Prawdziwe słowo
Prawdziwe słowo lub Słowo prawdy[1] (gr. Alethes logos, ΑΛΗΘΗΣ ΛΟΓΟΣ) – zaginione dzieło autorstwa Celsusa, napisane około roku 177[2] lub 178[3], będące jedną z pierwszych znanych i starannie przygotowanych pisemnych krytyk chrześcijaństwa[4].
Z Prawdziwym słowem polemizował ponad siedemdziesiąt lat później jeden z Ojców Kościoła, Orygenes, w pracy Przeciw Celsusowi. Treść zaginionego dzieła Celsusa znana jest dziś dzięki owej odpowiedzi, której autor, chcąc drobiazgowo odpowiedzieć na zarzuty postawione w kontestowanym dziele, podawał dokładne cytaty komentowanych fragmentów, przekazując tym samym niemal 90% oryginalnego tekstu[3].
Polemika sformułowana przez Celsusa zyskała znaczny rozgłos, skutecznie uderzając w ówczesne chrześcijaństwo[5]. Do końca starożytności zawarte w niej zarzuty były powtarzane przez kolejnych polemistów, takich jak Porfiriusz czy Julian Apostata, a także (inaczej sformułowane) w późniejszych epokach aż do czasów nowożytnych[4]. Na skutek przedstawionych w niej argumentów Kościół otworzył się w kolejnych wiekach na filozofię, dostosowując się do konfrontacji z kulturą pogańską[5].
Treść dzieła[edytuj | edytuj kod]
Celsusowa krytyka chrześcijaństwa prowadzona jest dwutorowo: z pozycji greckiego intelektualisty, traktującego chrześcijaństwo z pogardą i opierającego się na bogatym dorobku kultury greckiej, oraz z pozycji Żyda, dla którego chrześcijaństwo jest odstępstwem od judaizmu[6]. Jej głównym motywem jest wskazanie, że do teologii pogańskiej dochodzi się poprzez filozofię opartą na tradycji, w opozycji do czego stoi teologia chrześcijańska, której adresaci w większości pozbawieni są zdolności logicznego myślenia. Fundamentem niezgody pomiędzy pogaństwem a chrześcijaństwem są według niego teologia, kosmologia i antropologia chrześcijańska, oparte na treści Pisma Świętego[7].
Celsus wyśmiewa podstawy mitologii chrześcijańskiej, traktując opowieści biblijne jako niewiarygodne i skandaliczne. Jego zdaniem Maria z Nazaretu w rzeczywistości nie była dziewicą i została wygnana przez Józefa za cudzołóstwo, którego następstwem było przyjście na świat Jezusa. Sam Jezus zaś miał w wyniku biedy nauczyć się magicznych sztuczek od Egipcjan, by, powróciwszy do swego kraju, ogłosić się Bogiem[7][8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ruggiero 2007 ↓, s. 117.
- ↑ Simon 1979 ↓, s. 124.
- ↑ a b Kalinkowski 1986 ↓, s. 17.
- ↑ a b Kalinkowski 1986 ↓, s. 20.
- ↑ a b Ruggiero 2007 ↓, s. 126.
- ↑ Kalinkowski 1986 ↓, s. 19.
- ↑ a b Ruggiero 2007 ↓, s. 118.
- ↑ Kosidowski 1983 ↓, s. 35–36.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Orygenes: Przeciw Celsusowi. Stanisław Kalinkowski (red.). Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, 1986.
- IX. Celsus: Prawda pogaństwa i fałsz doktryny chrześcijańskiej. W: Fabio Ruggiero: Szaleństwo chrześcijan. Poganie wobec chrześcijaństwa w pierwszych pięciu wiekach. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2007, s. 117–126.
- Rozdział piąty – Konflikt ideologiczny. Ataki pogan. W: Marcel Simon: Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa. I–IV w.. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 115–138.
- Zenon Kosidowski: Opowieści ewangelistów. Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983. ISBN 83-03-00172-8.