Dom Modlitwy Newe Szalom w Bielsku
 Synagoga w 1912 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Budulec |
murowana |
| Data budowy |
po 1870 |
| Data likwidacji |
1939 |
| Tradycja | |
Położenie na mapie Bielska-Białej  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 49°49′21,58″N 19°02′51,61″E/49,822660 19,047670
| |
Dom Modlitwy Towarzystwa Newe Szalom (Nweh Shalom Israelitischer Bethausverein; Newe Szalom: hebr. נווה שלום; pol. Oaza pokoju) – synagoga, która znajdowała się w Bielsku (dzisiejsze Bielsko-Biała), na Dolnym Przedmieściu, przy ulicy Steggasse/Nad Ścieżką 7. Zlikwidowana podczas II wojny światowej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Powstanie synagogi wiąże się z pojawieniem się w Bielsku po 1870 grupy żydowskich ortodoksów w Bielsku (ale nie chasydów), którzy napłynęli do miasta w poszukiwaniu pracy z Galicji. Chcąc ich pozyskać, zarząd miejscowej gminy żydowskiej postanowił utworzyć specjalnie dla nich dom modlitwy i zatrudnić ortodoksyjnego rabina. Salę modlitw otwarto na piętrze budynku przy ulicy Nad Ścieżką 7. Znajdowała się obok największego żydowskiego zakładu kamieniarskiego w mieście należącego do Salomona Leisera Wulkana. Na dole jednopiętrowego budynku znajdowały się prywatne mieszkania, na początku XX wieku mieszkali w nich Menachem Mendel Stern z rodziną – stojący na czele towarzystwa Newe Szalom w latach 1900–1928, oraz jego zięć Chaim Schänker z rodziną. Po 1928 dzieło ojca kontynuował jego syn Mojżesz Samuel Stern[1].
Porządek nabożeństwa był zbliżony do tych z ortodoksyjnych bóżnic galicyjskich (stąd pojawiające się w różnych publikacjach określenie „polska modlitewnia”), ale jednocześnie odznaczał się o wiele większym porządkiem. I mimo że synagoga ta miała charakter ortodoksyjny, to znacznie w swoim charakterze różniła się od chasydzkiej bóżnicy „Ahawas Thora” w Białej przy ulicy Szpitalnej. Bywali tu często liberalni Żydzi bielscy, których nie stać było na wykupienie miejsca w dużej synagodze. Poza tym postępowa synagoga otwarta była tylko w określone godziny i dni, a bóżnica Newe Szalom rabina Sterna praktycznie cały czas. Liberalni bielscy Żydzi, którzy obchodzili żałobę, także wchodzili tam codziennie przez miesiąc na chwilę, by zmówić kadisz w intencji zmarłego. Nie mogli tego zrobić w dużej synagodze, w której mieli wykupione miejsce, bo nie była otwarta w godzinach, w których mieli czas na modlitwę. Sam Stern nie robił problemów i uwag dotyczących stylu życia nikomu z postępowych Żydów, odwiedzających jego synagogę[1]
Synagoga została zlikwidowana w czasie II wojny światowej, a budynek wraz z okoliczną zabudową rozebrany w 1970 w związku z budową nowego mostu i połączenia placu Franciszka Smolki z ulicą marszałka Iwana Koniewa (dziś Stanisława Stojałowskiego). Przebieg dawnej ulicy Nad Ścieżką jest dziś słabo czytelny, a o żydowskim domu modlitwy przypomina wyłącznie niewielka tablica informacyjna[2][3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Dom modlitwy towarzystwa „Nweh Shalom”. W: Jacek Proszyk: Życie według wartości. Żydowscy liberałowie, ortodoksi i syjoniści w Bielsku-Białej. Jaworze: Haskala, 2012, s. 97–98. ISBN 978-83-936155-0-6.
- ↑ Agnieszka Fuczik: „Nie przypuszczaliśmy, że ludzka istota jest zdolna do popełnienia takich zbrodni”. Losy żydowskiej społeczności Bielska-Białej. W: 75 lat po Aktion Reinhardt – współczesna pamięć o Zagładzie Żydów polskich: teka edukacyjna. Oświęcim: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau, 2018, s. 146h. ISBN 978-83-7704-261-8. [dostęp 2022-04-04].
- ↑ Zwiedzaj Bielsko-Białą. Trasy turystyczne. Przewodnik. Bielsko-Biała: Wydział Promocji Miasta Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, 2012, s. 131.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Dom Modlitwy Newe Szalom na portalu Wirtualny Sztetl
