Bondyrz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bondyrz
wieś
Ilustracja
Czołg T-34-85 przed Muzeum Historycznym Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Inspektoratu Zamojskiego w Bondyrzu
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

zamojski

Gmina

Adamów

Liczba ludności (2021)

558[2][3]

Strefa numeracyjna

84

Kod pocztowy

22-442[4]

Tablice rejestracyjne

LZA

SIMC

0884921[5]

Położenie na mapie gminy Adamów
Mapa konturowa gminy Adamów, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Bondyrz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Bondyrz”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Bondyrz”
Położenie na mapie powiatu zamojskiego
Mapa konturowa powiatu zamojskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Bondyrz”
Ziemia50°34′08″N 23°06′11″E/50,568889 23,103056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Bondyrz – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, w gminie Adamów[6][5]. Leży w dolinie Wieprza, około 5 km na południowy zachód od Adamowa.

Nazwa miejscowości pochodzi od rusińskiego słowa bondar oznaczającego bednarza[7].

Wieś jest sołectwem w gminie Adamów[8]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 667 mieszkańców i była drugą co do liczby ludności miejscowością gminy[9].

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Opatrzności Bożej[10].

Części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Bondyrz[6][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0884938 Gamlówka część wsi
0884944 Kątek część wsi
0884950 Kolonia Bondyrska część wsi
0884967 Krakowska Ulica część wsi
0884973 Mazury część wsi
0884980 Miętałów część wsi
0884996 Półko część wsi
0885004 Rowy część wsi
0885010 Ulica część wsi
0885027 Warszawa część wsi
0885033 Wygon część wsi

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1620 roku W 1670 r. wieś należała Piotra Latyczyńskiego, a w 1788 r. Bondyrz znajdował się w dobrach adamowskich hrabiego Antoniego Fortunata Tarnowskiego. Spis z 1827 r. notował wieś w powiecie zamojskim i parafii Krasnobród. Liczyła wówczas 66 domów i 452 mieszkańców. W 1885 r. istniał tutaj mały tartak parowy zatrudniający jednego pracownika. W 1888 r. powstała fabryka mebli giętych[11] założona przez Wilhelma Gebethnera z Warszawy. Produkowała ona meble składane, letniskowe, salonowe, wojskowe, drabiny itp. W 1906 r. zatrudniała 63 robotników. W 1920 r. bondyrski folwark należał do dóbr Witolda Łosia. Według spisu z 1921 r. we wsi było 116 domów i 790 mieszkańców, w tym 19 Żydów i 1 Ukrainiec, natomiast folwark liczył 3 domy i 95 mieszkańców, wyłącznie Polaków. We wrześniu 1975 r. została erygowana w Bondyrzu parafia rzymskokatolicka pw. Opatrzności Bożej, a w roku 1979 założono cmentarz grzebalny o powierzchni 0,55 ha.

W latach 1954-1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bondyrz, po jej zniesieniu w gromadzie Krasnobród. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.

Muzeum[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Muzeum Historyczne Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej w Bondyrzu.

W Bondyrzu mieści się Muzeum Historyczne Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Inspektoratu Zamojskiego im. Stanisława Prusa (ps. „Adam”), dowódcy 9 Pułku Piechoty AK Ziemi Zamojskiej. Muzeum zostało utworzone i było prowadzone przez Jana Sitka (zm. 2010[12]), który posiadał także pokaźne zbiory skamieniałości i minerałów.

Inne informacje[edytuj | edytuj kod]

W Bondyrzu znajduje się także zabytkowy młyn wodny i kościół parafialny pw. Opatrzności Bożej, zbudowany w stylu zakopiańskim w latach 1948–1949 według projektu Adama Klimka. Oprócz wyznawców kościoła rzymskokatolickiego są w Bondyrzu również Świadkowie Jehowy[13].

Galeria zdjęć[edytuj | edytuj kod]

  • Bondyrz - kościół pw. Świętej Bożej Opatrzności
    Bondyrz - kościół pw. Świętej Bożej Opatrzności
  • Drewniana dzwonnica
    Drewniana dzwonnica
  • Pomnik poległych w II WŚ pracowników fabryki na terenie muzeum
    Pomnik poległych w II WŚ pracowników fabryki na terenie muzeum
  • Tablica na pomniku poległych
    Tablica na pomniku poległych
  • Droga prowadząca przez wieś
    Droga prowadząca przez wieś

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 8111
  2. ↑ Wieś Bondyrz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-01-01], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2024-01-01].
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 78 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, tom I, s.305, 1880 Warszawa
  8. ↑ BIP gminy, sołectwa [dostęp 2024-02-12]
  9. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  10. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  11. ↑ W dwudziestoleciu międzywojennym należała do firmy „Polski Przemysł Drzewny – Czerski i Jakimowicz” [1], po wojnie znacjonalizowana, funkcjonowała jako przedsiębiorstwo państwowe „Roztoczańska Fabryka Mebli w Bondyrzu”, obecnie „Fabryka Mebli Poznańscy Sp. z o.o.” www.poznanscy.nowemeble.pl.
  12. ↑ Pożegnanie Jana Sitka
  13. ↑ Nowa Gazeta Biłgorajska.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Józef Niedźwiedź, Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość: Oficyna Wydawnicza Kresy, 2003, s. 51, ISBN 83-906745-7-2, OCLC 836903923.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Adamów
Wsie
Części wsi

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bondyrz&oldid=72850479”