Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej w Warszawie
 Monument od strony południowej (2014) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Projektant |
A. Nenko (?) |
| Całkowita wysokość |
ok. 3 m |
| Data budowy | |
| Data odsłonięcia |
15 września 1946 |
| Ważniejsze przebudowy | |
| Data likwidacji | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′24,06″N 21°03′12,13″E/52,240017 21,053369
| |
Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej[1], także pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej[2], pomnik Wdzięczności[3][4], pomnik Poległych Żołnierzy Armii Czerwonej[5] – pomnik, który w latach 1946–2018 znajdował się na osi alei głównej parku Skaryszewskiego w Warszawie. Monument wzniesiono w miejscu grobu 26 żołnierzy, którzy zginęli 13 września 1944 w pobliżu ronda Waszyngtona nacierając od strony ul. Grochowskiej[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Monument upamiętniający żołnierzy radzieckich poległych w dniach 10–15 września 1944 w walkach o Pragę[4] został odsłonięty 15 września 1946, w drugą rocznicę wyzwolenia Pragi (14 września 1944)[1][6].
Podczas przebudowy ronda w 1968 ciała żołnierzy zostały ekshumowane i przeniesione na Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich przy ul. Żwirki i Wigury, a sam pomnik przesunięto w głąb głównej alei parku Skaryszewskiego[1]. W pobliżu pierwotnej lokalizacji pomnika znajduje się obecnie popiersie Ignacego Jana Paderewskiego.
Po 1989 monument był wielokrotnie dewastowany, a środowiska prawicowe żądały jego usunięcia[7][8][9].
Pomnik został rozebrany w październiku 2018 na zlecenie Zarządu Zieleni m.st. Warszawy na podstawie przepisów ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu[10][9]. Nie zrealizowano pomysłu przeniesienia go na teren Cmentarza Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich[9]. Z monumentu zachowano 10 kamiennych płyt z przeznaczeniem dla Muzeum Zimnej Wojny w Podborsku[9].
Projekt i wymowa[edytuj | edytuj kod]
Pomnik został zaprojektowany przez A. Nenko[11] (według innego źródła – mjr Antonienko[5]), został wykonany z piaskowca przez Stanisława Sikorę, Stefana Mamota i Józefa Trenarowskiego[5]. Na rozbudowanym postumencie z podniesioną częścią środkową umieszczono stelę z płaskorzeźbą żołnierza Armii Radzieckiej pod którą znajdowały się złożone sztandary[1][5].
Na monumencie znajdowały się dwie tablice z napisem po polsku i rosyjsku.
Treść napisu po polsku (układ oryginalny):
WIECZNA CHWAŁA
BOHATEROM
ARMII CZERWONEJ
POLEGŁYM W WALKACH
O WYZWOLENIE
STOLICY POLSKI
WARSZAWY
Treść napisu w języku rosyjskim (układ oryginalny):
ВЕЧНАЯ СЛАВА
ГЕРОЯМ
КРАСНОЙ АРМИИ
ПАВШИМ В БОЯХ
ЗА ОСВОБОЖДЕНИЕ
СТОЛИЦЫ ПОЛЬШИ
г. ВАРШАВЫ
Z tyłu pomnika umieszczono wiersz Tadeusza Kubiaka z 1946[12]:
ZIEMIO, Z KTÓREJ NIE WRÓCĘ,
ZIEMIO, NA KTÓREJ POLEGŁEM,
WITAJ I ŻEGNAJ MIASTO,
TO ZA KAMIEŃ Z TWYCH BRUKÓW, ZA CEGŁĘ
ZA TO BY WIŚLE WOŁGA,
A WISŁA WOŁDZE ODDAŁA
OSTATNIĄ KROPLĘ SWEJ WODY
JAK JA TOBIE KREW MEGO CIAŁA.
/Tadeusz Kubiak 1946/
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK "Kraj", s. 124. ISBN 83-7005-211-8.
- ↑ Feliks Waśkiewicz: Okruchy historii... Miejsca pamięci Pragi Południe. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Warszawy Oddział Grochów, 2008, s. 75. ISBN 83-911202-0-7.
- ↑ Towarzyszom broni 1944–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ruch i Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, 1970, s. zob. opisy pomników po str. 18 (strony z opisami nienumerowane).
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 668. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b c d Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 104. ISBN 83-88973-59-2.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 151.
- ↑ Warszawa: Pomnik Żołnierzy Radzieckich znów oblany czerwoną farbą. polskieradio.pl, 9 grudnia 2013. [dostęp 2014-12-07].
- ↑ Tomasz Urzykowski. Komunistyczne pomniki do rozbiórki. Ale które?. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 3 lipca 2017.
- ↑ a b c d Tomasz Urzykowski. Żołnierze trafią do muzeum. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 18 października 2018.
- ↑ Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki (Dz.U. z 2018 r. poz. 1103).
- ↑ Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 389. ISBN 83-06-00089-7.
- ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 105. ISBN 83-88973-59-2.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Praga. Czwarta rocznica wyzwolenia. fn.org.pl, 1948-09-22. [dostęp 2014-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-28)].