Maksymilian Rutkowski

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Maksymilian Rutkowski
Ilustracja
Maksymilian Rutkowski (przed 1905)
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

26 sierpnia 1867
Wielka Wieś

Data i miejsce śmierci

15 listopada 1947
Kraków

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Stanowiska

konsultant chirurgiczny

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi
Pomnik Maksymiliana Rutkowskiego w Bielsku-Białej

Maksymilian Kazimierz Rutkowski (ur. 26 sierpnia[1] 1867 w Wielkiej Wsi, zm. 15 listopada 1947 w Krakowie) – polski lekarz i wojskowy, profesor doktor medycyny, generał brygady Wojska Polskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Maksymilian Kazimierz Rutkowski urodził się 26 sierpnia 1867 w Wielkiej Wsi k. Olkusza, w rodzinie Maksymiliana, dzierżawcy dóbr w Wielkiej Wsi, i Kazimiery z Leńczowskich. W 1886 ukończył krakowskie gimnazjum św. Anny i rozpoczął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, jego autorytetem był prof. Alfred Obaliński, chirurg-urolog. W 1892 uzyskał tytuł doktora. W 1894 został sekundariuszem na Oddziale Chirurgicznym krakowskiego Szpitala św. Łazarza i był nim do 1897, gdy został asystentem w Katedrze i Klinice Chirurgicznej, a dwa lata później docentem. Od 1905 przez trzy lata był prymariuszem na Oddziale Chirurgii Dziecięcej Szpitala św. Ludwika[2].

W 1906 był prezesem Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego[3]. W latach 1908–1920 pracował w krakowskim Szpitalu Św. Łazarza, gdzie pełnił funkcję prymariusza. W 1910 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1920 roku otrzymał tytuł profesora zwyczajnego[2]. W 1921 stanął na czele Katedry i Kliniki Chirurgicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, zajmował to stanowisko do 1937. W 1925 utworzył przy Klinice Chirurgicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego nowoczesny pawilon chirurgiczny, pięć lat później Poradnię Chorób Ortopedycznych dla Młodzieży Szkolnej, na początku lat 30. nowoczesny oddział urologiczny przy ul. Grzegórzeckiej[2], a także pierwszy w Polsce Oddział Neurochirurgiczny[4].

W roku akademickim 1931/1932 pełnił funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego uniwersytetu[2]. Równocześnie od 1927 do wybuchu II wojny światowej był redaktorem naczelnym periodyku „Chirurgia kliniczna”. Razem z prof. Juraszem zaangażował się w stworzenie anglojęzycznej wersji wspomnianego czasopisma, które miało prezentować tłumaczenia najciekawszych artykułów medycznych wydanych oryginalnie w języku polskim. Jednak z przyczyn finansowych ukazały się tylko dwa numery „Chirurgia Clinica Polonica”[5].

W 1932 został członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności. W latach 1933–1935 był prezesem Towarzystwa Chirurgów Polskich[2].

Zasługi w czasie działań wojennych[edytuj | edytuj kod]

W czasie I wojny światowej zorganizował czołówkę chirurgiczną tzw. Grupę Rutkowskiego, która działała w szpitalach polowych Legionów Polskich na Podolu, Wołyniu i Królestwie.

3 lutego 1920 Naczelny Wódz, Józef Piłsudski dekretem L. 1863 przyjął go do Rezerwy Armii z jednoczesnym mianowaniem generałem podporucznikiem lekarzem i powołaniem do „czynnej służby na czas zapotrzebowania wojennego w charakterze konsultanta chirurgicznego”[6]. Szczegółowy przebieg służby nie jest znany. Prawdopodobnie wiosną 1921 zwolniony został z czynnej służby. Zweryfikowany w stopniu generała brygady ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie generałów. 21 kwietnia 1932 roku został zwolniony od powszechnego obowiązku wojskowego z uwagi na przekroczenie wieku 60 lat, przewidzianego dla oficera pospolitego ruszenia[7]. Po wybuchu II wojny światowej powrócił na dwa miesiące do pracy w Szpitalu św. Łazarza, od 1940 do 1941 kierował krakowską sekcją PCK równocześnie angażując się w działalność Rady Głównej Opiekuńczej[2]. Jesienią 1944 zorganizował komitet pomocy lekarzom warszawskim[2]. Po wojnie pracował także w Ubezpieczalni Społecznej[4].

Praca naukowa i działalność chirurgiczna[2][edytuj | edytuj kod]

Główne zainteresowania profesora to urologia, chirurgia jamy brzusznej i torakochirurgia:

  • w 1899 opracował metodę operacji wytwórczej pęcherza moczowego za pomocą fragmentu jelita krętego biodrowego
  • w 1913 przeprowadził i opisał oryginalną operację polegającą na uzupełnieniu ubytku cewki moczowej przeszczepem wyrostka robaczkowego
  • w 1913 jako pierwszy w Polsce usunął w całości pęcherz moczowy z powodu nowotworu złośliwego
  • w 1923 opracował i przeprowadził operację plastyki przełyku w pooparzeniowym zwężeniu tego narządu (utworzył sztuczny przełyk przez uformowanie od strony odźwiernika z krzywizny większej żołądka uszypułowanej „rury”, którą przeprowadził pod skórą klatki piersiowej)
  • w 1930 w zakresie torakochirurgii opisał i wykonał operacyjną metodę leczenia gruźlicy płuc za pomocą trzyetapowej torakoplastyki.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Maksymilian Rutkowski był żonaty z Adą Marią z Sarnów primo voto Markową (od 1934 roku). Dzieci nie miał[8]. W latach 1930–1932 zamieszkał początkowo sam, później z żoną w dworku w Bronowicach Wielkich na ul. Radzikowskiego 176. Dworek zaprojektował w 1926 roku przyjaciel profesora, architekt, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie Józef Gałęzowski[9].

Zmarł 15 listopada 1947 roku w Krakowie. Pochowany 18 listopada 1947 na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[10] (kwatera AC-na ścieżce-od zachodu)[11][12].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

  • Jest patronem ulicy w Krakowie w X dzielnicy Swoszowice (Opatkowice)[4]
  • W Bielsku-Białej znajduje się pomnik lekarza

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Stawecki 1994 ↓, s. 287 wg autora urodził się 26 lipca.
  2. ↑ a b c d e f g h Ryszard Gryglewski: Pionier nowoczesnej polskiej urologii - Maksymilian Rutkowski. [dostęp 2022-03-10].
  3. ↑ Poczet prezesów Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego. [dostęp 2022-03-10].
  4. ↑ a b c Teresa Stanisławska, Jan Adamczewski: Kraków ulica imienia. Kraków: Oficyna Wydawnicza „BIK”, 2000, ISBN 83-87023-08-6
  5. ↑ Katarzyna Pekacka-Falkowska, Halina Bogusz, ‘How well, not how much’: The life and career of Maksymilian Rutkowski (1867–1947), „Journal of Medical Biography”, 26 (3), 2016, s. 175–181, DOI: 10.1177/0967772016637740, ISSN 0967-7720 [dostęp 2019-12-29] (ang.).
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 28 lutego 1920 roku, s. 127.
  7. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 21 kwietnia 1932 roku, s. 304.
  8. ↑ Stawecki 1994 ↓, s. 287.
  9. ↑ Dworek Rutkowskich w Krakowie-Bronowicach. [dostęp 2022-03-10].
  10. ↑ Nekrolog: Dr Maksymilian Rutkowski. „Dziennik Polski”. Rok III, Nr 315 (999), s. 3, 18 listopada 1947. Kraków: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”. [dostęp 2023-07-31]. 
  11. ↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2021-01-12].
  12. ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 242, ISBN 978-83-233-4527-5.
  13. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 20.
  14. ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 464 „za wybitne zasługi na polu nauki i wychowywania młodzieży w duchu patriotycznym położone w latach 1905–1918”.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maksymilian_Rutkowski&oldid=72466777”