Niepokalanów

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Klasztor Niepokalanów
Ilustracja
Bazylika klasztoru Niepokalanów we wsi Paprotnia
Państwo

 Polska

Miejscowość

Paprotnia

Kościół

katolicki

Właściciel

Franciszkanie (OFMConv.)

Gwardian

o. Mariusz Słowik[1]

Typ zakonu

męski

Obiekty sakralne
Bazylika

niepokalanowska

Kaplica

Stara kaplica z 1927 r.

Założyciel klasztoru

o. Maksymilian Kolbe

Data budowy

1927-

Położenie na mapie gminy Teresin
Mapa konturowa gminy Teresin, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Klasztor Niepokalanów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Klasztor Niepokalanów”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Klasztor Niepokalanów”
Położenie na mapie powiatu sochaczewskiego
Mapa konturowa powiatu sochaczewskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Klasztor Niepokalanów”
Ziemia52°12′13″N 20°25′14″E/52,203750 20,420556
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Niepokalanów – franciszkański klasztor-sanktuarium („Gród Maryi”), położony na terenie archidiecezji warszawskiej, we wsi Paprotnia w gminie Teresin, w powiecie sochaczewskim. Klasztor, zajmujący powierzchnię 28 ha, znajduje się przy linii kolejowej Warszawa-Łowicz, w odległości ok. 42 km na zachód od Warszawy. Należy do Prowincji Matki Bożej Niepokalanej Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych w Warszawie. Niepokalanów jest częścią wsi Paprotnia jako Niepokalanów-Klasztor mający swój nr. TERYT 0738958.

Założenie klasztoru[edytuj | edytuj kod]

Założony w sierpniu 1927 r. na ziemiach ofiarowanych przez księcia Jana Druckiego-Lubeckiego, klasztor niepokalanowski stanowił miejsce działalności świętego o. Maksymiliana Marii Kolbego, franciszkanina. Początkowo osiedle zakonne zajmowało niewielki obszar, jednak wraz z rozwojem dzieła rosła też jego powierzchnia (książę Drucki-Lubecki ofiarował następne działki na postawienie kolejnych budynków). 8 grudnia 1927 r. w uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny klasztor poświęcił prowincjał o. Korneli Czupryk[2]. Pierwotnie o. Maksymilian planował nadać osiedlu nazwę „Zagroda Niepokalanej”, jednak o. Korneli przekonał go do nazwy Niepokalanów[3].

Przed wybuchem II wojny światowej w klasztorze mieszkało 760 zakonników, natomiast sam Niepokalanów stanowił duży ośrodek wydawniczy pism religijnych w Polsce. Drukarski park maszynowy liczył w tym czasie m.in. 3 maszyny rotacyjne oraz kilka linotypów i maszyn płaskich. Wydawnictwo zużywało rocznie ok. 1600 ton papieru na prawie 60 mln egzemplarzy drukowanych tu czasopism[4] (nakład samego miesięcznika „Rycerz Niepokalanej” dochodził do miliona egzemplarzy).

Od lipca 1931 r. działała w klasztorze Ochotnicza Straż Pożarna, złożona z braci zakonnych, co było niespotykane w innych krajach[5]. Wspomniana Straż, wyposażona w prosty sprzęt (ręczne sikawki, beczkowóz własnej roboty, drabiny, bosaki) miała za zadanie dbać o bezpieczeństwo pożarowe drewnianych budynków mieszkalnych i wydawniczych klasztoru. W razie pożaru śpieszyła też z pomocą okolicznym mieszkańcom. W 1940 r. franciszkańscy strażacy wyremontowali i dostosowali do celów gaśniczych samochód osobowy Minerva, który użytkowali w latach 1941-1958[6].

Budynek Radia Niepokalanów
Wieża bazyliki i klasztorny staw
Odrestaurowana stara kaplica

W kwietniu 1938 r. przygotowano plan otwarcia małego lotniska w Niepokalanowie dla potrzeb wydawnictwa. W grudniu 1938 r. nadano pierwszą audycję z nowo założonego radia SP3-RN (Stacja Polska 3 – Radio Niepokalanów). Działalność franciszkańskiego radia nie wyszła poza fazę próbnych audycji, gdyż starania o koncesję radiową przerwał wybuch wojny.

 Osobny artykuł: Radio Niepokalanów.

Wojenne losy[edytuj | edytuj kod]

Podczas II wojny światowej klasztor był miejscem schronienia dla żołnierzy, rannych w trakcie kampanii wrześniowej oraz dla wielu uchodźców, bez względu na ich narodowość czy wyznanie. M.in. na przełomie 1939/1940 r. przez kilka miesięcy przebywała w Niepokalanowie grupa ok. 1500 Żydów, wysiedlonych z Wielkopolski, których zakonnicy otoczyli opieką[7][8]. Działania wojenne nie ominęły również samych mieszkańców klasztoru. O. Maksymilian Kolbe aresztowany w lutym 1941 r. wraz z 4 innymi zakonnikami, zginął w obozie w Auschwitz pół roku później. Liczne kontrole, rewizje i groźby niemieckie stały się ponurą, wojenną codziennością.

Franciszkanie, pozbawieni możliwości prowadzenia akcji wydawniczej, skoncentrowali się na działalności usługowej dla okolicznej ludności. Naprawiano maszyny rolnicze i rowery, działał tartak, stolarnia i mleczarnia, funkcjonował zakład krawiecki, istniał też punkt Czerwonego Krzyża[7]. Zorganizowano pomoc dla więźniów i uchodźców, ponadto prowadzono tajne kursy nauczania. Klasztorna piekarnia bez przerwy dostarczała chleb wszystkim potrzebującym[9].

W czasie powstania warszawskiego w klasztorze założono dom noclegowy dla potrzebujących. Trafiali tam zarówno powstańcy – ranni bądź pochodzący z rozbitych oddziałów, rodziny bez dachu nad głową czy też wojenne sieroty. Dużym wyzwaniem logistycznym w warunkach okupacyjnych było zapewnienie żywności dla wszystkich przybyłych[9], zwłaszcza dla sierot, które nie miały dokąd się udać. Już pod koniec wojny (w styczniu 1945 r.) podczas intensywnego bombardowania Niepokalanowa, 6 zakonników poniosło śmierć, kilku innych zostało rannych, natomiast wiele budynków klasztornych uległo zniszczeniu bądź też poważnemu uszkodzeniu[2].

Okres Polski Ludowej[edytuj | edytuj kod]

Po zakończeniu wojny klasztor szybko reaktywował swoją działalność wydawniczą. W lipcu 1945 r. wznowiono druk „Rycerza Niepokalanej”, którego nakład osiągnął niebawem 700 tys. egzemplarzy. Wydano też książki poświęcone o. Maksymilianowi (Skąpiec Boży Jana Dobraczyńskiego, Dwie korony Gustawa Morcinka). Ponadto rozpoczęto edycję 12-tomowej encyklopedii zegarmistrzowskiej (1948-1980) pod redakcją dwóch braci-franciszkanów: Wawrzyńca Podwapińskiego i Bernarda Bartnika. Miejscowy, amatorski zespół teatralny wystawiał utwory sceniczne, natomiast w okresie Wielkiego Postu bracia zakonni przedstawiali Misterium Męki Pańskiej[4].

Jednak już w maju 1949 r. władze komunistyczne dokonały w Niepokalanowie rabunku maszyn, sprzętu i materiałów drukarskich, hamując tym samym dalszy rozwój wydawnictwa. Na klasztor nałożono bardzo wysokie podatki, a cenzura państwowa uniemożliwiła wydawanie Rycerza Niepokalanej przez następne 30 lat (1952-1981). Zrabowano zakonnikom gospodarstwo, zamknięto też niższe seminarium, konfiskując całe jego wyposażenie. Franciszkanie wielokrotnie stawali się ofiarami szykan bądź też ataków prasowych[2].

Jednym z nielicznych pozytywów w tych trudnych czasach była możliwość wybudowania świątyni w stylu modernistycznym (1948-1954), która służyła miejscowym wiernym jako kościół parafialny (parafię utworzono w czerwcu 1950 r.)[10]. Projekt budowy przygotował architekt Zygmunt Gawlik z Krakowa. Natomiast znaczący wkład przy pracach wykończeniowych mieli sami zakonnicy niepokalanowscy (wykonanie rzeźb do kościoła, metaloplastyka nastawy ołtarzowej, zegar wieżowy o pięciu tarczach, stacje drogi krzyżowej)[4].

 Osobny artykuł: Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Niepokalanowie.

Dzieło budowy świątyni docenił Prymas Polski kard. Wyszyński, stwierdzając podczas jeden ze swych wizyt w Niepokalanowie: Przed wojną Niepokalanów rozrastał się wzdłuż i wszerz. Przyszły czasy trudne, powojenne i wtedy franciszkanie, nie mogąc prowadzić dawnej pracy, uczynili najmądrzej jak tylko mogli to zrobić – wybudowali świątynię[11]. W kwietniu 1980 r. papież Jan Paweł II nadał kościołowi honorowy tytuł bazyliki mniejszej[12], a trzy lata później, w czerwcu 1983 r., odwiedził niepokalanowski klasztor i bazylikę w trakcie swojej 2. pielgrzymki do Polski. Nazwał wówczas Niepokalanów miejscem heroicznego życia św. Maksymiliana i warsztatem pracy Niepokalanej[13].

 Osobny artykuł: Bazylika Niepokalanej Wszechpośredniczki Łask w Niepokalanowie.

Niepokalanów obecnie[edytuj | edytuj kod]

Z przedwojennych budynków Niepokalanowa do czasów obecnych przetrwały tylko nieliczne. Na szczególną uwagę zasługuje tzw. stara kaplica drewniana. Zbudowana jesienią 1927 r. i rozbudowana dwa lata później, uważana za kolebkę klasztoru[14]. W niej zakonnicy składali swoje śluby zakonne, w niej też modlił się o. Maksymilian wraz z pierwszymi współpracownikami oraz okoliczną ludnością. Przez wiele lat po wojnie kaplica służyła jako sala pamiątek, zaś po kapitalnym remoncie została w grudniu 1997 r. przywrócona do pierwotnej funkcji[4]. Obok starej zakrystii znajduje się pierwsza cela św. Maksymiliana, w której założyciel klasztoru mieszkał aż do wyjazdu na misje do Japonii w 1930 r.

 Osobny artykuł: Stara kaplica w Niepokalanowie (1927).
Zabytkowy wóz strażacki
Jedna z sal muzeum św. Maksymiliana

Na terenie klasztoru działa Wydawnictwo Ojców Franciszkanów drukujące m.in. „Rycerza Niepokalanej”, miesięcznik dla dzieci „Mały Rycerzyk Niepokalanej” i książki religijne, Centrala Narodowa Rycerstwa Niepokalanej, Instytut Maryjno-Kolbiański „Kolbianum” oraz ochotnicza straż pożarna[15]. Ta ostatnia posiada własne muzeum straży pożarnej, którego większość zbiorów mieści się na piętrze budynku remizy. Do najstarszych i najważniejszych eksponatów muzeum należy samochód strażacki Minerva (pochodzący z 1903 r.) oraz ręczne pompy z XIX wieku[6].

Dzisiejszy Niepokalanów stanowi ważny ośrodek pielgrzymkowy w centralnej Polsce. Corocznie w drodze na Jasną Górę przybywa do niego Warszawska Akademicka Pielgrzymka Metropolitalna[16]. Niepokalanów jest też celem pielgrzymek okolicznościowych, ofiarowanych np. w intencji trzeźwości[17]. Miejscową bazylikę, Panoramę Tysiąclecia czy też muzeum św. Maksymiliana Był człowiek (utworzone w 1998 r.) odwiedziły już tysiące pielgrzymów indywidualnych oraz zorganizowanych grup z kraju i z zagranicy.

 Osobny artykuł: Muzeum św. Maksymiliana (Był człowiek).

Klasztor niepokalanowski był miejscem kilku kongresów i sympozjów mariologicznych (w 1994, 2000, 2004 oraz 2007 r.); tutaj obchodzono główne uroczystości roku kolbiańskiego (2010-2011); na jego terenie dwukrotnie obradowała Konferencja Plenarna Episkopatu Polski[2]. Obecnie Niepokalanów jest również siedzibą radia Niepokalanów, reaktywowanego w marcu 1995 r. W Polsce swym zasięgiem radio obejmuje tereny Mazowsza oraz województwa łódzkiego, w USA mogą go odbierać słuchacze mieszkający w Chicago i okolicach; ponadto istnieje możliwość odbioru stacji w trybie on-line za pośrednictwem internetu.

Związani z Niepokalanowem[edytuj | edytuj kod]

Pomnik założyciela klasztoru przed bazyliką w Niepokalanowie
Niepokalanowski dom parafialny

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Do zobaczenia w okolicy[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kapituła prowincjalna – przełożeni poszczególnych placówek. [dostęp 2023-01-31]. (pol.).
  2. ↑ a b c d Z historii Niepokalanowa. Zaczęło się od figurki. Czas wojny. Błyski wolności. [dostęp 2024-04-07]. (pol.).
  3. ↑ Gustaw Morcinek. Barć Niepokalanej (dokończenie). „Gość Niedzielny Nr 11”. s. 81-82. [dostęp 2024-04-16]. (pol.). 
  4. ↑ a b c d o. Roman Soczewka OFMConv: Niepokalanów. Przewodnik. Niepokalanów 2021: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, s. 18, 19-20, 54. ISBN 978-83-7766-219-9. (pol.).
  5. ↑ Józef Ryszard Szaflik: Dzieje Ochotniczych Straży Pożarnych w Polsce. Warszawa 2005: Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa. ISBN 83-88877-20-3. (pol.).
  6. ↑ a b Muzeum OSP w Niepokalanowie. Rekwizyty z dawnych lat. Historia od początku istnienia franciszkańskiej OSP. [dostęp 2024-04-15]. (pol.).
  7. ↑ a b Claude R. Foster: Rycerz Maryi. Misja i męczeństwo św. Maksymiliana Marii Kolbego. Niepokalanów 2007: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów, s. 622, 637, 669. ISBN 978-83-60479-02-5. (pol.).
  8. ↑ Innocenty Wójcik OFMConv.: O działalności o. Maksymiliana Marii Kolbego i Niepokalanowa na rzecz Żydów. (Nie narzekał na Żydów). [dostęp 2024-02-02]. (pol.).
  9. ↑ a b O. Witalis Jaśkiewicz OFMConv.: Pięćdziesiąt lat Niepokalanowa (1927- 1977). Niepokalanów 1979: Mała poligrafia – OO. Franciszkanie, s. 40-41. (pol.).
  10. ↑ Parafia Niepokalanego Poczęcia NMP w dekanacie błonskim. Aktualności z parafii Niepokalanów. [dostęp 2024-04-15]. (pol.).
  11. ↑ Bazylika NMP i sanktuarium w Niepokalanowie. Klasztorne informacje historyczne. [dostęp 2023-12-08]. (pol.).
  12. ↑ Ioannis Paulus PP II Letterae Apostolicae Amor Noster (In loco Niepokalanów, qui est in Polonia, templum B.V.M. Immaculatae, Mediatricis omnium gratiarum, ad dignitatem basilicae minoris evehitur). List apostolski papieża Jana Pawła II, 30 kwietnia 1980. [dostęp 2024-02-02]. (łac.).
  13. ↑ 2019: 36 lat temu Jan Paweł II odwiedził Niepokalanów. Wiadomości z radia Niepokalanów. [dostęp 2024-03-19]. (pol.).
  14. ↑ Stara kaplica im. św. Maksymiliana. Obiekt od 2004 r. pełni funkcję lokalnego sanktuarium. [dostęp 2024-01-31]. (pol.).
  15. ↑ Malwina Szymańska (Radio Niepokalanów): O strażakach w habitach (OSP Niepokalanów). [dostęp 2023-04-02]. (pol.).
  16. ↑ Warszawska Akademicka Pielgrzymka Metropolitalna. Sanktuaria na trasie pielgrzymki. [dostęp 2023-04-07]. (pol.).
  17. ↑ Po raz 33. w intencji trzeźwości. Piesza Pielgrzymka w Intencji Trzeźwości – Radom-Niepokalanów. [dostęp 2024-04-17]. (pol.).

Bibliografia i źródła[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Niepokalanów&oldid=73545025”