HMS Duke of Wellington (1852)
| |
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
| Stocznia |
Admiralicji w Pembroke Dock |
| Położenie stępki |
maj 1849 |
| Wodowanie |
14 września 1852 |
 Royal Navy
| |
| Nazwa |
Windsor Castle |
| Wejście do służby |
kwiecień 1853 |
| Wycofanie ze służby |
1856 (rezerwa) |
| Los okrętu |
1863 przekształcony w hulk, po 1904 rozebrany |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
normalna: 5829 t |
| Długość |
73,30 m (między pionami) |
| Szerokość |
18,29 m |
| Materiał kadłuba |
drewno |
| Napęd | |
| żaglowy, maszyna parowa o mocy 780 KM, jedna śruba | |
| Prędkość |
10,15 węzła (na próbach) |
| Uzbrojenie | |
| 131 dział różnych kalibrów | |
| Załoga |
1100 osób (1854) |
HMS Duke of Wellington – brytyjski żaglowo-parowy okręt liniowy pierwszej klasy z połowy XIX wieku. Okręt należał do pierwszych dużych jednostek wyposażonych w śrubę napędową. Podczas budowy nosił nazwę HMS „Windsor Castle”, po zwodowaniu nazwany został imieniem księcia Wellingtona. Był największym okrętem wojny krymskiej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
HMS „Windsor Castle” został zamówiony w 1844 roku przez brytyjską Admiralicję w stoczni w Pembroke Dock jako kolejny z trójpokładowych liniowców typu Queen, budowanych według projektu Williama Symondsa, generalnego inspektora marynarki (ang.: Surveyor of the Navy) w latach 1832–1847. Po jego rezygnacji z zajmowanego stanowiska prace nad okrętem zostały przerwane we wstępnej fazie budowy i wznowione dopiero 29 sierpnia 1848 roku po wprowadzeniu zmian w projekcie. Oficjalne położenie stępki miało miejsce w maju 1849 roku.
W 1851 roku, wobec szybkiego rozwoju technologii napędu parowego, podjęto decyzję o zainstalowaniu na okręcie silnika. Wymagało to wprowadzenia znacznych zmian konstrukcyjnych, m.in. przedłużenia kadłuba o ponad dziewięć metrów[1]. Wodowanie częściowo wyposażonego okrętu nastąpiło 14 września 1852 roku. W tym samym dniu zmarł książę Wellington, zwycięzca spod Waterloo i Royal Navy uczciła jego pamięć, nazywając na jego cześć swój najnowszy i najpotężniejszy okręt[2]. Od 1 października 1852 roku nosił on nazwę HMS „Duke of Wellington”[2].
Wyposażanie jednostki zakończyło się w lutym następnego roku. Po rozpoczęciu służby okręt wszedł w kwietniu 1853 roku w skład Floty Zachodniej[3]. W marcu 1854 roku w związku z wybuchem wojny krymskiej na Morze Bałtyckie wypłynęła eskadra okrętów Royal Navy pod dowództwem admirała Charlesa Napiera, której jednostką flagową został HMS „Duke of Wellington”. W trakcie kampanii na Bałtyku nie doszło do starć z flotą rosyjską, która całkowicie oddała panowanie na morzu, chroniąc się w umocnionych portach. Wraz z nastaniem zimy okręty brytyjskie powróciły na wody macierzyste, by popłynąć na Bałtyk w marcu i kwietniu 1855 roku. Tym razem dowódcą był kontradmirał Richard Saunders Dundas, który ponownie wybrał na swój okręt flagowy HMS „Duke of Wellington”. W dniach od 9 do 12 sierpnia 1855 roku brał udział w bombardowaniu Sveaborga. Po zakończeniu wojny krymskiej HMS „Duke of Wellington” przewodniczył 23 kwietnia 1856 roku wielkiej paradzie floty na redzie Spithead. Potem został na krótko wysłany na Morze Śródziemne i jeszcze w tym samym roku przeniesiony do rezerwy[4].
W krótkim okresie aktywnej służby, pomiędzy 1853 a 1856 rokiem, „Duke of Wellington” należał do największych, najsilniejszych i najnowocześniejszych okrętów świata i uważany był za szczytowe osiągnięcie budownictwa okrętowego[5]. W tym okresie nie istniały jeszcze pełnomorskie okręty pancerne, które rozpoczęto budować, wraz z postępem techniki, od końca lat 50. Do 1863 roku okręt był utrzymywany w gotowości do szybkiej reaktywacji[6]. W związku z gwałtownym rozwojem w dziedzinie budownictwa okrętowego HMS „Duke of Wellington” stał się jednak w tym czasie jednostką zupełnie przestarzałą, w związku z czym podjęto decyzję o przekształceniu go w hulk w Portsmouth[6]. Dodatkowo był wykorzystywany jako okręt flagowy dowódcy portu. Przetrwał w tej roli do początku XX wieku, kiedy 12 kwietnia 1904 r. został ostatecznie sprzedany do stoczni rozbiórkowej w Charlton (podawane są też daty 1902 lub 1909 rok)[6].
Opis konstrukcji[edytuj | edytuj kod]
HMS „Duke of Wellington” był trójpokładowym, trójmasztowym żaglowym okrętem liniowym z dodatkowym napędem śrubowym, zbudowanym z drewna z użyciem stopów żelaza w elementach konstrukcyjnych. Na jednostce zainstalowana była dwucylindrowa pozioma maszyna parowa pojedynczego rozprężania zdemontowana z przebudowanej na transportowiec wojska fregatą HMS „Simoom”, zasilana w parę z czterech kotłów płomieniówkowych i napędzająca pojedynczą śrubę okrętową[1]. Maszyna miała moc nominalną 700 lub 780 konie parowych, natomiast w czasie prób uzyskano moc indykowaną 1979 koni parowych[1]. W czasie żeglugi wyłącznie z wykorzystaniem żagli, śruba była odłączana od wału napędowego i wciągana do kadłuba[1]. Spaliny z kotłowni były odprowadzane przez pojedynczy komin, który również był składany teleskopowo w razie niewykorzystywania napędu parowego.
Uzbrojenie liniowca składało się ze 131 dział różnych wagomiarów, rozmieszczonych na trzech zakrytych pokładach bateryjnych i na odkrytym pokładzie głównym. Podstawowym typem dział były armaty 32-funtowe (114 sztuk) różnych rodzajów. W dolnej i środkowej baterii większość (odpowiednio 26 i 30) stanowiły najcięższe armaty o masie 56 cetnarów (ok. 2845 kg) i długości 2,9 m (9,5 stopy), pozwalające na wyrzucanie 32-funtowych kul z największą mocą, o skutecznej donośności ok. 1800 m[7]. W górnej zakrytej baterii przenoszone było 38 dział 32-funtowych o długości 2,44 m, a na pokładzie górnym – 20 najlżejszych 32-funtówek o masie 25 cetnarów (ok. 1270 kg) i długości ok. 1,83 m (6 stóp)[8]. Uzupełniała je jedna, ustawiona na górnym pokładzie dziobowym, ciężka armata 68-funtowa o masie 95 cetnarów (ok. 4826 kg), która dzięki ustawieniu na żelaznych torach mogła być obracana do strzału we wszystkich kierunkach[8]. W dolnej i środkowej baterii ponadto okręt przenosił odpowiednio 10 i 6 dział haubicznych 8-calowych (rzeczywisty kaliber 204,5 mm), strzelających granatami wybuchowymi lub wydrążonymi 56-funtowymi kulami[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Gerlach 1999 ↓, s. 50.
- ↑ a b Gerlach 1999 ↓, s. 51.
- ↑ Gerlach 1999 ↓, s. 56.
- ↑ Gerlach 1999 ↓, s. 57.
- ↑ Gerlach 1999 ↓, s. 56, 60.
- ↑ a b c Gerlach 1999 ↓, s. 60.
- ↑ Gerlach 1999 ↓, s. 50-51.
- ↑ a b Gerlach 1999 ↓, s. 53.
- ↑ Gerlach 1999 ↓, s. 53-55.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof Gerlach. HMS Duke of Wellington. Najpotężniejszy okręt wojny krymskiej. „Morza, Statki i Okręty”. 5/1999. IV (18), s. 48-60, wrzesień-październik 1999. ISSN 1426-529X.