Janina Prus-Niewiadomska
| |
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
sanitariuszka |
| Odznaczenia | |
| |
Janina Prus-Niewiadomska, pseud. „siostra Wanda”[1] (ur. 1895, zm. 6 stycznia 1919 we Lwowie) – polska sanitariuszka, uczestniczka I wojny światowej oraz wojny polsko-ukraińskiej.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w 1895 roku[1][2] w rodzinie inżyniera Macieja[3] i Zofii[4] z Radwanów[3][4]. Pochodziła z Bochni[2], gdzie uczęszczała do Szkoły Wydziałowej[1].
W lipcu 1914 rozpoczęła kurs na sanitariuszkę w Towarzystwie „Strzelec”[3]. Na początku I wojny światowej pod pseudonimem „siostra Wanda” służyła w roli sanitariuszki u boku II Brygady Legionów Polskich[1][3], z którą wzięła udział w całej kampanii karpackiej[1][4]. Rozstała się z brygadą w 1915 roku, gdy z Legionów wydalono wszystkie kobiety[1][4]. Później pracowała kolejno w szpitalu legionowym w Lublinie[1][3] (zima 1916)[4] i w szpitalu Ujazdowskim w Warszawie[3]. Gdy podczas wojny polsko-ukraińskiej warszawski szpital wysłał do Lwowa pociąg sanitarny, Prus-Niewiadomska wykorzystała sytuację i przyjechała do miasta, gdzie zgłosiła się do pracy w szpitalu, choć przełożeni nakazali jej powrót tym samym pociągiem do Warszawy[3]. Została członkinią Ochotniczej Legii Kobiet[5]. W pierwszych dniach stycznia 1919 wysłano ją na Persenkówkę, gdzie toczyły się ciężkie walki[3]. Na miejscu sanitariuszka zachęciła i poprowadziła żołnierzy do kontrataku[3][5], idąc w pierwszych szeregach[3][4]. Zginęła 6 stycznia 1919[1][2] udzielając pierwszej pomocy ciężko rannemu żołnierzowi[1][3][4].
Pochowano ją 10 stycznia 1919 z honorami żołnierskimi[3], a szczątki później przeniesiono do krypty na Cmentarzu Obrońców Lwowa[2][6]. W miejscu jej śmierci powstał Pomnik Obrońców Lwowa na Persenkówce[1]. Sanitariuszka została odznaczona Krzyżem Obrony Lwowa[6].
W 2001 roku w bocheńskim Gimnazjum nr 1[7] – dawnej Szkole Wydziałowej im. św. Kingi przy ul. Bernardyńskiej[2] – odkryto tablicę pamiątkową Prus-Niewiadomskiej, którą zakryto warstwą tynku w czasach PRL-u. Tablicę odnowiono i ponownie odsłonięto w maju tego roku[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j Prus-Niewiadomska Janina (1895–1919), [w:] Słownik biograficzny, Muzeum Historii Polski [dostęp 2020-12-04].
- ↑ a b c d e Olga Leopoldyna Stawecka – siostra Maria Eligia (1896–1933). Legionistka i zakonnica, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Stowarzyszenie Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej, 2019, s. 52 [dostęp 2020-12-04].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Maria Bruchnalska, Z obrony bohaterskiego Lwowa i Małopolski Wschodniej: udział ziemianek, Lwów: Zjednoczenie Polskich Chrześcijańskich Towarzystw Kobiecych, 1930, s. 17–20.
- ↑ a b c d e f g Janina Prus-Niewiadomska - ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy [online], www.ogrodywspomnien.pl [dostęp 2020-12-04].
- ↑ a b Andrzej Janecki, 100-lecie Bitwy Warszawskiej – Ochotnicza Legia Kobiet [online], Urząd Miasta Łodzi [dostęp 2020-12-04] (pol.).
- ↑ a b Cmentarz Obrońców Lwowa [online], Polonijna Agencja Informacyjna [dostęp 2020-12-04] (pol.).
- ↑ a b Dostojnie i wesoło [online], Dziennik Polski, 2 maja 2001 [dostęp 2020-12-04] (pol.).