze zachowanych borach i lasach mieszanych z domieszką świerka. Rozwija się na martwym drewnie, głównie świerków, ale notowany także na drewnie sosen, modrzewi i jodeł. Powoduje brunatną zgniliznę drewna. Owocniki powstają zazwyczaj od lipca do września, rzadko w październiku[5].
Późnoporka czerwieniejąca jest gatunkiem wskaźnikowym starych, naturalnych lasów i kluczowych siedlisk leśnych. Wydaje się, że w Europie nie występuje w lasach gospodarczych. W ostatnich 50 latach znikła duża część jej siedlisk wskutek wyrębu lasów[3].
Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]
Jest wiele nadrzewnych hub o podobnym owocniku. Rdzawoporek kruchy Fuscopostia fragilis ma owocniki również brązowiejące po uszkodzeniu i podobne kształtem. Nie wydzielają jednak zapachu i zwykle są mniejsze. Brunatnieją po uszkodzeniu także owocniki kruchomięsaka ciemniejącago Parmastomyces transmutans, jednak one również nie wydzielają zapachu, ponadto zazwyczaj nie są rozpostarte ani rozpostarto-odgięte[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-11-26].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Amylocystis lapponica [online] [dostęp 2021-11-26].
- ↑ Mapa występowania późnoporki czerwieniejącej na świecie [online] [dostęp 2021-11-26].
- ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Aktualne stanowiska późnoporki czerwieniejącej w Polsce [online] [dostęp 2021-11-26].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.