Charlottenburger Tor
52°30′48″N 13°19′53″E/52,513333 13,331389 nr rej. 09096448[1]
| |
 Budowla od strony Tiergarten w 2010 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj związkowy | |
| Miejscowość | |
| Adres |
Straße des 17. Juni 114, 10623 Berlin[2] |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
1907 |
| Ukończenie budowy |
1909 |
| Zniszczono |
1945 |
| Odbudowano |
2007–2010 (kandelabry) |
Położenie na mapie Berlina  | |
Położenie na mapie Niemiec  | |
| 52°30′48″N 13°19′53″E/52,513333 13,331389
| |
Charlottenburger Tor[1] – neobarokowa budowla, znajdująca się w Berlinie, na granicy dzielnic Charlottenburg i Tiergarten, przy Straße des 17. Juni. Jej integralną część stanowi most Charlottenburger Brücke, przerzucony nad kanałem Landwehrkanal. Budowla powstała w latach 1907–1909 jako odpowiednik Bramy Brandenburskiej i reprezentacyjne wejście do będącego wtedy osobnym miastem Charlottenburga.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze obiekty[edytuj | edytuj kod]
W 1857 roku zbudowano według projektu architekta Friedricha Augusta Stülera przy rozciągającym się nad kanałem Landwehrkanal moście Charlottenburger Brücke, przez który przebiegała łącząca Berlin z będącym ówcześnie odrębnym miastem Charlottenburg ulica Charlottenburger Chaussee (obecnie Straße des 17. Juni[3]) dwa budynki, z których ten położony po północnej stronie mostu mieścił punkt uiszczania opłat za przejazd, zaś ten z południowej strony punkt poboru podatków[2][4]. W 1907 roku budynki te zostały wyburzone[a][2].
Nowa budowla[edytuj | edytuj kod]
W latach 1907–1909 na miejscu zburzonych budynków wybudowano za 1,6 miliona marek budowlę o nazwie Charlottenburger Tor, będącą odpowiednikiem Bramy Brandenburskiej oraz stanowiącą reprezentacyjne wejście do Charlottenburga, jednego z najbogatszych miast w Prusach[4][5]. Zaprojektowana przez Bernharda Schaedego w stylu neobarokowym Charlottenburger Tor składała się z położonych na wschód od mostu po obu stronach przebiegającej przez niego drogi dwóch kolumnad, będących rodzajem bramy oraz z umiejscowionych po zachodniej stronie mostu dwóch dużych, ozdobnych kandelabrów[5][2]. Po utworzeniu Wielkiego Berlina w 1920 roku budowla straciła swoje pierwotne przeznaczenie[6].
W ramach realizowanej w latach 1937–1939 przez Alberta Speera rozbudowy berlińskiej osi wschód-zachód, stanowiącej część Planu Germania droga i most zostały znacznie poszerzone, co wiązało się z rozsunięciem względem siebie kolumnad i kandelabrów Charlottenburger Tor[3][4][2]. Po przemieszczeniu odległość pomiędzy obiektami wzrosła z pierwotnych 15 do 33 m[3].
Pod koniec II wojny światowej, w 1945 roku obiekty wchodzące w skład Charlottenburger Tor zostały zniszczone[2][7]. Kolumnady krótko po wojnie zostały prowizorycznie naprawione, zaś w latach 60. XX wieku przeprowadzono ich restaurację, ponadto, w celu wzmocnienia budulca pokryto je w 1987 roku specjalnym płynem[8]. Pozostałości kandelabrów, które doznały najpoważniejszych zniszczeń, rozebrano w 1970 roku[3].
W okresie od sierpnia 2004 do maja 2007 roku przeprowadzono z inicjatywy Stiftung Denkmalschutz Berlin („Berlińska Fundacja Ochrony Zabytków”) gruntowną renowację kolumnad Charlottenburger Tor[8][9]. Środki na inwestycję, wynoszące 1,8 miliona euro fundacja pozyskała za sprawą ogromnego baneru reklamowego firmy Samsung, który wisiał na rusztowaniach na budowli podczas prac[10][8]. Jeszcze przed zakończeniem prac renowacyjnych Stiftung Denkmalschutz Berlin podpisała umowę z urzędem okręgu Charlottenburg-Wilmersdorf, na mocy której otrzymała Charlottenburger Tor w dzierżawę na 15 lat[10]. We wrześniu 2007 roku w piwnicy pod północną kolumnadą otwarto muzeum, w którym wystawiono 21 dużych tablic, opisujących historię budowli, a także elementy dekoracyjne, które podczas prac renowacyjnych zostały zastąpione nowymi[9].
W maju 2007 roku rozpoczęła się rekonstrukcja kandelabrów, której projekt na zlecenie Stiftung Denkmalschutz Berlin opracował architekt Christian Koch, zaś za materiał ikonograficzny posłużyła dawna pocztówka[7][11]. Koszty inwestycji realizowanej w oparciu o współczesne technologie, aczkolwiek z wykorzystaniem tradycyjnych materiałów wyniosły prawie 3,7 miliona euro, zaś większość z nich pokryły wpływy z banerów reklamowych, rozwieszonych na rusztowaniach podczas prac[11]. Uroczyste przekazanie zrekonstruowanych kandelabrów przewodniczącemu rady okręgu Charlottenburg-Wilmersdorf do spraw budownictwa, Klausowi-Dieterowi Gröhlerowi przez prezesa zarządu Stiftung Denkmalschutz Berlin, Lothara de Maizière’a odbyło się 27 czerwca 2010 roku[12].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Głównym punktem Charlottenburger Tor są dwie, lekko zakrzywione, zbudowane z piaskowca kolumnady, flankujące drogę po wschodniej stronie mostu[5][6][2]. Każda z nich kończy się masywną, pylonowatą, murowaną strukturą z ozdobną nadbudówką[5]. Struktury te były niegdyś zwieńczone posągami, wykonanymi z brązu przez rzeźbiarza Georga Wrbę i przedstawiającymi wojowników oraz kobiety. Posągi zostały zdemontowane w ostatnich miesiącach II wojny światowej i od tego czasu są uważane za zaginione[3]. Zamknięcie kolumnad od strony odwróconej od drogi stanowią krótkie ściany[5].
Na każdej z kolumnad znajduje się mający około 5 m wysokości posąg wykonany z brązu przez Heinricha Bauckego i umieszczony od strony Tiergarten[5][2]. Posąg z południowej kolumnady przedstawia będącego założycielem miasta Charlottenburg pruskiego króla Fryderyka I, który ukazany jest z berłem i w płaszczu z gronostajów, z kolei posąg z północnej kolumnady przedstawia jego żonę, Zofię Charlottę z makietą pałacu Charlottenburg[3][2].
Po zachodniej stronie mostu po obu stronach drogi znajdują się bogato zdobione wykonanymi z brązu reliefami kandelabry o wysokości 22 m, wyposażone w znajdujące się na łukach lampy[2][5][11]. Przy tych kandelabrach balustrady mostu są mocno uniesione[5].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ocalałe z rozbiórki kolumny z przedsionków tych budynków znajdują się obecnie na dziedzińcu położonego nieopodal Uniwersytetu Technicznego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Charlottenburger Tor. [w:] Denkmaldatenbank [on-line]. stadtentwicklung.berlin.de. [dostęp 2017-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-10)]. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j Charlottenburger Tor. [w:] Sonstige [on-line]. berlin.de. [dostęp 2017-11-09]. (niem.).
- ↑ a b c d e f Michael Sobotta: Berlin in frühen Farbdias, 1936 bis 1943. [w:] IV. Vom Brandenburger Tor zum Ku’damm [on-line]. books.google.pl, 2013. [dostęp 2017-10-24]. (niem.).
- ↑ a b c Stephan Brandt: Die Charlottenburger Altstadt. [w:] 1. Entlang der Berliner Straße [on-line]. books.google.pl, 2011. [dostęp 2017-11-09]. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h Helmut Zschocke: Alt-Berliner Bauten auf Wanderschaft. books.google.pl, 2014. [dostęp 2017-11-09]. (niem.).
- ↑ a b Jay Brunhouse: Maverick Guide to Berlin. [w:] Charlottenburg Gate [on-line]. books.google.pl, 2007. [dostęp 2017-11-09]. (ang.).
- ↑ a b Birgitt Eltzel: Die Rekonstruktion der historischen Kandelaber am Charlottenburger Tor hat begonnen Schöne Hülle. berliner-zeitung.de, 2007-05-04. [dostęp 2017-11-09]. (niem.).
- ↑ a b c Claudia Fuchs: Noch ist von der Sanierung am Charlottenburger Tor nicht viel zu sehen / Gearbeitet wird trotzdem – das Bauwerk wird Stein für Stein untersucht. Ein Modell aus 20 Millionen Daten. berliner-zeitung.de, 2004-10-18. [dostęp 2017-11-09]. (niem.).
- ↑ a b Birgitt Eltzel: Das Charlottenburger Tor bekommt ein Museum / Besucher können auch aufs Dach steigen. Blick von oben. berliner-zeitung.de, 2007-09-06. [dostęp 2017-11-09]. (niem.).
- ↑ a b Birgitt Eltzel: Kleine Verzögerungen bei den Sanierungsarbeiten Charlottenburger Tor lässt bald die Hüllen fallen. berliner-zeitung.de, 2007-01-11. [dostęp 2017-11-09]. (niem.).
- ↑ a b c Brigitte Schmiemann: Kandelaber am Charlottenburger Tor werden renoviert. [w:] Bezkirke [on-line]. morgenpost.de, 2008-08-28. [dostęp 2017-11-09]. (niem.).
- ↑ Übergabe der Kandelaber am Charlottenburger Tor. [w:] Aktuelles [on-line]. berlin.de, 2010-06-25. [dostęp 2017-11-09]. (niem.).