Juliusz Wertheim
| |
| Data i miejsce urodzenia |
24 września 1880 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 maja 1928 |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
Juliusz Wertheim (ur. 24 września 1880 w Warszawie, zm. 6 maja 1928 tamże)[1] – polski kompozytor, pianista, dyrygent, pedagog i krytyk muzyczny; przyjaciel Artura Rubinsteina.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodził z zamożnej rodziny żydowskiej, która przyjęła wyznanie ewangelicko-augsburskie. Jego ojciec Piotr, warszawski bankier, był przyrodnim bratem Karola Tausiga, zaś jego matka Aleksandra Klementyna była córką Ferdynanda Leo, wydawcy dziennika „Gazeta Polska”, i utalentowaną śpiewaczką.
Juliusz rozpoczął naukę gry na fortepianie u Rudolfa Strobla, który wysłał go do Berlina na naukę pianistyki u Maurycego Moszkowskiego i Heinricha Bartha oraz kompozycji u Heinricha Urbana. Po powrocie do Warszawy rozpoczął regularne studia w Konserwatorium: teorii u Zygmunta Noskowskiego i pianistyki u Józefa Śliwińskiego. Studia ukończył w roku 1901.
Juliusz Wertheim zaprzyjaźnił się z Arturem Rubinsteinem, Pawłem Kochańskim i Karolem Szymanowskim. Zachęcił Rubinsteina do głębszego zainteresowania się twórczością Chopina. W swoich pamiętnikach Rubinstein opisał swoje stosunki z rodziną Wertheimów, opisując ich pod pseudonimem Harman.[potrzebny przypis]
W lutym 1904 Rubinstein wykonał w Filharmonii warszawskiej partię fortepianową „Fantazji” Wertheima pod dyrekcją jej kompozytora.
W latach 1915-1916 został asystentem dyrygenta w Filharmonii Warszawskiej. Został powołany na profesora instrumentacji w Konserwatorium Warszawskim, a po przeniesieniu do Berlina zajął się kompozycją. W roku 1924 opublikował cztery symfonie, sonaty i wariacje fortepianowe oraz pieśni.
Juliusz Wertheim zmarł nagle w wieku 48 lat na zawał podczas transmitowanego przez Polskie Radio koncertu dyrygując w Filharmonii Preludium do Śpiewaków norymberskich Richarda Wagnera[2].
Dzieła Wertheima obejmują m.in. koncert fortepianowy h-moll, sonatę skrzypcową, Symfonische Variationen na wlasny temat op. 19, wydane w Berlinie przez wydawnictwo Simrock, nie ukończoną operę „Fata Morgana”.
Twórczość Wertheima w dużej części zaginęła podczas II wojny światowej, wiele utworów spłonęło w Warszawie, a wydawnictwo Simrock wycofało i zniszczyło opublikowane przez siebie egzemplarze[2].
Zachowane utwory charakteryzuje powaga, większość pozostaje w tonacjach molowych. W porównaniu do równieśników - m.in. Szymanowskiego czy Karłowicza, muzyka Wertheima brzmi tradycyjnie, mieści się w ramach stylistyki Brahmsa, Liszta lub Wagnera[2].
Został pochowany na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (aleja F, grób 34)[3].
Dyskografia[edytuj | edytuj kod]
- 2018 : Piano Works - Acte Préalable AP0428 - Elżbieta Tyszecka, piano[4]
- 2020 : Songs 1 - Acte Préalable AP0461 - Krzysztof Bobrzecki, Anna Mikolon[5]
- 2020 : Songs 2 - Acte Préalable AP0462 - Krzysztof Bobrzecki, Anna Mikolon[6]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Barbara Chmara-Żaczkiewicz, Wertheim Juliusz, [w:] Elżbieta Dziębowska (red.), Encyklopedia muzyczna PWM, wyd. I, t. 12 W-Ż część biograficzna, Kraków: PWM, 2012, s. 139-140, ISBN 978-83-224-0935-0.
- ↑ a b c Mariusz Ciupka, Żal, tęsknota, niepokoje..., „Ruch Muzyczny”, 3/2021, 11 lutego 2021, s. 28, ISSN 0035-9610.
- ↑ śp. JULIUSZ EDWARD WERTHEIM
- ↑ AP0428 [online], Acte Prealable [dostęp 2021-02-11] (ang.).
- ↑ AP0461 [online], Acte Prealable [dostęp 2021-02-11] (ang.).
- ↑ AP0462 [online], Acte Prealable [dostęp 2021-02-11] (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Baker's Biographical Dictionary of Musicians, Seventh Edition, Revised by Nicolas Slonimsky, Schirmer Books, New York, 1984
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Utwory Juliusza Wertheima w bibliotece Polona