Czarny pies (folklor)
.jpg)
Czarny pies – nadprzyrodzony, widmowy lub demoniczny pies wywodzący się z angielskiego folkloru, który był również widziany w całej Europie i obu Amerykach. Zwykle jest nienaturalnie duży ze świecącymi na czerwono lub żółto oczami, łączony jest z diabłem i czasami zapowiada śmierć[1]. Kojarzony jest z burzami[2], skrzyżowaniami dróg łączącymi świat żywych i umarłych, kurhanami, miejscami egzekucji i pradawnymi drogami[1][3][4]. Generalnie uważany jest za złowrogiego i nieprzyjaznego, czego przykładem jest Barghest[5], jednak czasami zachowuje się życzliwie jako pies stróżujący, kierując podróżujących nocą na właściwą drogę lub chroniąc ich przed niebezpieczeństwem[5][6][7].
Chociaż czarny pies wywodzi się z angielskiego folkloru, rozprzestrzenił się również na inne części Wysp Brytyjskich. W Szkocji „Muckle Black Tyke” to czarny pies, który przewodniczy sabatowi czarownic i ma być samym diabłem, a w pobliżu wsi Murthly znajduje się menhir i mówi się, że osoba na tyle odważna, by go przesunąć znajdzie pod nim skrzynię, której pilnuje czarny pies[5]. W Walii odpowiednikiem czarnego psa jest Gwyllgi, przerażająca zjawa mastifa o złowrogim oddechu i płonących czerwonych oczach[3][8].
Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Pochodzenie czarnego psa jest trudne do ustalenia. Nie jest pewne, czy stworzenie pochodzi z celtyckich czy germańskich elementów brytyjskiej kultury. W całej europejskiej mitologii psy były kojarzone ze śmiercią. Przykładami tego są Cwn Annwn (walijski), Garm (nordycki) i Cerber (grecki)[3], z których wszyscy byli w jakiś sposób strażnikami zaświatów. Wydaje się, że to skojarzenie wynika z nawyków psów związanych z poszukiwaniem padliny. Możliwe, że czarny pies jest pozostałością po tych wierzeniach[3].
Kultura masowa[edytuj | edytuj kod]
Legenda była wielokrotnie przywoływana w kulturze masowej. Jeden z najsłynniejszych upiornych czarnych psów pojawia się w powieści Pies Baskerville’ów autorstwa szkockiego pisarza Arthura Conana Doyle’a. Wielki pies nawiedza rodzinną posiadłość, a detektyw Sherlock Holmes zostaje poproszony o ustalenie, czy pies jest w rzeczywistości prawdziwy, czy nadprzyrodzony[9].
Innego słynnego upiornego czarnego psa można znaleźć w serii powieści brytyjskiej pisarki J.K. Rowling o Harrym Potterze: Grim, „olbrzymi, upiorny pies, który nawiedza kościelne cmentarze” jest „najgorszym omenem śmierci”, według nauczycielki wróżbiarstwa Sybilli Trelawney[10].
Opowiadanie z czarnym psem w jednej z głównych ról można tez odnaleźć w twórczości Neila Gaimana. Opowiadanie Czarny pies zamieszczone w zbiorze Drażliwe tematy jest jednym z sequeli powieści Amerykańscy bogowie.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Jacqueline Simpson, Stephen Roud: A Dictionary of English Folklore. Oxford: Oxford University Press, 2003, s. 25. ISBN 978-0-19-860766-3.
- ↑ Jennifer Westwood, Jacqueline Simpson: The Lore of the Land: A Guide to England’s Legends, from Spring-heeled Jack to the Witches of Warboys. London: Penguin, 2005, s. 687-688. ISBN 978-0-14-100711-3.
- ↑ a b c d Bob Trubshaw: Explore Phantom Black Dogs. Orston: Heart of Albion, 2005, s. 36-37. ISBN 978-1-872883-78-6.
- ↑ Graham J. McEwan: Mystery Animals of Britain and Ireland. London: Robert Hale Ltd, 1986, s. 147. ISBN 978-0-7090-2801-7.
- ↑ a b c Katharine Mary Briggs: British Folk Tales and Legends: A Sampler. Oxfordshire: Routledge, 2002, s. 135-140. ISBN 978-0-415-28602-2.
- ↑ John Michell, Bob Rickard, Robert J.M. Rickard: Unexplained Phenomena: A Rough Guide Special. London: Rough Guides, 2000, s. 286-287. ISBN 978-1-85828-589-4.
- ↑ Katharine Mary Briggs: An Encyclopedia of Fairies: Hobgoblins, Brownies, Bogies, and Other Supernatural Creatures. New York: Pantheon Books, 1976, s. 207-208. ISBN 978-0-394-40918-4.
- ↑ Jeffrey Gantz: The Mabinogion. London: Penguin Publishing Group, 1976, s. 46-47. ISBN 978-0-14-044322-6.
- ↑ Arthur Conan Doyle: The Hound of the Baskervilles. Smyrna: Prestwick House Inc, 2006, s. 168. ISBN 978-1-58049-386-4.
- ↑ J.K. Rowling: Harry Potter and the Prisoner of Azkaban. London: Bloomsbury, 1999, s. 317. ISBN 978-0-7475-4511-8.