Krystyna Gryczełowska

Krystyna Gryczełowska (ur. 24 czerwca 1931 w Wilnie, zm. 3 września 2009 w Łodzi) – polska reżyserka i scenarzystka filmowa, tworząca wielokrotnie nagradzane filmy dokumentalne.

Życiorys

Absolwentka wydziału scenariopisarstwa moskiewskiego Państwowego Instytutu Kinematografii Federacji Rosyjskiej im. S.A. Gierasimowa (WGIK; dyplom w 1955). Od powrotu do Polski związana z warszawską Wytwórnią Filmów Dokumentalnych, gdzie zadebiutowała w 1959 roku jako samodzielny reżyser. Laureatka wielu nagród festiwalowych. W tym kilkakrotna zdobywczyni Złotego Lajkonika na Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie.

Krystyna Gryczełowska nie była rozpieszczana przez jury festiwali międzynarodowych, nie licząc nagrody Srebrnego Smoka na festiwalu w Krakowie za film Wtorki, czwartki i soboty w 1965 roku. Większość laurów, jakie przypadły tej reżyserce, to laury krajowe. To znaczące, bowiem jej twórczość dotykała przede wszystkim ważnych i bolesnych polskich spraw, i choć wielokrotnie ma wymiar szerszy, uniwersalny, odbierana była przede wszystkim w krajowym kontekście.

Zaczynała, co istotne, pod znakiem dokumentu tzw. czarnej serii, jeszcze jako scenarzystka, realizując z Jerzym Ziarnikiem w 1956 roku głośny film Miasteczko, opowiadający o wyludniającym się z braku pracy mieście. Także jej Siedliszcze (1960), zrealizowany 4 lata później samodzielnie, opowiadający o pracy lekarza wiejskiego, jest utrzymany w klimacie tych interwencyjnych filmów, które stanowiły odreagowanie socrealistycznego lukrowania polskiej rzeczywistości.

Często współpracowała z: Jerzym Gościkiem, Leszkiem Krzyżańskim, Bogusławem Rybczyńskim, Haliną Paszkowską, Cezarym Makowskim, Bolesławem Witanowskim, Piotrem Jaxa, Michałem Horowicem, Zygmuntem Rybarskim, Krzysztofem Grabowskim, Tomaszem Gołębiewskim.

Została pochowana na Starym Cmentarzu w Łodzi.

Nagrody

• Srebrny Smok Wawelski - Nagroda Główna I za Wtorki, czwartki i soboty (1965)
• Nagroda Specjalna w konkursie ogólnopolskim - Nagroda Klubu Krytyki Filmowej - "Syrenka" za Wola Rafałowska (1967)
• Brązowy Lajkonik - Dokument za 90 dni w roku (1968)
• Złoty Lajkonik - Grand Prix w konkursie ogólnopolskim - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za Nazywa się Błażej Rejdak (1969)
• Złoty Lajkonik - Grand Prix w konkursie ogólnopolskim - Nagroda Ministra Kultury i Sztuki za Zawsze rodzi się chleb (1970)
• Brązowy Lajkonik - Zdobywca II za Nasze znajome z Łodzi (1972)

Filmografia

• O amonicie i 14 harcerzach (1952)
• Wyprawa na Czarcią Wyspę (1955)
• Miasteczko (1956)
• Wyspa wielkiej nadziei (1957)
• Urodzaj (1959)
• Ciszej (1960)
• Siedliszcze (1960)
• Płyń pieśni, płyń (1961)
• Ballady z podwórka (1961)
• Ziemia lubuska opowiada (1962)
• Trzecia młodość (1962)
• Pierwsze pokolenie (1963)
• Słoneczne wzgórze (1963)
• W klubie na woli (1963)
• Na naszej ziemi (1964)
• Wtorki, czwartki i soboty (1965)
• Przed wyborami (1965)
• Treflowy dzień (1966)
• Różnica 65/66 (1966)
• Wola Rafałowska (1966)
• Uwaga dziecko (1967)
• 24 godziny Jadwigi L. (1967)
• 90 dni w roku (1968)
• Nazywa się Błażej Rejdak (1968)
• Zawsze rodzi się chleb (1969)
• Pegeerowcy (1970)
• Nasze znajome z Łodzi (1971)
• ...w Lutym 1971 (1971)
• ...A ten majątek miał hrabia Czarnecki (1972)
• Krzeczowice. Jesień. (1972)
• Władza (1973)
• Przeżyć dobrze jedno życie... (1973)
• Ślady na mapie, ślady na taśmie (1974)
• Siostry (1974)
• Taki pejzaż (1975)
• Powiązania (1976)
• Pani Halina (1977)
• Akademik (1977)
• Dla sześciu tysięcy ludzi w szesnastu wsiach (1978)
• Wizerunek pewnej historycznej gminy u schyłku lata 1979 (1979)
• Fragment większej całości (1981)
• Plener ze świecami (1983)
• Studnia (1986)

Linki zewnętrzne

• Krystyna Gryczełowska w bazie Filmweb
• Krystyna Gryczełowska w bazie filmpolski.pl