Kościół ormiański w Żwańcu
 Kościół ormiański pw. Niepokalanego Poczęcia NMP | |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||||
| Miejscowość | |||||||
| Wyznanie | |||||||
| Kościół | |||||||
| Wezwanie | |||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||
| Cudowne wizerunki | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie obwodu chmielnickiego  | |||||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||||
 48°33′01,120″N 26°29′10,900″E/48,550311 26,486361
| |||||||
Kościół ormiański pw. Niepokalanego Poczęcia NMP – zabytkowa świątynia chrześcijańska wybudowana w Żwańcu około roku 1740 w miejsce starszej świątyni[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zgodnie z ustaleniami pokoju karłowickiego z 1699 roku, na mocy którego Podole powróciło do Rzeczypospolitej, w mieście osiedlili się Ormianie, przybyli z pobliskiego Chocimia, który znajdował się pod tureckim zwierzchnictwem. Świątynia została wybudowana z fundacji Wawrzyńca Lanckorońskiego[2] (zm. 1751), rotmistrza chorągwi pancernej, starosty stopnickiego[3]. Obiekt został przebudowany w latach 1782-1786 i w nadanej wówczas formie przetrwał do czasów współczesnych[4]. W roku 1791 sanktuarium konsekrował Jakub Walerian Tumanowicz, arcybiskup metropolita lwowski obrządku ormiańskiego[5]. W pierwszej połowie XIX w. Stanisław Delfin Komar (zm. 1832)[6], marszałek guberni podolskiej zarządzał i był właścicielem m.in. dóbr Żwaniec[7]. W czasach stalinowskich świątynia została odebrana wiernym i przeznaczona na warsztat mechaniczny obsługujący kołchoz w Żwańcu[4]. Częściowo odnowioną świątynię w lipcu 1994 roku konsekrował biskup Jan Olszański, ordynariusz podolski[5]. Obecnie kościołem opiekują się oo. paulini[5] z Kamieńca Podolskiego.
Architektura, obraz[edytuj | edytuj kod]
Świątynia jest budowlą jednonawową z płytkim pseudotranseptem[4]. Do kościoła prowadzi ozdobny portal wejściowy z dwoma kolumnami, które wspierają kartusz z Zadorą - herbem Lanckorońskich poniżej płaskorzeźba przedstawiająca baranka bożego a powyżej, nad oknem, dwa herby donatorów świątyni: po lewej Korczak Komarów a po prawej Dołęga Mostowskich[8]. We wnętrzu, nakrytym sklepieniami kolebkowymi z lunetami, wyróżniają się dekoracyjne pilastry ścienne. W przedsionku świątyni ocalała płyta nagrobna z napisem: Oto kamień nagrobny / Pana Jakuba z /miejscowości / Bysta / Z roku Chańb Szaha / Zwanego synem Nazara / Przeszedł do wieczności w roku / Tysiąc dwieście piątym / (1756) / Dwudziestego trzeciego kwietnia / Przechodniu wspomnij jego duszę[4]. Obiekt otoczony jest murem obronnym ze strzelnicami, w którym zachowały się dwie bramy[1], jak również wtórnie wmurowane fragmenty płyt nagrobnych. W kościele znajdował się przywieziony z Zamościa obraz przedstawiający św. Kajetana, słynący cudami[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Aleksander Strojny, Krzysztof Bzowski, Artur Grossman: Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu... Kraków: Wyd. Bezdroża, 2005, s. 301. ISBN 83-921981-6-6.
- ↑ a b Żwaniec. rzecz-pospolita.com. [dostęp 2014-07-15].
- ↑ Wawrzyniec Lanckoroński. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2014-07-15].
- ↑ a b c d W Żwańcu nad Żwańczykiem. www.kresy.pl. [dostęp 2014-07-15].
- ↑ a b c Diecezja Kamieniecko-Podolska. www.rkc.kh.ua. [dostęp 2014-07-18].
- ↑ Stanisław Delfin Komar. genealogia.grocholski.pl. [dostęp 2016-05-01].
- ↑ Zbiór Aleksandra Czołowskiego. Inwentarz zespołu PL, 1/388. Opracowała Teresa Zielińska. agad.archiwa.gov.pl. [dostęp 2016-05-01].
- ↑ Paulini w Mariupolu na Ukrainie. jasnagora.com. [dostęp 2016-05-01].