Gmach Wychowawczy Warszawskiej Gminy Starozakonnych
 nr rej. A-916 z 24.05.2010[1]
| |
 Budynek od strony ul. Jagiellońskiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Architekt |
Henryk Stifelman, Stanisław Weiss, Eleonora Sekrecka (przebudowa 1950) |
| Inwestor | |
| Rozpoczęcie budowy |
1911 |
| Ukończenie budowy |
1914 |
| Zniszczono |
1950, 2020 |
| Właściciel | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°15′09,15″N 21°02′04,99″E/52,252542 21,034719
| |
Gmach Wychowawczy Warszawskiej Gminy Starozakonnych im. Michała Bergsona – zabytkowy budynek znajdujący się przy ulicy Jagiellońskiej 28 w warszawskiej dzielnicy Praga-Północ. Siedziba Teatru Baj i Przedszkola nr 163.
Opis[edytuj | edytuj kod]
Budynek został wzniesiony w latach 1911–1914 z inicjatywy ówczesnego przewodniczącego warszawskiej gminy żydowskiej Michała Bergsona. Projekt budynku wykonali żydowscy architekci Henryk Stifelman i Stanisław Weiss. Wewnątrz mieściły się ośrodki wychowawczo-oświatowe, takie jak ochronka dla dzieci, szkoła żydowska i in. W jednym z większych pomieszczeń znajdowała się synagoga dla personelu oraz wychowanków.
Budynek swoją oryginalną funkcję pełnił do 1940, kiedy wszyscy pracownicy oraz podopieczni zostali przesiedleni do getta warszawskiego. Po wojnie w jednym z pomieszczeń budynku znajdowała się siedziba Wojewódzkiego Komitetu Żydów w Polsce. W latach 1948–1950 synagoga została przebudowana i zaadaptowana na potrzeby Teatru Żydowskiego im. Estery Racheli Kamińskiej według projektu Eleonory Sekreckiej.
Od 1954[2] siedziba Teatru Baj, który zajmuje główną część budynku od strony ul. Jagiellońskiej, czwarte piętro i poddasze[3]. Główna sala widowiskowa na 180 miejsc znajduje się na pierwszym piętrze[4]. W skrzydle południowo-wschodnim mieści się Przedszkole nr 163[3].
Budynek jest własnością miasta[4]. W 2010 został wpisany do rejestru zabytków[1]. W latach 2018–2020 przeprowadzono gruntowny remont budynku[4].
Budynek zachował swój oryginalny wygląd i jest jednym z nielicznych idealnie zachowanych zabytków kultury żydowskiej w Warszawie. Na fasadzie głównej zachowała się oryginalna tablica z napisem: Gmach Wychowawczy Warszawskiej Gminy Starozakonnych im. Michała Bergsona.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zestawienie zabytków nieruchomych. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 30 września 2020 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 14. [dostęp 2020-11-24].
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 5. Idźkowskiego–Kawęczyńska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1999, s. 55. ISBN 83-909794-6-2.
- ↑ a b Kamienica Bergsona odzyskała blask. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 9 września 2020. [dostęp 2020-11-24].
- ↑ a b c Tomasz Urzykowski. Teatr Baj jak z bajki. „Gazeta Stołeczna”, 28 grudnia 2020.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta: warszawskie pożegnania. Tom 3. Praga. Warszawa: Veda, 1998, s. 73-76. ISBN 83-85584-52-8.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Gmach Wychowawczy Warszawskiej Gminy Starozakonnych na portalu Wirtualny Sztetl