London and North Eastern Railway
| |
.jpg) Poranne pociągi ekspresowe LNER opuszczające dworzec King’s Cross w Londynie, ilustracja z 1928 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Data założenia |
1 stycznia 1923 |
| Data likwidacji |
31 grudnia 1947 |
| Zatrudnienie |
207 500 (1924) |
| Strona internetowa | |
London and North Eastern Railway (LNER, z ang. „Kolej Londyńska i Północno-Wschodnia”) – brytyjskie przedsiębiorstwo kolejowe istniejące w latach 1923–1947, jedno z czterech działających w tym okresie, określanych mianem „wielkiej czwórki” (Big Four)[a][1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Powołane do życia 1 stycznia 1923 roku na mocy ustawy brytyjskiego parlamentu (Railways Act 1921), która przewidywała racjonalizację mocno rozczłonkowanego wówczas rynku kolejowego poprzez połączenie 120 ówczesnych przedsiębiorstw kolejowych w cztery większe spółki. Celem była przede wszystkim poprawa rentowności całego systemu poprzez redukcję nadmiarowej infrastruktury, dotychczas utrzymywanej osobno przez każdego z rywalizujących ze sobą przewoźników, oraz ujednolicenie taryf przewozowych[1].
W skład LNER weszły przedsiębiorstwa Great Northern Railway, Great Eastern Railway, Great Central Railway, North Eastern Railway, North British Railways, Great North of Scotland Railway oraz Hull and Barnsley Railway[1]. Sieć kolejowa, która przeszła w posiadanie LNER rozciągała się wzdłuż wschodniego wybrzeża Wielkiej Brytanii, od Londynu na północ, obejmując Anglię Wschodnią, East Midlands, Yorkshire, Anglię północno-wschodnią i znaczną część Szkocji[1][2]. Główną arterią sieci była linia kolejowa East Coast Main Line z Londynu (dworca King’s Cross) do Edynburga[3]. Długość linii kolejowych należących do LNER wynosiła nieco ponad 10 600 km[4] (lub 10 150 km[3]), co stanowiło około 1/3 całej brytyjskiej sieci kolejowej[4]. W momencie utworzenia LNER było w posiadaniu 7423 lokomotyw parowych, 13 467 wagonów pasażerskich, 281 748 wagonów towarowych, 140 członów elektrycznych zespołów trakcyjnych, 6 lokomotyw elektrycznych, 10 wagonów parowych oraz 1 wagonu spalinowo-elektrycznego[3].
Znaczną część działalności LNER stanowiły przewozy towarowe[1]. Około 2/3 sieci kolejowej LNER przeznaczone były do obsługi ruchu towarowego. Zapaść przemysłu ciężkiego w okresie międzywojennym (w szczególności spadek produkcji węgla) oraz rosnący udział transportu drogowego w przewozach krótko- i średniodystansowych, zarówno towarowych jak i pasażerskich przełożyły się na słabą kondycję finansową spółki. Pewien sukces odniosły działania podjęte przez zarząd w celu zwiększenia oszczędności i produktywności spółki. W latach 1924–1937 liczba zatrudnionych pracowników została zredukowana z 207 500 do 175 800, przy jednoczesnym wzroście obsługiwanych pociągokilometrów[4].
Wśród oferowanych przez LNER przewozów pasażerskich znajdowały się przede wszystkim połączenia długodystansowe z Londynu do Szkocji oraz podmiejskie w północnym i wschodnim Londynie. Spółka prowadziła wysoce efektywne działania marketingowe, promując bezpośrednie pociągi ekspresowe z Londynu do Edynburga (Flying Scotsman – „Latający Szkot”), luksusowe pociągi typu Pullman (m.in. Queen of Scots – „Królowa Szkotów”) oraz pociągi wycieczkowe (m.in. Northern Belle). Poza przewozami kolejowymi spółka zajmowała się również transportem morskim, hotelarstwem a od 1928 roku także transportem autobusowym[1].
Naczelnym inżynierem LNER do 1941 roku był Nigel Gresley, odpowiedzialny m.in. za projekt parowozów A3, A4, P2 i V2[4]. W lipcu 1938 roku skonstruowana przez niego lokomotywa 4468 Mallard klasy A4 osiągnęła prędkość 203 km/h, ustanawiając nowy światowy rekord prędkości[b][1][4].
Podczas II wojny światowej infrastruktura LNER znacznie ucierpiała w wyniku nalotów niemieckich. Wkrótce po zakończeniu wojny transport publiczny, w tym kolejowy, w Wielkiej Brytanii poddany został nacjonalizacji – 1 stycznia 1948 roku LNER, podobnie jak reszta „wielkiej czwórki”, weszło w skład nowo powołanej państwowej spółki British Railways[1].
-
Lokomotywa 4472 Flying Scotsman klasy A3 w oryginalnym malowaniu LNER w 1982 roku -
-
Pociąg podmiejski LNER z Londynu do Brentwood w 1928 roku -
.jpg)
.jpg)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Pozostałe trzy to Great Western Railway (GWR), London, Midland and Scottish Railway (LMS) oraz Southern Railway (SR).
- ↑ Wśród lokomotyw parowych rekord ten utrzymuje się do dnia dzisiejszego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h Jack Simmons, Gordon Biddle: The Oxford Companion to British Railway History. Oxford University Press, 1997, s. 197, 283-284. ISBN 0-19-211697-5. (ang.).
- ↑ LNER Encyclopedia: Constituent Companies [online], www.lner.info [dostęp 2021-10-03].
- ↑ a b c 4. Building a New Railway Company. W: David Wragg: The LNER Handbook. History Press, 2017. ISBN 978-0-7509-8482-9. (ang.).
- ↑ a b c d e Shannon Butcher, The Golden Age of the 'Big Four' – The Railway Magazine [online], 10 marca 2020 [dostęp 2021-10-03] (ang.).
