Kinalua
Kinalua (też Kunalua, Kunulua, Kinalia, Kunalia, Kullani, Kullania)[1] – miasto w starożytnej Syrii znane ze wzmianek w tekstach asyryjskich, stolica nowohetyckiego królestwa Pattin (asyryjskie Unqi), identyfikowane najczęściej ze stanowiskiem Tell Tayinat w Turcji[2].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
W tekstach asyryjskich z czasów panowania królów Aszurnasirpala II (883-859 p.n.e.), Salmanasara III (858-824 p.n.e.) i Tiglat-Pilesera III (744–727 p.n.e) miasto to wzmiankowane jest pod nazwami Kinalua, Kunalua, Kunulua, Kinalia i Kunalia (zapisywane uruki/ku-na/nu-lu/li-a)[1][3], natomiast w tekstach z okresu panowania Sargonidów występuje pod zmienioną nazwą Kullani(a) (zapisywane urukul-la-ni-i/a), będącą najprawdopodobniej dialektalną formą wcześniejszej nazwy Kinalua[4]. Pod nazwami Kalneh i Kalno miasto to wzmiankowane jest również w Starym Testamencie (Księga Amosa 6:2; Księga Izajasza 10:9)[4].
Dzieje miasta[edytuj | edytuj kod]
W inskrypcjach asyryjskich Kinalua nazywana jest „królewskim miastem” (āl šarrūti) królestwa Unqi (Pattin)[3]. W 870 r. p.n.e. Aszurnasirpal II w trakcie swojej zachodniej kampanii wojennej dotarł do tego miasta, gdzie Lubarna, król Pattin, poddał mu się bez walki i złożył trybut[2]. Wyjeżdzając z Kinaluy Aszurnasirpal II zabrał ze sobą licznych zakładników (w tym siostrzenicę Lubarny), a piechota i jazda z Pattin zasiliły asyryjską armię[2]. Kilkadziesiąt lat później, najprawdopodobniej w 831 r. p.n.e., gdy drugi król Pattin o imieniu Lubarna został zamordowany przez swoich własnych ludzi w trakcie powstania, Salmanasar III, syn i następca Aszurnasirpala II, wysłał do Pattin asyryjską armię pod dowództwem Dajjan-Aszura, naczelnego dowódcy wojsk (turtānu)[2][3]. Asyryjskie wojska zajęły Kinaluę, król Pattin, Surri, który uzurpował tron, wkrótce zmarł, a buntownicy zostali wbici na pale[3]. Na nowego króla Pattin Dajjan-Aszur wyznaczył niejakiego Sasi z kraju Kurussa[2][3]. Przed opuszczeniem Pattin Dajjan-Aszur przyjął od Sasi trybut i umieścił w świątyni w Kinalua asyryjską stelę[3]. Wiele lat później, w 738 r. p.n.e., gdy Tutammu, ostatni król Pattin, zbuntował się przeciw Asyrii, asyryjski król Tiglat-Pileser III zajął jego królestwo, a jego samego usunął z tronu[2]. Kinalua została zdobyta i złupiona, a do zarządzania nią wyznaczony został asyryjski gubernator[3]. Na rozkaz Tiglat-Pilesera III do Kinaluy i innych miast królestwa Unqi przesiedlona została ludność deportowana ze wschodu[3].
Asyryjska prowincja[edytuj | edytuj kod]
Po pokonaniu w 738 r. p.n.e. Tutammu, króla Pattin, Tiglat-Pileser III zaanektował jego królestwo i przekształcił je w asyryjską prowincję[2][5]. W tekstach asyryjskich prowincja ta nosi nazwę Kullani(a), która wydaje się być dialektalną wersją nazwy Kinalua[2]. Jest to tym bardziej prawdopodobne, iż w Asyrii nowe prowincje nazywano często od ich stolic, a tymi były z reguły dawne stolice podbitych królestw[1]. Prowincja obejmowała najprawdopodobniej obszar leżący pomiędzy wybrzeżem Morza Śródziemego a rzeką Orontes, stanowiący współcześnie część tureckiej prowincji Hatay[5]. Kinalua, już jako Kullani, wzmiankowana jest w asyryjskiej kronice eponimów, która we wpisie odnoszącym się do wydarzeń z 738 r. p.n.e. podaje, że „(za eponimatu) Adad-belu-ka’’ina, gubernatora Aszur, Kullani zostało zdobyte”[6][7]. Manzerne, gubernator prowincji Kullania, wymieniany jest w tym samym źródle jako limmu (eponim) w 684 r. p.n.e.[6][7]. Prowincja wzmiankowana jest w tekstach administracyjnych z czasów panowania Sargona II (722-705 p.n.e.) oraz w listach z czasów panowania Asarhaddona (681-669 p.n.e.) i Aszurbanipala (669-627? p.n.e.)[5].
Kullania w Biblii[edytuj | edytuj kod]
W dwóch miejscach Starego Testamentu Kullania (występująca pod nazwami Kalneh i Kalno) wymieniana jest wraz z królestwami podbitymi przez Asyryjczyków: z Hamat (Księga Amosa 6:2) i Karkemisz (Księga Izajasza 10:9)[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Hawkins J.D., Kullani(a), w: Reallexikon ... , s. 306.
- ↑ a b c d e f g h hasło Kinalua, w: Bryce T., The Routledge Handbook ... , s. 386.
- ↑ a b c d e f g h Hawkins J.D., Kinalua, w: Reallexikon ... , s. 597.
- ↑ a b Hawkins J.D., Kullani(a), w: Reallexikon ... , s. 305-306.
- ↑ a b c Radner K., Provinz. C, w: Reallexikon ... , s. 61.
- ↑ a b Hawkins J.D., Kullani(a), w: Reallexikon ... , s. 305.
- ↑ a b The Neo Assyrian Eponyms. cdli.ox.ac.uk. [dostęp 2019-11-06]. (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- hasło Kinalua, w: Bryce T., The Routledge Handbook of the Peoples and Places of Ancient Western Asia, Routledge 2013, s. 386.
- Hawkins J.D., Kinalua, w: Reallexikon der Assyriologie, tom V (Ia... - Kizzuwatna), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1976-80, s. 597-598.
- Hawkins J.D., Kullani(a), w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagesang - Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s. 305-306.
- Radner K., Provinz. C, w: Reallexikon der Assyriologie, tom XI (Prinz, Prinzessin – Samug), Walter de Gruyter, Berlin – New York 2006-2008, s. 42–68.