Andrzej Bałanda
| Data i miejsce urodzenia |
10 lutego 1941 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk fizycznych | |
| Specjalność: fizyka jądrowa | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1970 – fizyka |
| Habilitacja |
1979 – fizyka |
| Profesura |
1995[2] |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Jagielloński |
| Okres zatrudn. |
od 1963 |
| Rektor PWSZ[3] | |
| Uczelnia | |
| Okres spraw. |
1998–2007 |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
| |
Andrzej Józef Bałanda (ur. 10 lutego 1941 w Jaśle, zm. 17 lipca 2010 w Krakowie[4]) – polski fizyk, profesor, specjalista w dziedzinie spektroskopii jądrowej, nauczyciel akademicki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Współorganizator i pierwszy rektor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu w latach 1998-2007.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Józefa i Marii[4]. Studiował fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim w latach 1958–1963, pracę magisterską wykonał pod kierownictwem prof. Henryka Niewodniczańskiego, twórcy powojennej krakowskiej fizyki doświadczalnej. Bezpośrednio po studiach został zatrudniony w Instytucie Fizyki UJ, gdzie pracował do śmierci. Pracę doktorską, której promotorem był prof. Andrzej Hrynkiewicz, obronił w 1970, rozprawa habilitacyjna przedstawiająca pierwsze w Polsce pomiary spektroskopowe otrzymane bezpośrednio na wiązce cząstek naładowanych została ukończona w 1978. Pełnił obowiązki kierownika studiów zaocznych w IF UJ, zorganizował i był kierownikiem studiów podyplomowych, był członkiem komisji senackich UJ. Przebywał na stażach naukowych w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych w Dubnej, Instytucie Badań Ciężkich Jonów GSI w Darmstadt, Instytucie KVI w Groningen, i Uniwersytecie w Amsterdamie. Napisał dwa podręczniki dla studentów, kierował wieloma pracami magisterskimi, wypromował kilku doktorów. Tytuł profesora nauk fizycznych otrzymał w 1995[2].
Współtwórca i pierwszy rektor Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu. Organizator akcji popularyzujących naukę[5][6][7]. W latach 1999 – 2004 przewodniczący Konferencji Rektorów Uczelni Zawodowych (obecna nazwa Konferencja Rektorów Zawodowych Szkół Polskich, KREPSZ)[8]. W latach 2003 - 2004 członek tzw. zespołu Prezydenta, przygotowującego projekt ustawy „Prawo o Szkolnictwie Wyższym”[9]. Zajmował się badaniem gigantycznych dipolowych rezonansów jądrowych, fizyką ciężkich jonów, spektroskopią dileptonów. Kierownik projektów badawczych KBN, recenzent podręczników z fizyki, współautor ponad dwustu publikacji naukowych. Współautor i członek międzynarodowego programu naukowego HADES (High Acceptance Di-electron Spectrometer)[10]. Otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2004)[11], Medal Komisji Edukacji Narodowej (2005), honorową odznakę "Zasłużony dla Ziemi Sądeckiej” (2007). Interesował się ogrodnictwem, turystyką górską i speleologią. Był instruktorem taternictwa jaskiniowego[12][13]; w roku 1972 wszedł na Elbrus. Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XVI-zach.-19)[14].
Podręczniki[edytuj | edytuj kod]
- A. Bałanda, Fizyka dla chemików, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, 1990, 1994, ISBN 83-233-0731-8
- A. Bałanda, Statystyczne metody opracowania pomiarów, PWSZ Nowy Sącz, 2002, ISBN 83-88887-13-0
Ważniejsze publikacje[edytuj | edytuj kod]
- The HADES Collaboration, G. Agakichiev, C. Agodi, H. Alvarez-Pol, E. Atkin, E. Badura, A. Bałanda et al. The high-acceptance dielectron spectrometer HADES, Eur. Phys. J. A 41 (2009) 243. https://link.springer.com/article/10.1140/epja/i2009-10807-5 (PDF)
- A. Krasznahorkay, A. Bałanda, J.A. Bordewijk, et al. Excitation of the isovector GDR by inelastic α-scattering as a measure of the neutron skin of nuclei. Nuclear Physics A, 567 (1994) 521. https://doi.org/10.1016/0375-9474(94)90022-1
- Agakichiev, G.; Agodi, C.; Alvarez-Pol, H.; Bałanda, A.; et al., Dielectron production in C-12+C-12 collisions at 2A GeV with the HADES spectrometer, Phys. Rev. Lett. 98 (2007) 052302. https://doi.org/10.1103/PhysRevLett.98.052302
- E. Grosse, A. Bałanda, H. Emling, et al. Collective rotation of U-238 at high spins, Physica Scripta, 24 (1981) 337. https://doi.org/10.1088/0031-8949/24/1B/033
- A. Bałanda, M. Jaskula, M. Kajetanowicz, et al., The HADES Pre-Shower detector, Nuclear Instruments and methods in Physics Research, 531 (2004) 445. http://dx.doi.org/10.1016/j.nima.2004.05.082
- Andrzej Bałanda & Adam Maj, Gigantyczne rezonanse narzędziem badania materii jądrowej, Postępy Fizyki 45 (1994) 319.
Źródła[edytuj | edytuj kod]
- Rozmowa z prof. Andrzejem Bałandą, rektorem PWSZ w Nowym Sączu - COLLOQUIUM
- Jubileusz trzech profesorów
- Andrzej Bałanda - Pamięć Uniwersytetu UJ
- 10 lat PWSZ
- Nieuzasadnione obawy - Forum Akademickie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zmarł twórca sądeckiej PWSZ - Dziennik Polski
- ↑ a b Historia PWSZ
- ↑ Przegląd Uniwersytecki (Wrocław) R.4 Nr 8 (31) wrzesień/październik 1998
- ↑ a b Andrzej Bałanda. rejestry-notarialne.pl.
- ↑ Sądeczanie w gronostajach
- ↑ Sądeckie Konserwatorium Naukowe
- ↑ Akademia Nowy Sącz
- ↑ Jan Draus, Konferencja Rektorów Publicznych Szkół Zawodowych w Polsce 1998-2013, PWSZ w Gnieźnie 2013, ISBN 978-83-934406-7-2
- ↑ Prawo o szkolnictwie wyższym - „Forum Akademickiego”
- ↑ Hades. [dostęp 2018-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-29)].
- ↑ M.P. z 2005 r. nr 8, poz. 143
- ↑ Taternik nr 3 (196), 1967r.
- ↑ Taternik nr 1-2 (178-179), 1963r.
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 20, ISBN 978-83-233-4527-5.