Johann Niemann
| |
 SS-Untersturmführer
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1934–1943 |
| Formacja | |
| Stanowiska |
zastępca komendanta obozu zagłady w Sobiborze |
Johann Niemann (ur. 4 marca 1913 w Völlen, zm. 14 października 1943 w Sobiborze) – oficer SS w randze Untersturmführera, uczestnik akcji T4, członek personelu obozu zagłady w Bełżcu, zastępca komendanta obozu zagłady w Sobiborze, został zabity podczas powstania więźniów Sobiboru.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w Völlen we Fryzji Wschodniej[1]. Wstąpił do SS, otrzymując numer członkowski 270 600. W latach 1934–1941 pełnił służbę w kilku obozach koncentracyjnych, m.in. w Esterwegen i Sachsenhausen[2]. Był także członkiem personelu akcji T4, czyli tajnego programu eksterminacji osób psychicznie chorych i niepełnosprawnych umysłowo. Pracował jako „palacz” w krematorium w „ośrodku eutanazji” w Bernburgu[1][2].
Podobnie jak wielu innych uczestników akcji T4 otrzymał przydział do personelu akcji „Reinhardt”. Znalazł się w pierwszej grupie esesmanów, którą w listopadzie 1941 roku skierowano do powstającego obozu zagłady w Bełżcu[3]. Po uruchomieniu Bełżca służył w tzw. obozie II, czyli w strefie eksterminacji, w której obrębie znajdowały się komory gazowe i masowe groby. Nie wiadomo, na czym dokładnie polegały tam jego obowiązki[1]. Wiadomo natomiast, że pozostawał w zażyłych stosunkach z pierwszym komendantem Bełżca i późniejszym inspektorem obozów zagłady akcji „Reinhardt”, Christianem Wirthem[4].
W kwietniu 1942 roku[1], a według innych źródeł w styczniu 1943 roku[2], został przeniesiony do obozu zagłady w Sobiborze. Objął tam stanowisko zastępcy komendanta[5]. Wiosną 1943 roku otrzymał awans do stopnia Untersturmführera[2][6]. 14 października 1943 roku, gdy wybuchło powstanie więźniów Sobiboru, pełnił obowiązki komendanta obozu, gdyż komendant Franz Reichleitner przebywał w tym czasie na urlopie. Z tego powodu konspiratorzy uznali likwidację Niemanna za jeden ze swoich głównych priorytetów[7][8]. Zaproszono go do warsztatu krawieckiego na godzinę 16:00, rzekomo w celu dokonania przymiarki[9][10]. Pojawił się na miejscu około dwadzieścia minut wcześniej i w czasie przymierzania garnituru został zabity ciosem siekiery przez sowieckiego Żyda – jeńca wojennego, Aleksandra Szubajewa[11].
Album Niemanna[edytuj | edytuj kod]
Niemann pozostawił po sobie bogatą kolekcję fotograficzną, zawierającą 361 zdjęć, które wykonał służąc w szeregach SS, w tym podczas udziału w akcji T4 oraz służby w obozach zagłady w Bełżcu i Sobiborze. W 2015 roku jego wnuk przekazał kolekcję niemieckiemu stowarzyszeniu „Bildungswerk Stanislaw Hantz”. W styczniu 2020 roku album Niemanna, uzupełniony o zdjęcia odnalezione także po 2015 roku, trafił do zbiorów waszyngtońskiego United States Holocaust Memorial Museum[12].
Film[edytuj | edytuj kod]
Niemann jest jednym z antagonistów w brytyjskim filmie telewizyjnym Ucieczka z Sobiboru z 1987 roku. W jego postać wcielił się Henry Stolow[13].
Niemann jest także jednym z antagonistów w rosyjskim filmie Sobibór (ros. Собибор) z 2018 roku. W jego postać wcielił się Maximilian Dirr[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Kuwałek 2010 ↓, s. 69.
- ↑ a b c d Webb 2017 ↓, s. 340.
- ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 36 i 69.
- ↑ Kuwałek 2010 ↓, s. 64.
- ↑ Bem 2014 ↓, s. 53.
- ↑ Arad 1999 ↓, s. 167–168.
- ↑ Arad 1999 ↓, s. 322 i 328.
- ↑ Bem 2014 ↓, s. 273.
- ↑ Arad 1999 ↓, s. 322.
- ↑ Bem 2014 ↓, s. 274.
- ↑ Bem 2014 ↓, s. 275–276.
- ↑ Museum Acquires Sobibor Perpetrator Collection. ushmm.org, 2020-01-28. [dostęp 2020-07-13]. (ang.).
- ↑ Escape from Sobibor. Full Cast & Crew. imdb.com. [dostęp 2018-01-01]. (ang.).
- ↑ Sobibór. filmweb.pl. [dostęp 2018-08-01].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Yitzhak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington i Indianapolis: Indiana University Press, 1999. ISBN 978-0-253-21305-1. (ang.).
- Marek Bem: Sobibór. Obóz zagłady 1942–1943. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2014. ISBN 978-83-7399-611-3.
- Robert Kuwałek: Obóz zagłady w Bełżcu. Lublin: Państwowe Muzeum na Majdanku, 2010. ISBN 978-83-925187-8-5.
- Chris Webb: The Sobibor death camp. History, Biographies, Remembrance. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2017. ISBN 978-3-8382-0966-1. (ang.).