Kamica ślinianek
| sialolithiasis | |
 Sjalolity – kamienie pochodzące ze ślinianki podjęzykowej | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
|---|---|
Kamica ślinianek (łac. sialolithiasis) – choroba polegająca na tworzeniu się w wyniku zaburzeń w wytwarzaniu śliny złogów (tzw. „kamieni”) w obrębie ślinianki lub jej przewodu.
Epidemiologia[edytuj | edytuj kod]
Kamica jest najczęstszą chorobą dużych ślinianek[1]. Mężczyźni chorują dwukrotnie częściej niż kobiety[1][2]. Chorują najczęściej osoby powyżej 40. roku życia[1].
W około 85% przypadków kamica występuje w śliniance podżuchwowej[2] (jedynie 2% dotyczy małych gruczołów ślinowych)[1], zwykle jednostronnie (75%)[1]. Wynika to z uwarunkowań anatomicznych:
- przewód wyprowadzający ślinianki podżuchwowej jest długi (ma ok. 5,5 cm) i wąski (2-4 mm średnicy)[1]
- przewód zagina się dwukrotnie, w tym raz ku górze pod kątem prostym[1]
- ślina musi pokonać siłę grawitacji[1]
- ślina ślinianki podżuchwowej zawiera dużo wapnia (2× więcej niż przyusznicy), dużo mucyn, jest bardziej lepka niż przyusznicy i ma wyższe pH[1].
Kamienie ślinowe mogą przybierać różne kształty i rozmiary (2 mm do 2 cm), które zależą od składu chemicznego i umiejscowienia[1].
Patogeneza[edytuj | edytuj kod]
Przyczyny powstawania nie zostały jeszcze do końca poznane. Prawdopodobnie są one związane z wieloma czynnikami[1], m.in. poziomem elektrolitów w organizmie oraz z dietą. Duże znaczenie mają też zastój śliny, stany zapalne ślinianki i zwężenia przewodu wyprowadzającego[1].
Kamienie powstają wokół inicjujących ognisk organicznych (nidus) składających się głównie ze zmienionego śluzu, złuszczonych komórek nabłonka, białka i mikroorganizmów. Wokół tego jądra krystalizują warstwowo fosforany i/lub węglany wapnia, tworząc żółto-białe okrągłe lub owalne kamienie.
Skład kamieni śliniankowych[edytuj | edytuj kod]
- fosforan wapnia (75,97%)
- fosforan magnezu (3,77%)
- węglan wapnia (3.2%)
- związki organiczne[3].
Objawy[edytuj | edytuj kod]
Małe kamienie mogą nie dawać żadnych dolegliwości. Natomiast większe kamienie mogą nawet zamykać światło przewodu wyprowadzającego[1]. Objawy są niespecyficzne – ból (kolka ślinowa, występuje głównie podczas jedzenia i poruszania językiem), niedrożność przewodów, czasem powiększenie ślinianki (obrzęk narastający w trakcie i po posiłku)[1]. Bywa, że jest wyczuwalny jeden lub więcej kamieni.
Możliwe są zaostrzenia w postaci ropnego zapalenia (stany ropne), w tym przypadku ślinianka jest obrzęknięta i bolesna, także podczas palpacji. Mogą wystąpić takie zmiany reaktywne jak odczyn zapalny[1], metaplazja płaskonabłonkowa lub śluzowa, poszerzenie przewodów odprowadzających. Choroba może prowadzić nawet do całkowitego zniszczenia miąższu a dalej do martwicy i zwłóknienia.
Rozpoznanie[edytuj | edytuj kod]
W przypadku dużych kamieni czasem można je wykryć palpacyjnie[1]. Diagnostyka dodatkowa opiera się m.in. na badaniach radiologicznych (RTG – sjalografia, TK, CBCT), jednak 40% kamieni przyusznicy i 20% ślinianki podżuchwowej nie daje cienia w promieniowaniu rentgenowskim[1]. Stosuje się też badanie USG, jednak czułość w kamicy sięga ok. 80%[1].
Stosuje się również sialendoskopię[1] oraz zgłębnikowanie przewodu ślinianki.
Profilaktyka i leczenie[edytuj | edytuj kod]
Leczenie polega na usunięciu kamienia z przewodu ślinianki, przy pomocy endoskopii lub litotrypsji[1]. Powoduje to natychmiastowe ustąpienie dolegliwości bólowych. W przypadkach, gdy złogi są liczne wykonuje się całkowite usunięcie (resekcja) gruczołu ślinowego.
Nie istnieją szczególne sposoby zapobiegania kamieniom ślinowym.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Mansur Rahnama i inni, Kamica ślinianki podżuchwowej, „Magazyn Stomatologiczny”, 298, Lublin: Czelej Sp. z o.o., październik 2017, s. 25-26, ISSN 1230-0888 (pol.).
- ↑ a b Maria Zalesska-Kręcicka: Zarys otolaryngologii. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Wrocław: Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, 2008, s. 206–207. ISBN 978-83-7055-552-8.
- ↑ Chemical investigation of salivary calculus.
