Chemiczna fabryka nawozów Moritza Milcha w Poznaniu

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Chemiczna fabryka nawozów Moritza Milcha w Poznaniu
Chemische Dünger Fabrik Moritz Milch & Co.
Ilustracja
Anons z księgi adresowej z 1885 roku
Państwo

 Królestwo Prus

Siedziba

Poznań

Adres

ul. Wielka Berlińska

Data założenia

1863

Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, w centrum znajduje się punkt z opisem „Chemiczna fabryka nawozów Moritza Milcha w Poznaniu”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „Chemiczna fabryka nawozów Moritza Milcha w Poznaniu”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Chemiczna fabryka nawozów Moritza Milcha w Poznaniu”
Ziemia52°24′54,1″N 16°54′00,6″E/52,415028 16,900167

Chemiczna fabryka nawozów Moritza Milcha w Poznaniu (niem. Chemische Dünger Fabrik Moritz Milch & Co.) – nieistniejąca fabryka chemiczna produkująca m.in. nawozy sztuczne, usytuowana przy ul. Henryka Dąbrowskiego (ówcześnie Große Berlinerstrasse – Wielka Berlińska) na Jeżycach w Poznaniu. Była jednym z największych przedsiębiorstw w swojej branży w Europie Środkowej[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pierwszą fabrykę założył i był jej właścicielem chemik Aleksander Lippowitz[2]. W 1863 roku Moritz Milch nabył od Louisa Kantorowicza należącą do niego Parową Fabrykę Mączki Kostnej otwartą w styczniu 1861 roku, usytuowaną przy ul. Henryka Dąbrowskiego (wówczas Große Berlinerstrasse)[3].

W fabryce wytwarzano węgiel kostny dla śląskich i saksońskich cukrowni i nawozy sztuczne, których odbiorcami byli rolnicy z Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Początkowo po przeniesieniu przez Moritza swojej fabryki zakład funkcjonował pod nazwą Fabryka Węgli Kostnych i Kostnej Mąki Nawozowej Moritz Milch & Co., następnie w 1872 roku przemianowany został na Fabrykę Nawozów Chemicznych Moritz Milch & Co[4]. 20 stycznia 1889 roku fabrykę przejęło Towarzystwo Akcyjne, którego dyrektorem został Nazary Kantorowicz[5], jeden z jej ówczesnych właścicieli, a fabryka przyjęła nazwę Fabryka Chemiczna Towarzystwo Akcyjne, dawniej Moritza Milcha & Co. Ostatecznie w 1899 roku przekształcona w Fabrykę Chemiczną Milch AG Posen (niem. Chemische Fabrik Milch AG Posen). Głównymi odbiorcami nawozów były: prowincja poznańska, Śląsk, Prusy Zachodnie, Pomorze i Brandenburgia. Znaczącą część produktów eksportowano do Rosji, Wielkiej Brytanii, Szwecji i Stanów Zjednoczonych. W części zakładu wytwarzano superfosfat i nawozy sztuczne, w drugiej części produkowano klej, żelatynę i mączkę kostną. Na terenie zakładu po 1872 roku uruchomiono działy fabryczne zajmujące się wytwarzaniem kwasu siarkowego dla własnych potrzeb, a także kwasu azotowego[3].

Zakład zajmował obszar pomiędzy ul. Dąbrowskiego, a torami kolei Stargardzko-Poznańskiej, od których odchodziła bocznica kolejowa wybudowana w 1891 roku do obsługi fabryki[6], dodatkowo na terenie funkcjonowała zakładowa łańcuchowa kolej szynowa (wąskotorowa) i wisząca kolej linowa[3]. Prawdopodobnie początkowo zabudowania fabryki wybudowano w konstrukcji szachulcowej, dopiero w 1889 roku rozpoczęto przebudowę[1].

W 1897 roku w pobliże fabryki, do skrzyżowania ulic Polnej i Dąbrowskiego doprowadzono linię tramwajową[6].

W 1907 roku Moritz Milch zakupił rozległą działkę w Luboniu pod Poznaniem[4]. W 1909 roku podjęto decyzję o przeniesieniu fabryki do miejscowości Luboń[1]. W latach 1910–1912 wybudowano tam nową fabrykę wg projektu architekta Hansa Poelziga[4]. W 1914 roku uruchomiono produkcję w nowej fabryce: Chemische Fabrik Milch–Aktion Gesellschaft w Luboniu, współcześnie Zakłady Chemiczne Luboń, od 2008 roku jako Luvena[6][7].

Po I wojnie światowej na terenach po byłej fabryce Moritza Milcha w nowo wybudowanych halach produkcję uruchomiła fabryka obrabiarek „Wiepofama”[8], a część starych zabudowań fabrycznych przejęła Poznańska Fabryka Czekolady „Goplana”[6].

Współcześnie[edytuj | edytuj kod]

W 2019 roku rozpoczęto wyburzanie zabudowań dawnej fabryki pod budowę osiedla mieszkaniowego[9]. Na terenach pofabrycznych realizowana jest obecnie inwestycja „Nowe Jeżyce”, której jeden z projektów przewiduje budowę m.in. domów mieszkalnych na terenie dawnych zakładów Wiepofamy[10].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Wydawnictwo Miejskie Posnania, Kronika Miasta Poznania - Budownictwo przemysłowe, nr 3-2012, Początek. Architektura i budownictwo przemysłowe do 1914 roku, Magdalena Mrugalska-Banaszak, s. 11-12, ISSN 0137-3552.
  2. ↑ http://www.wtg-gniazdo.org/upload/rocznik/2009/rocznik_2009-34-40-Siwinski.pdf s. 4.
  3. ↑ a b c Wydawnictwo Miejskie Posnania, Kronika Miasta Poznania - Poznańscy Żydzi 2, nr 1-2009, Słynne żydowskie domy towarowe i fabryki, Waldemar Karolczak, s. 55-60, ISSN 0137-3552.
  4. ↑ a b c Moritz Milch [online], geni_family_tree [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  5. ↑ Nazary Kantorowicz [online], geni_family_tree [dostęp 2020-04-09] (pol.).
  6. ↑ a b c d Plan dla terenów po dawnych fabrykach na Jeżycach - Inicjatywy Radnych - Biuletyn Miejski - poznan.pl [online], www.poznan.pl [dostęp 2020-04-09].
  7. ↑ Historia firmy Luvena S.A. Mamy ponad 100 lat tradycji [online], Producent nawozów rolniczych, ogrodniczych do iglaków, trawników, fosforowe, wieloskładnikowe, innowacyjna firma - Luvena S.A. [dostęp 2020-04-10] (pol.).
  8. ↑ Wiepofama - Wiepofama [online], www.wiepofama.pl [dostęp 2020-04-10].
  9. ↑ Redakcja, Poznań: Trwa wyburzanie budynków Wiepofamy. Powstanie tam osiedle Nowe Jeżyce [ZDJĘCIA, WIDEO] [online], Głos Wielkopolski, 15 maja 2019 [dostęp 2020-04-10] (pol.).
  10. ↑ Inwestycja "Nowe Jeżyce" w Poznaniu [online], 29 grudnia 2019 [dostęp 2020-04-09] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chemiczna_fabryka_nawozów_Moritza_Milcha_w_Poznaniu&oldid=73151915”