Borowiec dęty

Borowiec dęty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	borowikowce
Rodzina	maślakowate
Rodzaj	Suillus
Gatunek	borowiec dęty
	Nazwa systematyczna
	Suillus cavipes (Opat.) A.H. Sm. & Thiers; Monogr. North Amer. Species Suillus: 30 (1964)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Borowiec dęty, maślak dęty^[1] (Suillus cavipes (Opat.) A.H. Sm. & Thiers) – gatunek grzybów z rodziny maślakowatych (Suillaceae)^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji: Suillaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)^[2].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1836 r. Wilhelm Opatowski nadając mu nazwę Boletus cavipes. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu w 1964 r. A.H. Sm. & Thiers, przenosząc go do rodzaju Suillus^[2].

Synonimy naukowe:

Boletinus cavipes (Opat.) Kalchbr. 1867
Boletinus cavipes f. aureus (Rolland) Singer 1938
Boletinus cavipes var. aureus Rolland 1888
Boletinus porosus (Berk.) Peck
Boletopsis cavipes (Opat.) Henn., in Engler & Prantl 1900
Boletus cavipes Opat. 1836
Boletus porosus (Berk.) Sacc. 1891
Euryporus cavipes (Opat.) Quél. 1886
Paxillus porosus Berk. 1847^[3].

Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1960 r., wcześniej używała też nazwy borowik pustotrzonowy, Władysław Wojewoda w 2003 r. zaproponował nazwę borowiczak dęty^[4]. Wszystkie te nazwy są niespójne z nazwą naukową, według Index Fungorum gatunek ten bowiem należy obecnie do rodzaju Suillus (maślak). W internetowych atlasach grzybów opisywany jest jako maślak dęty^[5]. Nazwę maślak dęty rekomenduje też Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała w 2021 r.^[6]

Morfologia

Kapelusz

4–12 cm średnicy, początkowo półkolisty lub stożkowaty, z wiekiem płaski z małym garbkiem pośrodku. Początkowo ma brzeg podwinięty, później ostry. Cały pokryty jest drobnymi, ciemniejszymi kosmkami i jest pilśniowato łuskowaty. Kolor od żółtobrązowego przez czerwonobrązowy do brązowego^[7].

Rurki

Krótkie, nieco zbiegające na trzon. Pory bardzo duże, promieniście wydłużone w kolorze od żółtego do żółtooliwkowego. Nie zmieniają koloru. za młodu okryte są białawą osłoną^[7].

Trzon

Wysokość 4–10 cm, grubość 1–2 cm, walcowaty, dołem zgrubiały, pusty. Barwy tej samej co kapelusz lub jaśniejszy. W górnej części z białawym pierścieniem^[7].

Miąższ

W kapeluszu żółtawy, gąbczasty, w trzonie biały i bardziej zwarty. Nie zmienia barwy po uszkodzeniu. Zapach przyjemny, smak nieco kwaśny, u starszych okazów gorzkawy^[7].

Wysyp zarodników

Oliwkowożółtawy. Zarodniki elipsoidalno-wrzecionowate, o rozmiarach 7–19 × 3–4 μm^[8].

Występowanie i siedlisko

W piśmiennictwie naukowym podano ponad 80 jego stanowisk w Polsce^[9]. Częściej występuje w górach^[7]. W opracowaniu Czerwona lista roślin i grzybów Polski jest zaliczony do kategorii grzybów rzadkich (R)^[10].

Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje wyłącznie pod modrzewiami, z którymi tworzy mikoryzę^[9].

Znaczenie

W latach 1995–2004 gatunek był objęty ochroną częściową, od roku 2004 podlegał ochronie ścisłej, a od 2014 ponownie jest pod ochroną częściową^[9].
Jest jadalny, choć zwykle nisko się ceni jego walory smakowe.

Przypisy

↑ Atlas Grzybów [online], atlas.grzybiarze.eu [dostęp 2018-11-15] .
↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] .
↑ WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ Grzybland. Maślak dęty [online] [dostęp 2013-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-05] .
↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Polskie Towarzystwo Mykologiczne, 6 października 2022 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .
↑ BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .
↑ ^a ^b ^c AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[1] Atlas Grzybów [online], atlas.grzybiarze.eu [dostęp 2018-11-15] .

[if-2] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .

[sf-3] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] .

[check-4] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[gr-5] Grzybland. Maślak dęty [online] [dostęp 2013-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2013-07-05] .

[kom-6] Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online], Polskie Towarzystwo Mykologiczne, 6 października 2022 .

[wag-7] PavolP. Škubla PavolP., Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1 .

[gum-8] BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .

[och-9] AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .

[mirek-10] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]