Oleksów
51°29′18″N 21°48′15″E/51,488333 21,804167| wieś | |
 Wjazd do wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
48 |
| Kod pocztowy |
26-920[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WKZ |
| SIMC |
0620062[5] |
Położenie na mapie gminy Gniewoszów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu kozienickiego  | |
| 51°29′18″N 21°48′15″E/51,488333 21,804167[1]
| |
| Strona internetowa | |
Oleksów – wieś sołecka w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie kozienickim, w gminie Gniewoszów[6][5].
Prywatna wieś szlachecka, położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie radomskim województwa sandomierskiego[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.
Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 738.
Pochodził stąd słynny stoczniowiec i przodownik pracy Stanisław Sołdek.
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Stanisława[8].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0620079 | Gruszka | część wsi |
| 0620085 | Nowy Oleksów | część wsi |
| 0620091 | Roztoki | część wsi |
| 0620100 | Stary Oleksów | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pochodzenie nazwy tej miejscowości wywodzi się od staropolskiej nazwy osobowej "Oleksy".
Początki Oleksowa nie są znane. Pierwsza pisana wzmianka o tej miejscowości pochodzi ze spisów parafialnych z lat 1325-1327. Wspomina się wtedy drewniany kościół i proboszcza Lamberta. Bolesław Kumor początki parafii umieszcza w XIII wieku. Brak jest bliższej daty jej powstania. Data powstania parafii w 1254, podana przez księdza Wiśniewskiego w 1913 r., nie została przez ks. Kumora potwierdzona. Początkowo parafia Oleksów związana była z archidiakonatem lubelskim. Parafia Oleksów otrzymywała dziesięciny z Bronowic (parafia Jaroszyn) i z pobliskiej Policzny. W kronikach Jana Długosza z XV wieku Oleksów zwany był też Bierdziedze. Na przełomie XIV i XV wieku wieś należała do rodziny Gnatowskich a potem przeszła na własność Gniewoszów. Historia gminy nierozerwalnie związana jest z tym rodem. Przodkami rodu Gniewoszów z Oleksowa był ród Gniewoszów herbu Rawicz z Dalowic w powiecie proszowskim w pobliżu Krakowa.
Cmentarz w Oleksowie został założony w 1831 roku, kiedy to pochowano 302 żołnierzy Królestwa Polskiego, którzy 9 sierpnia 1831, pod dowództwem ppłk. Teodora Kalinkowskiego[9] stoczyli walkę z armią rosyjską. Była to jedna z najkrwawszych bitew stoczonych przez wojska polskie w okresie Powstania Listopadowego, nazwana później bitwą pod Gniewoszowem. Zginęło 302 żołnierzy a ponad 500 dostało się do niewoli, w tym dowódca ppłk. Teodor Kalinkowski. Na cmentarzu są dwie kwatery: jedna poświęcona żołnierzom Powstania Listopadowego, a druga żołnierzom Powstania Styczniowego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 92291
- ↑ Wieś Oleksów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2017-12-26], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2019-03-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 846 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji radomskiej
- ↑ Ur.1782 roku w Iwanowicach pod Krakowem. Po upadku powstania został zesłany do syberyjskiej Wiatki.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lechowicz Z1977b, "Grodzisko w Oleksowie-Sławczynie, gm.Gniewoszów" – PKZ O-Łódź
- Opis powiatu radomskiego przez ks.Franciszka Siarczyńskiego – W-wa 1847r
- Ks. Bolesław Kumor, "Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795", tom IV
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oleksów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 460.
- Oleksów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 740.
- Biuletyn informacji Gminy Gniewoszów
- Oficjalny portal Gminy Gniewoszów. zorkan.aplus.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-15)].
- Historia Gminy Gniewoszów
- Siedziba gminy: Gniewoszów
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
