Paweł Czempiński
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| doktor medycyny | |
| Doktorat | |
Paweł Czempiński (Czenpiński)[1] herbu Lew z Laurem (ur. 1755 w Warszawie, zm. 8 sierpnia 1793) – lekarz, zoolog, autor pierwszych podręczników szkolnych w języku polskim[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodzony jako syn Jana Czempińskiego[2], lekarza i sekretarza królewskiego. Gdy Paweł rozpoczął wiek szkolny, ojciec oddał go do szkół jezuickich do których sam niegdyś uczęszczał. Pobierając w nich naukę miał możliwość najlepszego wykształcenia, jakie mogły dać wówczas szkoły średnie. Środowisko domowe i otoczenie sprzyjały dobremu wychowaniu i wszechstronnemu wykształceniu Pawła. Kamienica Czempińskich, a zarazem ich dom był urządzony na sposób europejski. Życie towarzyskie w nim kwitło. Po ukończeniu szkoł jezuickich, ojciec postanowił poświęcić go zawodowi lekarskiemu, posłał go na wydział medyczny uniwersytetu wiedeńskiego które rozpoczął w 1772 roku. Tu również odbywali studia starsi koledzy Pawła Czempińskiego i osiągnęli stopnie doktorskie: Jakub Kostrzewski, syn wziętego i poważanego lekarza warszawskiego Chryzostoma Nepomucena, oraz Jan Jaśkiewicz, następnie wielki przyjaciel Pawła. Młodszym kolegą był Józef Filipecki, który przybył do Wiednia w 1774 roku. Został promowany na doktora medycyny 13 kwietnia 1778 r. przez profesora Jacquin’a. Był pracownikiem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, związany z Komisją Edukacji Narodowej, gdzie opracował pierwsze polskie podręczniki szkolne. Podczas przerwy wakacyjnej w posiedzeniach Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, Dr. P. Czempiński przystąpił do pracy, do której był specjalnie powołany, a mianowicie do pisania książki elementarnej o człowieku i zachowaniu zdrowia. Naukę tę wprowadzili pijarzy do programów szkolnych[3].
W 1782 roku odbył podróż z lekarzem, Janem Jaśkiewiczem, dotyczącą obserwacji geologicznych i botanicznych na południowo-wschodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich i w okolicach Krakowa. Przerwę wakacyjną w 1783, zużytkował na podróż do Wilna na Litwie miała charakter zbliżony do poprzedniej. Ekspedycja w tamte strony nasuwała możność obejrzenia najbogatszych i najciekawszych zbiorów muzealnych w Polsce: ks. Jabłonowskiej w Siemiatyczach, ks. Kluka w Ciechanowcu, Giliberta początkowo w Grodnie, a następnie w Wilnie[3].
Był inicjatorem oraz założycielem Warszawskiej Szkoły Anatomii i Chirurgii[1]. Pisał również na tematy związane z górnictwem oraz hutnictwem.
Był członkiem konfederacji targowickiej, delegowanym przez nią do zasiadania w Towarzystwie do Ksiąg Elementarnych[4]. Od 1769 roku związany z wolnomularstwem[5].
Dzieła[edytuj | edytuj kod]
Był autorem publikacji związanych z zoologią, głównie podręczników szkolnych, które opracował z innym polskim przyrodnikiem Janem Krzysztofem Klukiem[1]:
- Botanika dla szkół narodowych 1785
- Zoologia, czyli zwierzętopismo, dla szkół narodowych 1789
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Iłowiecki 1981 ↓, s. 141.
- ↑ Wielka Genealogia Minakowskiego – M.J. Minakowski [online], wielcy.pl [dostęp 2024-02-07].
- ↑ a b Stanisław Łempicki: Epoka Wielkiej Reformy. Studja i materjały do dziejów oświaty w Polsce XVIII wieku. Książnica Polska, 1923, s. 68–106. OCLC 69357092.
- ↑ S. Korwin, Trzeci Maj i Targowica, Kraków: W.L. Anczyc, 1890, s. 118 [dostęp 2020-08-19].
- ↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738–1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 189.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maciej Iłowiecki: Dzieje nauki polskiej. Warszawa: Interpress, 1981. ISBN 83-223-1876-6.